Qua thực tiễn cách mạng Việt Nam và quá trình hơn 35 năm đổi mới, nhận thức về đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng ngày càng rõ hơn. Với Nghị quyết Trung ương 5, khóa X, về “Tiếp tục đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng đối với hoạt động của hệ thống chính trị”, Ðảng đã đề cập sâu sắc, toàn diện, có ý nghĩa chiến lược về đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng trong thời kỳ mới.

15 năm thực hiện Nghị quyết của Trung ương cũng là 15 năm tái lập và phát triển của Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương. Với vai trò tổ chức đảng trong các cơ quan tham mưu cấp chiến lược, hoạch định chính sách vĩ mô, cơ quan Trung ương của các tổ chức chính trị-xã hội, các hội, các tổ chức xã hội nghề nghiệp, Đảng ủy Khối và các cấp ủy luôn xác định đổi mới phương thức lãnh đạo của Ðảng là nhiệm vụ lâu dài, thường xuyên, liên tục, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong công tác xây dựng Ðảng, thúc đẩy hoàn thành nhiệm vụ chính trị của các cơ quan Trung ương, góp phần tích cực hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước.

Đổi mới cách thức ban hành và chỉ đạo thực hiện nghị quyết

Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương, tiền thân là Liên chi cơ quan Trung ương và Đảng bộ các cơ quan Chính, Dân, Đảng Trung ương, được thành lập ngày 7/11/1948, tại Chiến khu Việt Bắc. Đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của Đảng trong mỗi giai đoạn cách mạng, qua nhiều lần sắp xếp tổ chức bộ máy và thay đổi tên gọi, ngày 11/4/2007, Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương được thành lập theo Quyết định số 47-QĐ/TW của Bộ Chính trị, trên cơ sở sắp xếp, tổ chức lại 7 đảng bộ khối ở các cơ quan Trung ương. Tính đến hết năm 2021, Đảng bộ Khối bao gồm 61 đảng bộ trực thuộc với 27 đảng bộ cơ sở và 34 đảng bộ cấp trên cơ sở, có gần 5.800 chi bộ với hơn 77.000 đảng viên công tác tại các cơ quan ban đảng, bộ, ngành, tổ chức đoàn thể, hội ở Trung ương. Nhiều đảng viên trong Đảng bộ nắm giữ các vị trí trọng yếu của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội ở Trung ương. 

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nêu rõ, đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới, trước hết được xác định theo hướng nâng cao năng lực dự báo, tầm nhìn chiến lược trong hoạch định đường lối, chủ trương. Việc xây dựng, ban hành và triển khai thực hiện nghị quyết của Đảng cần khắc phục tình trạng chưa sát thực tiễn, thiếu tính khả thi. Theo đó, trong từng nhiệm kỳ, từng năm và trong triển khai nhiệm vụ công tác xây dựng Đảng, thực hiện nhiệm vụ chính trị, Đảng ủy Khối thường xuyên lựa chọn nội dung phù hợp đặc điểm tình hình, chức năng, nhiệm vụ, thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, vấn đề nảy sinh từ thực tiễn để xây dựng, ban hành và chỉ đạo thực hiện nghị quyết. Việc xây dựng chỉ thị, nghị quyết là sự vận dụng linh hoạt lý luận với quá trình nghiên cứu, khảo sát thực tiễn; tập trung trí tuệ tập thể cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, các chuyên gia, các nhà khoa học, cùng cơ quan tham mưu và toàn thể cán bộ, công chức, người lao động trong Đảng bộ. Đổi mới cách ra nghị quyết đòi hỏi cách đặt vấn đề thuyết phục, nội dung dễ hiểu, dễ nhớ, dễ tiếp thu và dễ vận dụng.

