Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép TP.HCM tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54/2017/QH14 đến hết ngày 31/12/ 2023, đưa nội dung này vào Nghị quyết của Kỳ họp thứ 4 (khai mạc ngày 20/10).

Thừa ủy quyền của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc vừa ký báo cáo gửi Quốc hội, tổng kết thực hiện Nghị quyết số 54 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM.

Tại Nghị quyết số 54, Quốc hội cho phép TP.HCM thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách trên 4 lĩnh vực: quản lý đất đai; quản lý đầu tư; quản lý tài chính - ngân sách nhà nước; cơ chế ủy quyền và thu nhập của cán bộ, công chức, viên chức thuộc thành phố quản lý.

Đến nay, sau 5 thực hiện thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, kinh tế TP.HCM liên lục tăng trưởng cao, ngoại trừ các năm chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của dịch Covid-19. bình quân hàng năm giai đoạn 2016 - 2019 đạt 7,72%, cao hơn so với mức 7,22% của giai đoạn 2011-2015.

Sau khi kinh tế thành tăng trưởng chậm lại ở mức 1,39% trong năm 2020 và suy giảm - 6,78% trong năm 2021 do tác động của dịch Covid-19, những tháng đầu năm 2022 đã ghi nhận sự phục hồi với tăng trưởng khi bình quân 6 tháng đạt 3,82%.

Tỷ lệ vốn đầu tư toàn xã hội so với GRDP tăng qua các giai đoạn (bình quân giai đoạn 2016 - 2020 đạt 32,29%, cao hơn so với mức 31,07% bình quân hàng năm trong giai đoạn 2011-2015). Về chất lượng tăng trưởng kinh tế, đóng góp của năng suất các yếu tố tỏng hợp (TFP) vào tăng trưởng GRDP liên tục tăng qua các năm (bình quân hàng năm trong giai đoạn 2016-2020 là 38,42%, cao hơn so với mức 33,15% bình quân hàng năm trong giai đoạn 2011- 2015).

Theo đánh giá của Thành phố, với việc thực hiện các quy định tại Nghị quyết số 54/2017/QH14, tiến độ triển khai các dự án nhóm A được đẩy nhanh hơn so với việc phải trình các cơ quan Trung ương thẩm định. Việc nâng hạn mức huy động vốn cho phép Thành phố chủ động phát hành trái phiếu chính quyền địa phương, vay từ các tổ chức tài chính trong nước, các tổ chức khác trong nước và từ nguồn Chính phủ vay nước ngoài để bổ sung nguồn lực cho chi đầu tư phát triển.

Ngoài ra, với việc được chủ động, xem xét chuyển mục đích của các dự án sử dụng trên 10 ha đất trồng lúa giúp rút ngắn thời gian thực hiện và đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án, đảm bảo việc thực hiện kế hoạch sử dụng đất hàng năm đã được phê duyệt có hiệu quả, tạo nguồn lực phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh của Thành phố.

Vẫn khó thu hút người tài

Về chính sách thu nhập tăng thêm cho cán bộ, theo báo cáo, HĐND thành phố đã ban hành nghị quyết về quy định chi thu nhập tăng thêm cho cán bộ, công chức, viên chức.

Theo đó, quy định năm 2018, hệ số điều chỉnh tăng thu nhập để thực hiện cơ chế đặc thù tại từng đơn vị tối đa là 0,6 lần (tương ứng mức chi trả thu nhập bình quân bằng 1,6 lần tiền lương ngạch bậc, chức vụ theo quy đinh); năm 2019 là 1,2 lần; năm 2020 là 1,8 lần.

Tuy nhiên, trong các năm 2019, 2020 và 2021, căn cứ khả năng cân đối ngân sách và trước diễn biến tình hình dịch bệnh Covid-19, TP.HCM có điều chỉnh tăng, giảm hệ số chi thu nhập tăng thêm...

Tổng số kinh phí chi thu nhập tăng thêm thực tế của thành phố năm 2018 là hơn 2.800 tỷ đồng; năm 2019 là gần 7.640 tỷ đồng; năm 2020 gần 4.270 tỷ đồng; năm 2021 hơn 6.800 tỷ đồng.

