Khoảng trống trong dự liệu tương lai 

15 năm trước, ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch HAWA có dịp sang Đan Mạch, thăm nhà máy Fritz Hanzen với mẫu ghế nổi tiếng ANT. Chỉ với 5 công nhân nhưng có thể sản xuất hơn 2.000 ghế/ngày. Để làm được điều đó, theo ông Khanh, người điều hành doanh nghiệp phải tính toán rất kỹ mọi chi phí, nguyên liệu…

Đặc biệt là đầu tư một dây chuyền máy móc thiết bị tối ưu, khai thác tối đa khả năng của máy. Tuy nhiên, khi đặt vấn đề, nếu một ngày nào đó, thị trường không đặt hàng sản xuất ghế ấy nữa, nhà máy sẽ ra sao? Câu trả lời là: Đóng cửa.

“Đó là hai mặt của vấn đề. Một, doanh nghiệp đầu tư rất sát với thực tế, khai thác hết toàn bộ nguồn đầu tư. Nhưng mặt còn lại, là khoảng trống trong dự liệu tương lai”, ông Nguyễn Quốc Khanh nói và cho rằng, với một thị trường liên tục thay đổi về thị hiếu, đối thủ cạnh cạnh tranh, kinh tế chính trị… nếu không chuẩn bị để có thể linh hoạt thích ứng, khoản đầu tư hiện tại hoàn toàn có thể làm khó doanh nghiệp trong tương lai.

4 thách thức của ngành

Câu chuyện của doanh nghiệp kể trên chứa trong nó những thách thức mà hiện nay doanh nghiệp Việt Nam đang gặp phải.

Ghi nhận từ phía các nhà máy, nhận thấy nổi lên 4 thách thức mà ngành gỗ phải giải quyết sớm. Trong đó, nổi bật là tính cạnh tranh sản xuất tại Việt Nam tăng cao do các doanh nghiệp FDI tham gia thị trường Việt Nam ngày càng lớn.

Dịch chuyển đơn hàng từ thương chiến Mỹ Trung khiến lượng khách hàng mới gia tăng vào Việt Nam. Các doanh nghiệp năng động, chủ động hay làm công tác bán hàng và chăm sóc khách hàng tốt có thể nhận được nhiều đơn hàng.

Tuy nhiên, lượng đặt hàng trên mỗi khách hàng cũ giảm. Nguyên nhân là do nhu cầu tiêu dùng nội thất thế giới bắt đầu chững lại.

Sự dịch chuyển đơn hàng cũng là lý do, bởi ngành này đang thu hút rất nhiều doanh nghiệp nước ngoài.

Theo báo cáo của Cục Đầu tư nước ngoài, trong 5 tháng đầu năm 2019, tổng số vốn FDI đầu tư tăng gấp gần 1,2 lần so với đầu tư FDI của cả năm 2018.

Trong đó, số dự án FDI mới đầu tư vào ngành gỗ là 49, tương đương 73% số dự án FDI của cả năm 2018.

Đặc biệt, chiếm trên 60% trong tổng số dự án đầu tư vào ngành gỗ tại Việt Nam là 32 công ty hoạt động trong mảng chế biến gỗ. 

Thách thức thứ hai là tình trạng khan hiếm lao động do làn sóng dịch chuyển sản xuất vào Việt Nam quá nhanh và nhiều. Theo các doanh nghiệp sản xuất, làn sóng FDI đã góp phần khiến nhu cầu nhân công tăng lên. Hiện giá nhân công ở các khu công nghiệp đã tăng từ 10 đến 20% nhưng doanh nghiệp vẫn rất khó để tuyển người.

Thách thức thứ ba là năng suất lao động của doanh nghiệp Việt Nam khá thấp, được xếp vào nhóm thấp nhất khu vực ASEAN.

Theo đánh giá của Ngân hàng Thế giới (WB), chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam hiện chỉ đạt 3,79 điểm (thang điểm 10), xếp thứ 11 trong số 12 nước châu Á tham gia xếp hạng.

Chỉ số cạnh tranh của nguồn nhân lực Việt Nam cũng chỉ đạt 3,39/10 điểm, xếp thứ 73/133 quốc gia được xếp hạng. Con số này tương ứng với đánh giá từ Bộ Lao động và Thương binh Xã hội.

Tính theo PPP 2011, năng suất lao động của Việt Nam năm 2018 đạt 11.142 USD, chỉ bằng 7,3% mức năng suất của Singapore, 19% của Malaysia, 37% của Thái Lan, 44,8% của Indonesia và bằng 55,9% năng suất lao động của Philippines.

 So sánh, mức lương trả cho nhân công Đức, Ý cao gấp 10 lần, Trung Quốc cao gấp 3 lần Việt Nam nhưng họ vẫn sản xuất cạnh tranh hơn doanh nghiệp Việt.

Thách thức cuối cùng là nền tảng số hóa đang thay đổi rất lớn công nghiệp chế biến, quản trị, thiết kế, mua bán hàng... Kinh doanh online cũng là xu thế bắt đầu lan vào ngành nội thất làm thay đổi rất lớn công nghiệp thiết kế sản phẩm và cách sản xuất ra nó.

Buộc phải tư duy lại mô hình sản xuất

Một mặt, vừa phải giải quyết những vấn đề nội tại để đảm bảo chất lượng, đáp ứng đơn hàng đang có, vừa phải gia tăng năng suất, chất xám... để có thể giữ và đón khách hàng mới.

Mặt khác, phải linh hoạt, phải thêm lợi thế cạnh tranh để trụ vững và đón đầu những thay đổi trong tương lai. Bài toán mà DN chế biến gỗ Việt Nam đang đối mặt không đơn giản.

“Doanh nghiệp trong ngành cần có một tầm nhìn mới, một tư duy sâu. Chìa khóa để cùng lúc giải hai bài toán ấy là tư duy lại mô hình sản xuất của mình, ứng dụng công nghệ để gia tăng nội lực”, ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch HAWA nhận định.

Theo ông Khanh, với sự tiến bộ của kỹ thuật sản xuất chính xác CNC, kết hợp các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, robot... công nghệ chế biến gỗ đang tiến đến những bước phát triển đáng ngạc nhiên, mang lại cho doanh nghiệp rất nhiều cơ hội cải tiến chất lượng, kiểm soát tốt tiến độ, giảm sự lệ thuộc vào lao động, bùng nổ sản xuất…

Nếu định hướng phát triển tốt, hoạch định đầu tư hiệu quả, doanh nghiệp sẽ khai thác được các giá trị công nghệ mang lại, hướng đến phát triển bền vững.