Lương của chủ tịch HĐQT, hội đồng thành viên; giám đốc, tổng giám đốc tập đoàn, tổng công ty hiện vào khoảng 50-70 triệu đồng/tháng. Theo ông, mức lương này cao hay thấp?

Vừa cao, lại vừa thấp. Với mức lương 50-70 triệu đồng/tháng là cao đối với đơn vị cứ tăng trưởng đều đều mỗi năm 5-7%, đúng bằng với mức lạm phát. Mức lương này là quá cao đối với những đơn vị làm ăn thua lỗ hoặc không có tăng trưởng, không đạt kế hoạch đề ra.

Ngược lại, mức lương này là quá thấp đối với những đơn vị nhờ sự lãnh đạo năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm và dám chịu trách nhiệm trước cơ quan chủ quản, cơ quan quản lý nhà nước và người lao động giúp DN đạt tốc độ tăng trưởng cao, thu lợi nhuận hàng chục, hàng trăm tỷ đồng/năm cho DN, đóng góp nhiều vào ngân sách nhà nước, tạo thu nhập cao và ổn định cho người lao động.

Với cơ chế này khó có thể khuyến khích được người có thực tài giữ các vị trí chủ chốt trong DNNN.

Mức lương lãnh đạo DNNN hiện do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội xây dựng. Phải chăng đó là nguyên nhân chính, như ông nói, là không khuyến khích được người có thực tài đảm nhiệm các chức danh lãnh đạo DNNN?

Về nguyên tắc, lương phải được trả theo mức độ đóng góp của người lao động. Trong khi đó, với cơ chế hiện nay, dù DN không hoàn thành kế hoạch thì chủ tịch HĐQT, hội đồng thành viên; tổng giám đốc, giám đốc hàng tháng vẫn nhận mấy chục triệu đồng. Đây chỉ là thu nhập từ lương, còn nếu tính cả thu nhập ngoài lương và các chế độ đãi ngộ khác, thì tổng thu nhập của lãnh đạo không ít DNNN lên đến 200-300 triệu đồng/tháng.

Ngược lại, lãnh đạo của nhiều DNNN vừa có trình độ, kinh nghiệm, chuyên môn, vừa dám nghĩ, dám làm đưa doanh nghiệp tăng trưởng cả về doanh thu, lợi nhuận, đóng góp rất lớn vào ngân sách nhà nước hàng năm cũng không cao hơn nhiều so với các vị lãnh đạo ở đơn vị khác. Thực tế này không khuyến khích, thậm chí làm thui chột ý chí của không ít người.

Nhằm khuyến khích người có thực tài, cơ chế thi tuyển tổng giám đốc, giám đốc DNNN đã được đề cập từ nhiều năm trước, thưa ông?

Cơ chế thi tuyển tổng giám đốc, giám đốc DNNN đã được nói đến từ nhiều năm trước, nhưng đến nay, theo tôi được biết, thì chưa đơn vị nào chọn được lãnh đạo chủ chốt thông qua thi tuyển. Nguyên nhân chính là do có nhiều cơ chế ràng buộc, trong đó có việc chưa xác định được quyền hạn, trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi, đặc biệt là chế độ lương bổng, thu nhập của của vị trí lãnh đạo chủ chốt trong DNNN.

Thưa ông, vấn đề này sẽ được xử lý, bởi theo Chỉ thị 06/CT-TTg, trong quý II này, Bộ Nội vụ phải trình Thủ tướng Chính phủ Đề án Chế độ thi tuyển, hợp đồng có thời hạn đối với chức danh tổng giám đốc, giám đốc trong DNNN?

Gần đây, các bộ, ngành, địa phương đã tổ chức thi tuyển lãnh đạo cấp cục, vụ, sở, ngành khá thành công, đđặc biệt là việc Bộ Giao thông - Vận tải vừa tổ chức thành công thi tuyển chức danh Tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ, thì không có lý do gì việc thi tuyển tổng giám đốc, giám đốc không thực hiện được.

Theo tôi, các chức danh chủ chốt trong DNNN cũng được coi là một loại lao động đặc biệt, trong đó, Nhà nước với vai trò là chủ sở hữu hoặc cổ đông nắm giữ trên 50% vốn điều lệ thực hiện hợp đồng có thời hạn gắn với kết quả sản xuất, kinh doanh với những người “vượt qua vũ môn”.

Nhưng với cơ chế lương như hiện nay, chắc không có nhiều người sẵn sàng “ngồi vào chiếc ghế nóng”. Bởi dù doanh nghiệp hoạt động thế nào, thì họ vẫn cứ nhận mức lương không tương xứng với công sức bỏ ra, thưa ông?

Chính vì vậy, lương nói riêng và thu nhập nói chung của tổng giám đốc, giám đốc thực hiện theo cơ chế thi tuyển phải gắn liền với kết quả sản xuất, kinh doanh của DN. Nếu hoàn thành kế hoạch thì giám đốc được nhận mức thu nhập bằng này, nếu vượt bao nhiêu phần trăm so với kế hoạch thì thu nhập được ngần này. Ngược lại, nếu DN bị lỗ không phải do nguyên nhân khách quan thì giám đốc sẽ bị giảm lương.

Tôi nghĩ, việc đánh giá doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả hay không không khó, vì kế hoạch hàng năm của DN 100% vốn nhà nước và DN (mà Nhà nước nắm giữ trên 50% vốn điều lệ trở lên) đều được cơ quan chủ quản phê duyệt. Cho dù mỗi DN có quy mô khác nhau, hoạt động sản xuất-kinh doanh trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề, địa bàn khác nhau, nhưng vẫn có thể đánh giá được hoạt động có hiệu quả hay không, khi đem so sánh với DN ở các thành phần kinh tế khác cùng kinh doanh trong lĩnh vực, ngành nghề, địa bàn.

Trên thế giới, nhiều tổng giám đốc điều hành các tập đoàn, tổng công ty xuyên quốc gia, ngân hàng chỉ nhận lượng tượng trưng 1 hoặc 10 USD/năm, nếu DN có hiệu quả thì họ được hưởng một phần thành quả của DN, ngược lại, thì họ chỉ được nhận mức lương tượng trưng đó. Căn cứ vào hiệu quả hoạt động để trả lương, thu nhập cho tổng giám đốc, giám đốc tại DN có vốn nhà nước trên 50% là hoàn toàn phù hợp với cơ chế thị trường, khuyến khích được người tài, có năng lực, kinh nghiệm, trình độ và làm quản lý, điều hành DN.

Mạnh Bôn