Trong những năm gần đây, số lượng bệnh nhân nhập viện vì suy tuyến thượng thận ngày càng lớn. Tình trạng suy tuyến thượng thận có thể đến do những nguyên nhân khác nhau. Trong đó, phần lớn người bệnh liên quan đến việc lạm dụng corticoid.

Trong thực tế, thuốc chứa corticoid được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp, bệnh viêm ruột, hen suyễn, dị ứng và nhiều tình trạng khác hoặc cũng được sử dụng để ngăn ngừa đào thải nội tạng ở người nhận cấy ghép bằng cách giúp ngăn chặn hệ thống miễn dịch.

Tuy nhiên, nhiều người bệnh tự ý sử dụng corticoid mua một cách dễ dàng tại các quầy thuốc, hoặc truyền tai nhau các thuốc Nam dạng bột không theo đơn chỉ định của bác sĩ.

Khi người bệnh sử dụng corticoid liều cao với thời gian dài, sẽ gây ra hậu quả là suy tuyến thượng thận (Rối loạn chức năng tuyến thượng thận).

Triệu chứng gợi ý suy thượng thận thường không điển hình như chán ăn, buồn nôn và sụt cân, thay đổi kiểu hình cơ thể, nặng mặt.

Một số trường hợp nặng có thể gây ra suy thượng thận cấp với hạ huyết áp, có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị bù corticoid kịp thời.

Để chẩn đoán suy thượng thận cần được thực hiện trong bệnh viện với các bác sỹ chuyên khoa Nội tiết thông qua biểu hiện lâm sàng và xét nghiệm sinh hóa máu gồm: cortisol và ACTH buổi sáng 8h.

Khi đã có dấu hiệu nghi ngờ, người bệnh sẽ được làm nghiệm pháp Synacthen và hoặc nghiệm pháp hạ đường máu để đánh giá sự toàn vẹn trục dưới đồi - tuyến yên - tuyến thượng thận và một số xét nghiệm khác như: sinh hoá máu, glucose, chức năng gan, thận, kali máu.

Cách điều trị: Điều trị suy thuợng thận (nguyên phát và thứ phát) là bù hydrocortisol với liều 15 - 30 mg/ngày chia 2 lần sáng 2/3 liều - chiều 1/3 liều. Đối với suy thượng thận nguyên phát (bệnh Addison) phải bù thêm mineral glucocorticoid.

Để giảm thiểu tác dụng phụ của corticoid, cần tuân theo một số nguyên tắc như sau: Chỉ sử dụng thuốc corticoid theo chỉ định của bác sĩ. Theo dõi chặt chẽ để đề phòng và phát hiện sớm các dấu hiệu tác dụng phụ.

Sử dụng lượng vừa đủ để kiểm soát bệnh, không nên tự ý tăng liều khi chưa có sự cho phép của bác sĩ.

Giảm liều dần dần theo đơn bác sỹ kê đơn. Đến bệnh viện theo dõi huyết áp và lượng đường trong máu thường xuyên để tiến hành điều trị nếu cần thiết.

Theo dõi mật độ xương bằng các xét nghiệm định kỳ và uống thuốc cũng như thực phẩm bổ sung để giúp xương chắc khỏe.

Suy tuyến thượng thận thường gặp ở Việt Nam với nguyên nhân dùng corticoid kéo dài, thường gặp trên bệnh nhân mắc các bệnh lý về xương - khớp, dị ứng, viêm da, hen suyễn, ức chế miễn dịch,…

Do đó, người bệnh nếu có bệnh lý trên phải được bác sĩ chuyên khoa khám và chỉ định thuốc, không nên tự ý sử dụng thuốc corticoid.

Khi đã có rối loạn chức năng tuyến thượng thận cần đi khám chuyên khoa để kiểm soát tình trạng bệnh, không để xảy ra suy tuyến thượng thận.

