Việc đánh gía tình hình tham nhũng “hết sức khó khăn, mang tính trừu tượng”. Tuy nhiên, với tư cách cơ quan tham mưu, Thanh tra Chính phủ cố gắng bám sát vào những nội dung để làm căn cứ đánh giá.

Tổng thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết như trên khi trả lời chất vấn của đại biểu Đỗ Đức Hồng Hà (Hà Nội): Căn cứ vào đâu để có kết luận tham nhũng thuyên giảm?, trong phiên chất vấn sáng 9/11 của Quốc hội.

Rất khó đánh giá tình hình tham nhũng 

Theo ông Khái, căn cứ để đánh giá đầu tiên là qua ý kiến của người dân, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng thì người dân cảm nhận tình hình tham nhũng của đất nước. Thứ 2 là bộ chỉ số đánh giá của Thanh tra Chính phủ là hiệu quả phòng, chống tham nhũng có tăng lên. Thứ 3, quốc tế đánh giá qua chỉ số cảm nhận tham nhũng của Tổ chức minh bạch thế giới thì năm 2019 thì Việt Nam tăng 21 bậc so với năm 2018, từ nước đứng thứ 117 lên 96/180 nước.

Cuối cùng là căn cứ vào những đánh giá, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng. Hàng năm trong báo cáo cuối năm, Ban Chỉ đạo có cân nhắc rất kỹ và  đánh giá tình hình tham nhũng.

“Đánh giá tình hình tham nhũng rất khó, trên cơ sở tình hình phòng, chống tham nhũng trên tất cả các mặt về công tác quản lý nhà nước, công tác phòng ngừa, xử lý, tuyên truyền đạt được kết quả như thế thì có tác động rất lớn đến tình hình hình tham nhũng” - ông Khái nói.

Tại kỳ họp này, gửi báo cáo đến Quốc hội, Chính phủ đánh giá: nhìn chung, tham nhũng đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm mặc dù vẫn còn phức tạp, xảy ra trên nhiều lĩnh vực và tinh vi hơn, nhất là tình trạng “tham nhũng vặt”, nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc để vụ lợi.

Uỷ ban Tư pháp của Quốc hội cho rằng, đánh giá về tình hình tham nhũng tại báo cáo của Chính phủ còn sơ lược, Chính phủ chưa đánh giá cụ thể về tình hình tham nhũng năm 2020.

Sau đó, ngày 5/10 Chính phủ đã có báo cáo bổ sung, trong đó có đánh giá bổ sung công tác phòng, chống tham nhũng.

Báo cáo có đoạn: "cùng với những kết quả đạt được từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XII có thể khẳng định, công tác phòng, chống tham nhũng không những không “chững lại” hay “chùng xuống” mà tiếp tục được duy trì, đẩy mạnh, khẳng định mạnh mẽ quyết tâm chống tham nhũng “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” của Đảng, Nhà nước, được cán bộ, đảng viên, nhân dân, dư luận quốc tế  đồng tình ủng hộ, đánh giá cao, góp phần quan trọng giữ vững ổn định, chính trị, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, làm trong sạch bộ máy và hộ trợ, phục vụ tốt cho công tác nhân sự đại hội đảng các cấp, tiến tới Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, củng cố thêm niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước".

Về hạn chế, Chính phủ nêu tại báo cáo bổ sung: việc triển khai thực hiện và kiểm tra việc thực hiện các giải pháp phòng ngừa tham nhũng ở một số địa phương, đơn vị còn hình thức, hiệu quả hạn chế. Tình trạng “tham nhũng vặt", nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc chưa được ngăn chặn hiệu quả; công tác tự kiểm tra, phát hiện tham nhũng trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị còn hạn chế.

Hạn chế nữa là tiến độ điều tra, truy tố, xét xử một số vụ việc tham nhũng còn chậm, trong đó có những vụ việc nghiêm trọng, dư luận xã hội quan tâm. Một số đơn vị thuộc một số bộ, ngành, địa phương chưa bị xem xét, xử lý trách nhiệm kịp thời đối với người đứng đầu khi có xảy ra tham nhũng. Việc xây dựng Nghị định về kiểm soát tài sản, thu nhập và thực hiện một số kế hoạch công tác phòng, chống tham nhũng chậm so với kế hoạch và yêu cầu. Cơ cấu, tổ chức và hoạt động của một số cơ quan, đơn vị chuyên trách phòng, chống tham nhũng còn bất cập.

Trách nhiệm thuộc về người đứng đầu 

Trả lời chất vấn trực tiếp về trách nhiệm để xảy ra tình trạng cán bộ, công chức trong cơ quan nhà nước còn nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, ông Khái nhấn mạnh đây là vấn đề hết sức quan trọng được Đảng, nhân dân rất quan tâm và ngành Thanh tra cũng hết sức quan tâm.

Vậy trách nhiệm thuộc về ai?, Tổng Thanh tra khẳng định là thuộc về người đứng đầu cơ quan, lĩnh vực để xảy ra nhũng nhiễu gây phiền hà cho người dân. Còn lĩnh vực nào thì trong Chỉ thị 10 của Thủ  tướng Chính phủ (về tăng cường xử lý, ngăn chặn có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong giải quyết công việc) đã nêu rất rõ lĩnh vực, nguyên nhân.

“Có thể nói, những lĩnh vực thường xuyên tiếp xúc với người dân, những lĩnh vực cán bộ, công chức thiếu rèn luyện thì dễ xảy ra tham nhũng như khu vực phục vụ dịch vụ công. Những nôi dung chi tiết thì trong Chỉ thị 10, Thủ tướng nêu rất đầy đủ nên tôi xin phép không nhắc lại” - ông Khái nói.

Theo Tổng thanh tra, trước tình trạng như vậy, Thanh tra Chính phủ đã đề xuất Thủ tướng để bàn hành chỉ thị để chống nhũng nhiễu phiền hà cho người dân, doanh nghiệp trong quá trình giải quyết công việc.

Tháng 4/2019, Thủ tướng đã ban hành chỉ thị này, sau đó, Thanh tra Chính phủ đã tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc để triển khai. Thanh tra Chính phủ cũng tham mưu Thủ tướng có Công điện 724 năm 2019 để tăng cường các biện pháp phòng ngừa tiêu cực, tham nhũng trong hoạt động công vụ.

 “2 văn bản này có ý nghĩa rất lớn trong vấn đề chấn chỉnh tình trạng tham nhũng của cán bộ, công chức thực hiện công vụ”, Tổng Thanh tra nhấn mạnh và thông tin thêm, tháng 10 vừa rồi, Thanh tra Chính phủ đã có báo cáo sơ kết 1 năm thực hiện Chỉ thị 10, trong đó có đánh giá trình trạng, giải pháp để tiếp tục thực hiện trong  thời gian tới.