Ðể diêm dân sống được bằng nghề

Hơn một thế kỷ trôi qua, nghề làm muối tại Bạc Liêu vẫn giữ vững vị trí như một phần không thể thiếu của nền kinh tế địa phương. Trải dài từ thị xã Vĩnh Châu (Sóc Trăng) đến cửa biển Gành Hào giáp ranh xã Tân Thuận (huyện Đầm Dơi, Cà Mau), những cánh đồng muối phản ánh sức lao động bền bỉ của diêm dân và trở thành biểu tượng văn hóa, bản sắc truyền thống của vùng đất này.

Dẫu vậy, nghề muối vẫn là công việc đầy nhọc nhằn. Những diêm dân như ông Hồ Văn Niên ở xã Long Điền Đông đã gắn bó cả đời với nghề dù gặp không ít khó khăn. Ông chia sẻ: “Gia đình tôi đã ba đời làm muối. Nghề này cực nhọc, lại bấp bênh, nhưng gạo và muối là hai thứ không thể thiếu. Vì vậy, dù có khó khăn, chúng tôi vẫn quyết tâm bám nghề.”

Niềm đam mê với nghề truyền thống cũng được chị Nguyễn Thị Thúy, một diêm dân tại xã Điền Hải, thể hiện rõ nét qua những đổi mới trong sản xuất. Gia đình chị đã đầu tư hơn 100 triệu đồng để áp dụng phương pháp trải bạt, giúp tăng năng suất và rút ngắn thời gian thu hoạch. “Làm muối trải bạt tuy vốn đầu tư ban đầu cao, nhưng hiệu quả kinh tế rất rõ ràng. Chỉ sau một năm, gia đình tôi đã hoàn vốn,” chị Thúy chia sẻ.

Hằng năm, việc sản xuất muối ở Bạc Liêu diễn ra trong mùa khô, tính theo âm lịch, thường bắt đầu từ khoảng tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau. Quy trình sản xuất muối Bạc Liêu được hình thành và truyền qua nhiều thế hệ, đến nay những quy trình kỹ thuật cơ bản này vẫn được duy trì và áp dụng như những yêu cầu bắt buộc, từ lấy nước, chứa nước và làm tăng độ mặn cần thiết, phơi kết tinh và thu hoạch.

Tuy nhiên, diện tích sản xuất muối trải bạt hiện vẫn chiếm tỷ lệ khiêm tốn, chỉ khoảng 7% tổng diện tích ruộng muối toàn tỉnh. Để thúc đẩy sự chuyển đổi này, chính quyền tỉnh Bạc Liêu đã thực hiện nhiều chính sách hỗ trợ, trong đó có Đề án Nâng cao giá trị sản xuất và chế biến muối giai đoạn 2021 - 2030. Đề án này đặt mục tiêu không chỉ nâng cao năng suất và chất lượng mà còn đa dạng hóa các sản phẩm muối, đáp ứng nhu cầu nội địa và hướng tới xuất khẩu.

Hiện tại, Bạc Liêu đã xây dựng được hai nhà máy chế biến muối với tổng công suất hơn 36.000 tấn mỗi năm. Sự đầu tư vào công nghệ như máy sấy muối của Công ty Cổ phần Muối Bạc Liêu đã góp phần nâng cao giá trị sản phẩm. Những hạt muối trắng sáng, đồng đều về kích cỡ và vị mặn thanh đã vươn xa tới các thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc.

Tôn vinh giá trị nghề làm muối

Nhằm tôn vinh và bảo tồn nghề làm muối, Bạc Liêu sẽ tổ chức Festival nghề muối đầu tiên với quy mô toàn quốc từ ngày 6/3 - 8/3/2025. Đây là dịp kết nối các nhà sản xuất, doanh nghiệp và nhà đầu tư, tạo đà phát triển bền vững cho ngành muối. Sự kiện này cũng hướng tới khơi dậy tình yêu với nghề truyền thống trong thế hệ trẻ, thu hút nguồn lao động có trình độ tham gia vào sản xuất và kinh doanh muối.

Tại họp báo giới thiệu Festival nghề muối Việt Nam - Bạc Liêu 2025 diễn ra vào ngày 16/12 vừa qua, ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) nhấn mạnh việc khai thác tối đa tiềm năng của ngành muối để nâng cao đời sống diêm dân, hướng tới mục tiêu làm giàu từ nguồn "vàng trắng" này.

Theo ông Thịnh, Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021 - 2030 đặt mục tiêu diện tích sản xuất đạt 14.224 ha với sản lượng 2 triệu tấn/năm, đồng thời tập trung phát triển sản xuất muối sạch, muối thủ công và chế biến sâu, đưa muối trở thành ngành hàng có doanh thu hàng nghìn tỷ đồng. Phát triển ngành muối cần gắn với chiến lược kinh tế - xã hội, tập trung đầu tư vùng sản xuất quy mô lớn, ứng dụng công nghệ hiện đại và tối ưu hóa giá trị các sản phẩm phụ từ muối.

Cụ thể, đối với muối công nghiệp, mục tiêu là hình thành vùng trọng điểm tại các tỉnh Nam Trung Bộ như Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận, với diện tích 4.805ha, sản lượng 640.000 tấn/năm, áp dụng cơ giới hóa và khoa học công nghệ để tăng năng suất tối thiểu 30% và đáp ứng nhu cầu của các ngành công nghiệp.

Với muối thủ công, kế hoạch đầu tư nâng cấp hạ tầng đồng muối, cải thiện hệ thống thủy lợi, và đa dạng hóa sản phẩm tập trung tại các tỉnh miền Trung, Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ, trong đó có Bạc Liêu. Việc ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất và chế biến được kỳ vọng tăng năng suất tối thiểu 20% và giá trị sản phẩm ít nhất 20%. Các tỉnh như Thái Bình, Nam Định, Thanh Hóa, Nghệ An, và Bà Rịa - Vũng Tàu cũng được chú trọng phát triển các mô hình sản xuất bền vững.

Ông Thịnh khẳng định, mục tiêu phát triển ngành muối không chỉ nằm ở sản xuất mà còn ở chế biến và gia tăng giá trị, nhằm đảm bảo sinh kế bền vững cho diêm dân và góp phần khẳng định vị thế của ngành muối Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Trong hành trình trăm năm, nghề muối ở Bạc Liêu là câu chuyện về giọt mồ hôi thấm đất, là bài học về sức mạnh bền bỉ và tinh thần đổi mới. Hạt muối của xứ biển này, dù nhỏ bé, vẫn mang trong mình giá trị kinh tế lớn lao và là niềm tự hào của những người dân vùng đất mặn. 

Festival nghề muối năm nay chính là lời khẳng định rằng, dù có những thăng trầm, nghề muối vẫn mãi trường tồn và phát triển, hòa nhịp cùng sự chuyển mình của nền kinh tế hiện đại. Đây sẽ là dấu mốc quan trọng, góp phần bảo tồn truyền thống, nâng cao giá trị hạt muối Việt và khẳng định vị thế của nghề muối trên thị trường trong nước và quốc tế.