Qua các nhiệm kỳ, Đảng ủy Khối đã lựa chọn một số nội dung, lĩnh vực quan trọng, có ý nghĩa chiến lược đối với hoạt động của Đảng bộ Khối và các cơ quan Trung ương, để xây dựng, ban hành nghị quyết và triển khai thực hiện. Trên cơ sở khoa học, đánh giá đúng và trúng tình hình thực tiễn, các nghị quyết đã đề ra được quan điểm, mục tiêu, phương hướng, nhiệm vụ, giải pháp đúng đắn, sát hợp, có tính đột phá và khả thi. Tiêu biểu như Nghị quyết số 01-NQ/ĐUK ngày 10/1/2012 về “Nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương”. Quá trình thực hiện nghị quyết này là động lực, tiền đề để Đảng ủy Khối chọn chủ đề công tác năm 2013 là “Năm nâng cao chất lượng chi bộ” nhằm tạo chuyển biến ngay từ chi bộ trong Đảng bộ Khối. Tiếp đến các nghị quyết, chỉ thị về “Tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chính trị tư tưởng”, “Tăng cường và nâng cao chất lượng công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong Đảng bộ Khối”, “Về phòng, chống những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên ở Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương”,  “Đổi mới phương thức, nâng cao chất lượng học tập, quán triệt nghị quyết của Đảng”; “Nâng cao hiệu quả công tác dân vận của đảng bộ các cơ quan nhà nước”; “Tăng cường tính tiên phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên nhất là người đứng đầu cấp ủy, cơ quan, đơn vị trong tình hình hiện nay”… Tính đúng đắn của các chủ trương, nghị quyết được ghi nhận qua thực tiễn, phản ánh từ đời sống chính trị, kết quả toàn diện công tác xây dựng Đảng và thực thi công vụ của từng cơ quan, đơn vị trong Đảng ủy Khối. Các nhóm nhiệm vụ, giải pháp được cụ thể hóa thành phương châm công tác của đảng bộ, chi bộ, cơ quan; thành động lực hành động của mỗi cán bộ, đảng viên, công chức trong bộ máy nhà nước. Đây cũng được chọn làm nội dung sinh hoạt chuyên đề của các cấp ủy, tổ chức đảng, sinh hoạt cơ quan, đơn vị. 

Củng cố tổ chức đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo của cấp ủy

Nhân tố quyết định thành bại trong quá trình thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều xuất phát từ công tác tổ chức, cán bộ. Do đó, yêu cầu đặt ra đối với đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong Đảng bộ Khối chính là nâng cao năng lực của tổ chức đảng, chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy, cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp. Làm tốt khâu then chốt này sẽ  tạo tiền đề vững chắc bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ của mỗi cơ quan, đơn vị, góp phần quan trọng nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng.

Các tổ chức cơ sở đảng trong Đảng bộ Khối các cơ quan Trung ương rất đa dạng về quy mô, có nhiều loại hình ở cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp, báo chí-xuất bản, doanh nghiệp, các tổ chức hội xã hội-nghề nghiệp, có quy mô lớn, hoạt động trong nước và có cơ quan đại diện ở nước ngoài. Việc sắp xếp, củng cố kiện toàn các tổ chức đảng trực thuộc Đảng bộ Khối đã tạo chuyển biến rõ rệt, qua đó thúc đẩy các loại hình tổ chức cơ sở đảng phát triển vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức; bảo đảm thống nhất giữa tổ chức đảng với chính quyền trong lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, công tác cán bộ và lãnh đạo các tổ chức chính trị-xã hội; tạo điều kiện thuận lợi theo dõi, kiểm tra, hướng dẫn đối với chi bộ, đảng bộ cơ sở. Đảng ủy Khối đã sắp xếp, kiện toàn hệ thống tổ chức đảng trực thuộc và chỉ đạo các đảng ủy trực thuộc xây dựng đề án kiện toàn, sắp xếp các tổ chức đảng phù hợp, tương xứng vai trò, vị trí của đảng bộ trong cơ quan nhà nước ở Trung ương. Đã sắp xếp 92 tổ chức đảng trực thuộc (đảng bộ, chi bộ cơ sở) khi thành lập, đến nay còn 61 đảng bộ trực thuộc.