Trước đó, cũng về hậu quả của việc lạm dụng corticoid gây hậu quả, Bệnh viện Nội tiết Trung ương tiếp nhận 2 anh em ruột (11 và 15 tuổi) vào khám với biểu hiện béo phì, mặt tròn, rậm lông, rạn da bụng và đùi màu tím đỏ, phù hai chân dưới, kiểu hình Cushing rõ rệt.

Theo mẹ của hai cháu, trong 3 năm gần đây, do cả hai bị viêm mũi dị ứng, chị đã tự mua thuốc xịt mũi ở hiệu thuốc về liên tục dùng cho con. Cả hai cháu đều được chẩn đoán bị suy tuyến thượng thận.

Không kể trẻ em mà người lớn cũng mắc phải căn bệnh này khi tự dùng thuốc xịt mũi chứa corticoid kéo dài. Việc sử dụng tràn lan các sản phẩm thuốc chứa corticoid như thuốc tân dược, thuốc hít, thuốc xịt và đặc biệt là các thuốc trộn, thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc… là nguyên nhân hàng đầu gây nên tình trạng này.

Vì vậy, theo khuyến cáo của bác sĩ, để phòng ngừa hội chứng Cushing cũng như suy tuyến thượng thận do dùng thuốc bừa bãi, người bệnh cần tuân thủ chỉ định của bác sĩ, không tự ý dùng quá nhiều thuốc chứa steroid trong thời gian dài.

Các thuốc không được bác sĩ kê đơn (kể cả thuốc đông y) trong điều trị các bệnh lý xương khớp, hoặc thuốc trị cảm ho, sổ mũi, viêm xoang… có tác dụng kháng viêm, giảm đau mạnh đều có nguồn gốc từ corticoid.

Do đó, nếu bệnh nhân tự ý mua về dùng một cách tùy tiện không theo sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ, rất dễ gây ra hội chứng Cushing.

Ở nhiều cơ sở khác, theo các bác sĩ, một trong những thói quen của nhiều người là ngại đi thăm khám ở cơ sở y tế mà tự ý mua thuốc về điều trị dẫn đến nhiều hệ lụy cho sức khỏe.

Còn tại Bệnh viện Da liễu Trung ương, theo TS.Vũ Nguyệt Minh, Giám đốc Trung tâm thử nghiệm lâm sàng, nhiều bệnh nhân viêm da đến khám tại bệnh viện có thừa nhận rằng, họ đã ra hiệu thuốc nói viêm da và được bán cho loại thuốc chứa 3 thành phần cả corticoid, kháng sinh, kháng nấm.

Thông thường thuốc chứa corticoid là thuốc kháng viêm không đặc hiệu, giúp giảm triệu chứng viêm da rất nhanh, tuy nhiên không phải viêm da nào cũng được chỉ định dùng loại thuốc này.

Chưa kể đến việc tự ý điều trị kéo dài, làm tổn thương trên da nặng hơn dẫn đến tình trạng kháng kháng sinh, thậm chí gây biến chứng.

Theo bác sĩ Nguyệt, chính vì thuốc 3 thành phần có chứa corticoid bị lạm dụng tương đối nhiều nên đa phần bệnh nhân đến bệnh viện khi đã có tổn thương do tự điều trị trước đó tư vấn ở hiệu thuốc.

Trên thực tế, corticoid có tác dụng giảm viêm và có nhiều bệnh được kê loại thuốc này điều trị. Nhưng các bác sĩ da liễu thường không dùng loại thuốc 3 thành phần bởi những bệnh được kê loại thuốc corticoid thì thường không phải kê thêm thuốc kháng sinh, hay chống nấm, bởi việc lạm dụng gây nên những tác dụng phụ nhất định.

Không chỉ viêm da, mà hiện nay, việc tự ý dùng thuốc corticoid cho nhiều bệnh khác cũng đang bị lạm dụng. Các thuốc corticoid được ví như con dao hai lưỡi, bên cạnh các tác dụng điều trị bệnh, nó còn gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm nếu sử dụng không đúng liều, đúng cách.