Mua theo yêu cầu thực tiễn

Tại buổi làm việc với phóng viên Báo Đầu tư ngày 4/10, lãnh đạo Bệnh viện Mắt Trung ương khẳng định, “bên mời thầu mua theo yêu cầu thực tế”.

“Khi quyết định mua bất cứ thứ gì phải căn cứ vào nhu cầu thực tiễn, chất lượng tốt và phải thích nghi từng tình huống với mỗi bệnh nhân. Chúng tôi có hiểu biết chuyên sâu về mặt hàng thủy tinh thể bệnh viện đang cần. Thủy tinh thể nhân tạo có nhiều đặc tính, mỗi loại lại thích ứng với bệnh nhân khác nhau. Mỗi nhà sản xuất lại cải tiến một đặc điểm nào đó của thủy tinh thể để ưu việt hơn. Đó là lý do khiến chủ đầu tư chia 2 gói thầu mua sắm thủy tinh thể thành nhiều lô (phần) thầu”, ông Phạm Ngọc Đông, Phó giám đốc Bệnh viện Mắt Trung ương nói.

Ông cho biết thêm, tiêu chí đưa ra trong hồ sơ mời thầu trước hết dựa vào đặc tính từng loại thủy tinh thể và yêu cầu chuyên môn. Vì là bệnh viện tuyến cuối về mắt, nên phải giải quyết nhiều ca bệnh phức tạp, nên Bệnh viện Mắt Trung ương cần đa dạng các loại thủy tinh thể để giải quyết tất cả các nhu cầu điều trị. Ông Đông cũng khẳng định thêm rằng, bên mời thầu nghiên cứu kỹ và căn cứ trên đặc tính ưu điểm các loại thủy tinh thể về chất liệu, chiết suất, cấu tạo càng…  

Cần nhắc lại rằng, trong quá trình Bệnh viện Mắt Trung ương lựa chọn nhà thầu cung cấp thủy tinh thể nhân tạo năm 2019, nhà thầu C (đề nghị không nêu tên) sau khi phát giác nhiều tiêu chí trong hồ sơ mời thầu mang tính chất định hướng tới sản phẩm thủy tinh thể nhân tạo của một hãng sản xuất cụ thể và đã gửi văn bản kiến nghị tới bên mời thầu, Thanh tra Bộ Y tế, cơ quan bảo hiểm xã hội Việt Nam và Bộ Công an.

Trong các văn bản kiến nghị của mình, nhà thầu C đã thống kê khá nhiều tiêu chí có tính chất định hướng. 

Tại gói thầu thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu, phi cầu được nạp sẵn trong injector (gói thầu số 5) nhà thầu này kiến nghị loại bỏ các tiêu chí không cần thiết, không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị như hằng số A, độ sâu tiền phòng, thiết kế càng, góc càng đặc trưng của mỗi hãng ở 6/9 phần thầu. Nhà thầu C còn trực tiếp chỉ ra rằng, với các tiêu chí hồ sơ mời thầu nêu ở (lô) phần thầu số 1 định hướng tới thủy tinh thể nhãn hiệu Micropure 123 do nhà thầu Công ty Thành Công phân phối và không có thủy tinh thể khác đáp ứng. “Với tiêu chí cấu hình yêu cầu “thuỷ tinh thể lắp sẵn, chất liệu acrylic hidrophobic, dải công suất P từ 0D đến +30.0D, thiết kế 4 càng mà hằng số A lớn hơn hoặc bằng 119, chiều dài kính nhỏ hơn hoặc bằng 11 mm” đã loại bỏ phần lớn sản phẩm thuỷ tinh thể của các hãng AMO, ALCON, HOYA, MBI…”, kiến nghị của nhà thầu C nêu.

Với cách tiếp cận vấn đề tương tự, nhà thầu này cho rằng, tại gói thầu số 5 định hướng tới các loại thủy tinh thể Micropure 123 (do nhà thầu Công ty Thành Công phân phối), KS -SP (do Công ty Phúc Xuân phân  phối), Vivinex iSert, iSert 251, HOYA PY - 60R (do Hãng Hoya sản xuất), Lucia 601PY (do Hãng CarlZeiss sản xuất), SZ - 1 (do Hãng Nidek sản xuất). Tương tự, tại gói thầu số 6, các tiêu chí có tính chất định hướng tới thủy tinh thể IQ của Hãng Alcon, thủy tinh thể Overview (do nhà thầu Công ty Thành Công phân phối), thủy tinh thể Tecnis Acrylic (do nhà thầu Công ty Bách Quang phân phối)...

Trước ý kiến của nhà thầu về việc hồ sơ mời thầu có nhiều tiêu chí như đã nêu trên khiến cho hạn chế nhà thầu tham gia, đại diện Bệnh viện Mắt Trung ương lý giải rằng: “Dưới góc độ chuyên môn chúng tôi cho rằng, tiêu chí nào đó có thể quan trọng với bệnh nhân này, nhưng không quan trọng ở hoàn cảnh khác. Khi đưa ra các tiêu chí, chúng tôi có cả một hội đồng khoa học của Bệnh viện bao gồm các chuyên gia đầu ngành. Quan điểm của nhà thầu về tiêu chí không quan trọng chúng tôi không bình luận”.

