Tham gia chất vấn Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát và Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Nguyễn Minh Quang tại phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất tại các nông, lâm trường quốc doanh 2004 - 2014 tại Hội trường Ba Đình hôm qua (27/8), đại biểu Chu Sơn Hà (TP. Hà Nội) nhấn mạnh, việc buông lỏng quản lý đất đai diễn ra trong nhiều năm và vẫn tiếp diễn đến giờ.

“Xã Ba Vì (TP. Hà Nội) có 2.000 cử tri, 100% là đồng bào dân tộc Dao. Đi giám sát, tôi rất đau lòng khi biết đồng bào không có đất sản xuất, phải sang làm thuê ở Trung Quốc, đối mặt với rất nhiều rủi ro. Theo trả lời của Bộ trưởng, có 2,1 triệu ha đất nông, lâm nghiệp ở xa dân, đất sỏi đá nên dân không nhận sản xuất. Nhưng tôi thấy, đất ven vùng đệm của Rừng Quốc gia Ba Vì lại giao cho các cá nhân, tổ chức ở nơi khác đến để bảo vệ rừng, chứ không giao cho đơn vị sở tại”, đại biểu Chu Sơn Hà nêu vấn đề.

Là người trực tiếp tham gia Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất tại các nông, lâm trường quốc doanh 2004 - 2014, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tiến Sinh (tỉnh Hòa Bình) bức xúc với tình trạng quản lý, sử dụng đất tại các nông, lâm trường quốc doanh những năm vừa qua, đặc biệt là tình trạng thất thoát quỹ đất, tài sản của Nhà nước khá nghiêm trọng trong quá trình chuyển đổi.

Ông Sinh cho biết, Đoàn giám sát đã đến Công ty Chè Mộc Châu (tỉnh Sơn La), hỏi ra mới biết công ty này đã chuyển đổi thành công ty cổ phần, Nhà nước không giữ cổ phần nào. Khi cổ phần hóa, ngân sách thu về trên dưới 1 tỷ đồng. Năm 2014, công ty này nộp khoảng 2,4 tỷ đồng vào ngân sách trong khi quản lý khoảng 4.800 ha đất.

“Trước đây, các công nhân nông trường nhận khoán đất của Nhà nước, thì sau khi cổ phần hóa chuyển sang nhận khoán của một công ty tư nhân. Mỗi năm, các công nhân phải trả cho công ty này 2,8 triệu đồng cho mỗi ha đất nhận khoán. Vậy thì khi chuyển đổi, người dân được gì, Nhà nước được gì là không rõ ràng, không những không được mà còn mất đi”, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh nói.

Về đất nông, lâm nghiệp giao UBND các xã quản lý, đại biểu Đỗ Văn Đương (TP.HCM) chỉ ra thực trạng đáng buồn là, trong số 13 triệu ha rừng hiện nay, số rừng giao trực tiếp cho các hộ gia đình chỉ chiếm 26%, cộng đồng quản lý 2%. UBND cấp xã không phải là đơn vị được giao quản lý đất rừng, nhưng lại đang quản lý khoảng 2,1 triệu ha, trong khi nhiều hộ dân không có đất sản xuất. “Việc giao đất rừng như vậy theo luật đã đúng chưa? Trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đến đâu? Giải pháp khắc phục tình trạng này?”, đại biểu Đỗ Văn Đương đặt câu hỏi.

Báo cáo giải trình với các thành viên Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát lý giải, lo ngại của đại biểu về tình trạng thất thoát tài sản nhà nước là đất đai trong quá trình cổ phần hóa nông, lâm trường quốc doanh là phải cân nhắc kỹ, vì việc cổ phần hóa chỉ thực hiện với các tài sản trên đất. Về nguyên tắc, đất đai là tài sản nhà nước, tuy nhiên, Bộ trưởng Cao Đức Phát thừa nhận có tình trạng sử dụng, cho thuê đất một cách tùy tiện và hứa,  Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn sẽ xem xét, chấn chỉnh.

Về việc vì sao có 2,1 triệu ha đất nông nghiệp do UBND xã quản lý mà không giao cho dân, Bộ trưởng Cao Đức Phát lý giải, đó là những khu vực đất ở xa dân, không thuận tiện sản xuất hoặc là đất rừng phòng hộ, rừng đặc dụng. Trên thực tế giao cho dân để sản xuất thì hiệu quả thấp vì đất xấu, xa dân. Vì thế, không giao được cho tổ chức của Nhà nước nào và cũng chưa giao cho dân, nên UBND cấp xã phải tạm thời quản lý.

Một vấn đề khác mà Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng chỉ ra tại phiên giải trình này là hiệu quả kinh tế của việc chuyển đổi các nông, lâm trường quốc doanh thành công ty cổ phần không rõ nét, phát sinh những hậu quả nặng nề.

“Lâm trường Văn Chấn (tỉnh Yên Bái) 10 năm nay không có giám đốc, mấy năm nay sống lay lắt bằng tiền dịch vụ môi trường rừng và 3 tháng nay chả có đồng nào, không có gì trả cho người lao động. Chúng tôi đi giám sát về cứ buồn mãi”, đại biểu Nguyễn Tiến Sinh (tỉnh Hòa Bình) nói.