Trong cơ chế đặc thù, TPHCM còn được áp dụng chính sách thu hút, phát triển đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt.

HĐND Thành phố đã ban hành Nghị quyết về mức thu nhập chuyên gia, nhà khoa học đối với lĩnh vực thành phố có nhu cầu thu hút giai đoạn 2018-2022. Nhưng đến nay, UBND Thành phố mới chỉ phê duyệt kết quả thu hút 5 chuyên gia, nhà khoa học và 5 người có tài năng đặc biệt.

Đánh giá hiệu quả chính sách này còn thấp, song Thành phố kiến nghị tiếp tục duy trì trong thới gian tới, vì chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt có ý nghĩa quan ừọng, vừa khắc phục tình trạng “chảy máu chất xám”, vừa tận dụng được tri thức, kinh nghiệm.

Cần cơ chế đặc thù vượt trội
Bên cạnh kết quả, Chính phủ đánh giá việc triển khai thực hiện Nghị quyết 54 còn một số hạn chế. Như một số cơ chế, chính sách đặt thù triển khai chậm so với kế hoạch như các cơ chế điều chỉnh chính sách thu, thực hiện cổ phần hoá, thu từ sắp xếp nhà đất của các cơ quan Trung ương, chi ứng vốn cho các dự án Trung ương trên địa bàn...

Chính phủ nhìn nhận, cơ chế tài chính đặc thù nhằm giúp Thành phố có điều kiện huy động thêm nguồn lực để giải quyết các bức xúc về cơ sở hạ tầng, giải quyết các vấn đề về xã hội, môi trường, cải thiện môi trường đầu tư... tạo động lực cho Thành phố tiếp tục phát triển nhanh, bền vững; với mục tiêu hàng năm huy động thêm nguồn lực 40.000 đến 50.000 tỷ đồng/năm cho đầu tư phát triển của Thành phố.

Tuy nhiên, thực tế giai đoạn 2018-2022, mới chỉ có nguồn từ thưởng và đầu tư trở lại từ ngân sách trung ương (1.654 tỷ đồng), thu từ cổ phẩn hóa và thoái vốn (1.786,6 tỷ đồng), phát hành trái phiếu chính quyền địa phương (2.800 tỷ đồng) và từ nguồn Chính phủ vay ngoài nước cho Thành phố vay lại (11.387,3 tỷ đồng), thu được từ phí bảo vệ môi trường đối với nước thải công nghiệp (132,6 tỷ đồng).

Các nguồn có tiềm năng, có số thu lớn chưa được triển khai thực hiện, như cổ phần hóa các doanh nghiệp nhà nước do việc thực hiện cổ phần hóa doanh nghiệp; thu khai thác tài sản và từ đất đai...

Những hạn chế trên có cả các nguyên nhân khách quan cũng như chủ quan. Về  khách quan, các cơ chế, chính sách thí điểm cơ bản là những nội dung mới, phức tạp, có tác động lớn, lâu dài, khi triển khai cụ thể cần nghiên cứu kỹ trước khi xem xét, quyết định.

Về chủ quan, khi xây dựng cơ chế, chính sách, thành phố gặp phải khó khăn, thách thức phát sinh, như việc xây dựng cơ chế chính sách mới về thu ngân sách. Công tác triển khai một số. nội dung thuộc trách nhiệm của thành phố chậm, như cổ phần hoá, thu hút nhân tài... Cạnh đó, sự quan tâm, phối hợp của các cơ quan Trung ương còn hạn chế (như việc sắp xếp nhà đất trên địa bàn thành phố).

Nhìn nhận cả kết quả và hạn chế, Chính phủ kiến nghị Quốc hội cho phép TP.HCM tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 54 đến hết ngày 3/12/2023; đồng thời đưa nội dung này vào nghị quyết của kỳ họp thứ 4.

Đáng chú ý, Chính phủ cũng kiến nghị để TP.HCM đánh giá tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 16 của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TP.HCM đến năm 2020 và kết quả thực hiện Nghị quỵết số 54, báo cáo Bộ Chính trị cho phép thành phố thực hiện thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để đáp ứng yêu cầu phát triển của thành phố trong thời gian tới.