Năm 2021, mặc dù bị ảnh hưởng lớn bởi dịch bệnh Covid-19, song các vụ án kinh tế, tham nhũng đều được các tòa án giải quyết trong hạn luật định, nhóm nghiên cứu của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đánh giá.

Ngày 6/9, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đã tổ chức phiên họp thường trực mở rộng, thẩm tra các báo cáo công tác năm 2021 của Chính phủ, Toà án Nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát Nhân dân tối cao.

Theo báo cáo của Chánh án Toà án Nhân dân tối cao, từ 1/10/2020 đến ngày 31/7/2021, các tòa án đã thụ lý 510.928 vụ việc, đã giải quyết 363.527 vụ việc (đạt 71,15% trong tổng số vụ án đã thụ lý); so với cùng kỳ năm trước, thụ lý giảm 39.902 vụ việc, giải quyết giảm 45.381 vụ việc.

Nguyên nhân giảm là do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nên nhiều vụ việc không thể mở phiên toà, phiên họp theo kế hoạch.

Về kết quả cụ thể, Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Hoàng Văn Liên cho biết, trong xét xử các vụ án hình sự, các tòa án đã thụ lý 77.446 vụ, với 141.101 bị cáo; đã giải quyết, xét xử được đạt 81,41% về số vụ và 77,47% về số bị cáo.

Năm 2021, tình hình dịch bệnh Covid-19 diễn biến rất phức tạp làm ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động xét xử, nhưng số lượng các vụ án hình sự mà các Tòa án đã giải quyết đạt  81,41% về số vụ, 77,47% về số bị cáo (so với cùng kỳ năm trước, giải quyết chỉ giảm 4,40% số vụ; 5,53% số bị cáo). Điều đó cho thấy, các Tòa án đã nỗ lực rất lớn trong công tác xét xử các vụ án hình sự, ông Liên nhấn mạnh.

Đáng chú ý là các Tòa án đã thụ lý 362 vụ, với 1.039 bị cáo phạm tội tham nhũng; đã xét xử 186 vụ, với 440 bị cáo . So với cùng kỳ năm 2020, thụ lý giảm 26 vụ (62 bị cáo). Trong số 440 bị cáo đã xét xử, Tòa án cấp sơ thẩm đã  tuyên phạt: tù chung thân 6 bị cáo; tù từ trên 15 năm đến 20 năm 20 bị cáo; tù từ trên 7 năm đến 15 năm 47 bị cáo; tù từ 3 năm đến 7 năm 106 bị cáo; tù từ 3 năm trở xuống 123 bị cáo, còn lại là các hình phạt khác.

"Trong kỳ báo cáo mặc dù bị ảnh hưởng lớn bởi dịch bệnh Covid-19, song các vụ án kinh tế, tham nhũng đều được các Tòa án giải quyết trong hạn luật định; xử phạt nghiêm khắc đối với những người chủ mưu, cầm đầu, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản lớn của nhà nước; chú trọng áp dụng các biện pháp thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản và vận động người phạm tội tự nguyện nộp tài sản đã chiếm đoạt", nhóm nghiên cứu đánh giá.

Báo cáo của Nhóm nghiên cứu còn cho biết, đối với các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng theo dõi, chỉ đạo, các tòa án đã xét xử sơ thẩm 25 vụ, phúc thẩm 9 vụ, giám đốc thẩm 2 vụ án. Các Tòa án đã chú trọng giải quyết các vấn đề dân sự trong vụ án hình sự; tịch thu công cụ, phương tiện phạm tội hoặc những tài sản do phạm tội mà có.

Về cơ bản, việc xét xử các vụ án này bảo đảm chất lượng, đúng thời hạn theo Kế hoạch của Ban chỉ đạo đề ra; không có trường hợp nào bị hủy để điều tra hoặc xét xử lại về phần trách nhiệm hình sự. Đã xử lý nghiêm các vụ án tham nhũng do những người có chức vụ, quyền hạn thực hiện, gây ra hậu quả đặc biệt lớn, được dư luận xã hội quan tâm. Các tòa án đã đưa ra xét xử kịp thời, áp dụng hình phạt nghiêm khắc đối với người phạm tội liên quan đến phòng chống dịch bệnh Covid-19, góp phần tích cực vào công tác phòng chống dịch bệnh.

Kết quả tiếp theo được Nhóm nghiên cứu nêu rõ là chưa phát hiện trường hợp nào kết án oan người vô tội. Chất lượng xét xử tiếp tục được nâng lên; tỷ lệ án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan giảm so với năm trước và đạt chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội. Trong đó: Tỷ lệ án bị hủy 0,76% (do nguyên nhân chủ quan là 0,53%, giảm 0,13% so với cùng kỳ năm trước); bị sửa 4,87% (sửa do nguyên nhân chủ quan 0,2%, giảm 0,04% so với cùng kỳ năm trước).

Tuy nhiên, theo Nhóm nghiên cứu, tỷ lệ giải quyết án hình sự giảm 4,4% về số vụ so với cùng kỳ năm trước , chưa đạt chỉ tiêu trên 88% theo yêu cầu của Nghị quyết số 96 của Quốc hội. Vẫn còn trường hợp án bị hủy, sửa do nguyên nhân chủ quan: bị hủy 0,53%; bị sửa 0,20%.

Theo Báo cáo của Viện kiểm sát Nhân dân tối cao, các viện kiểm sát nhân dân các cấp đã ban hành 904 kiến nghị yêu cầu Tòa án khắc phục các vi phạm trong công tác xét xử vụ án hình sự.

Ngoài ra, theo báo cáo của một số cơ quan tiến hành tố tụng tại các địa phương, còn một số trường hợp có vi phạm tố tụng; tuyên bị cáo không đúng tội danh, áp dụng hình phạt chưa nghiêm; áp dụng tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ không đúng .

Ông Hoàng Văn Liên đề nghị Tòa án Nhân dân tối cao làm rõ một số vấn đề, trong đó có việc số lượng vụ án, vụ việc đã được thụ lý, nhưng vì tình hình dịch bệnh Covid-19 chưa thể mở phiên tòa, phiên họp theo kế hoạch.