Khi được phóng viên Báo Đầu tư hỏi thẳng về các tiêu chí chính yếu để làm căn cứ lựa chọn nhà thầu, lãnh đạo Bệnh viện Mắt Trung ương lại cho rằng, “chúng tôi không phân biệt tiêu chí nào là chính yếu và cái nào là thứ yếu, bởi chính yếu trong phần này lại là thứ yếu trong phần khác”.

Với cách viện giải tương tự về nội dung những tiêu chí hồ sơ mời thầu đưa ra chỉ có sản phẩm của một hãng đáp ứng yêu cầu tạo ra sự hạn chế sự tham gia của nhà thầu khác, đi ngược với tinh thần cạnh tranh của Luật Đấu thầu, Bệnh viện Mặt Trung ương cho rằng, bệnh nhân không quan tâm đến thông số đó, cái quan tâm là hiệu quả sau điều trị. Đặc thù tại Bệnh viện Mắt Trung ương là các loại bệnh cực kỳ đa dạng, nên mỗi đặc điểm của thủy tinh thể cần cho loại bệnh khác nhau, bởi vậy, các tiêu chí đưa ra là có cơ sở.       

Bác nghi vấn thông thầu và giá cao

Ngoài nghi vấn các tiêu chí có tính định hướng thầu, nhà thầu C còn phản ánh “có dấu hiệu đáng quan ngại về chuyện thông thầu”.

Theo nhà thầu C, nếu nhìn vào kết quả vừa công bố, có thể thấy, nhiều nhà thầu “quen mặt” với Bệnh viện Mắt Trung ương sau khi vượt qua vòng chấm thầu kỹ thuật để lọt vào vòng chấm hồ sơ đề xuất tài chính với kịch bản “độc diễn” và... thắng thầu chung cuộc với giá trúng thầu cao.

Đơn cử, trường hợp nhà thầu Công ty TNHH Thiết bị y tế Thành Công. Cần thông tin thêm rằng, mấy năm gần đây, nhà thầu Thành công liên tục trúng nhiều gói thầu lớn do Bệnh viện Mắt Trung ương mời thầu. Chỉ tính tại thời điểm tháng 4/2017, bệnh viện này công bố kết quả lựa chọn nhà thầu 7 gói thầu, với tổng giá trị hơn 383,6 tỷ đồng, nhưng Công ty TNHH Thiết bị y tế Thành Công đã “làm trọn” 5/7 gói thầu. Được biết, các gói thầu mà nhà thầu Công ty TNHH Thiết bị y tế Thành Công trúng thầu gồm gói hóa chất, vật tư tiêu hao theo máy; gói vật tư tiêu hao trong phẫu thuật; gói thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu, phi cầu được nạp sẵn trong injector; gói thầu thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu rời; gói thầu thủy tinh thể nhân tạo đặc biệt. Giá trúng thầu 5 gói thầu trên lên tới hơn 305,5 tỷ đồng.

Tại buổi làm việc chiều ngày 4/10, ông Phạm Ngọc Đông cho phóng viên Báo Đầu tư biết, Bệnh viện chấm thầu theo đúng quy trình căn cứ trên hồ sơ và không biết được chuyện thông thầu, quân xanh - quân đỏ và không có thông tin về nội dung phản ánh này. Lãnh đạo Bệnh viện Mắt Trung ương khẳng định, không thể nhìn vào hiện tượng để kết luận có hay không chuyện thông thầu.

Trong mối tương quan so sánh với giá trúng thầu thủy tinh thể ở một số nước, vùng lãnh thổ khác như Singgapore, Thái Lan, Hồng Kông… (mức giá từ 60 đến 90 USD tùy loại), thì giá trúng thầu thủy tinh thể ở Bệnh viện Mắt Trung ương đang cao tới mức khó tin.

Lý giải về giá thủy tinh thể cao, phía Bệnh viện Mắt Trung ương cho biết, giá của hàng hóa phụ thuộc vào thời điểm mua sắm, vị trí người mua, số lượng hàng hóa mua sắm… “Chúng tôi muốn mua giá rẻ, lợi cho bệnh nhân, lợi cho Bệnh viện. Đây là vấn đề khó và nằm ngoài thẩm quyền của Bệnh viện, chúng tôi không lý giải được nguyên nhân sự chênh lệch giá”, ông Đông nói.

Ngày 24/8/2018, Giám đốc Bệnh viện Mắt Trung ương đã ban hành các quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật 2 gói thầu thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu rời và thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu, phi cầu được nạp sẵn trong injector. Theo thông tin phóng viên Báo Đầu tư tìm hiểu được, thì các nhà thầu vượt qua vòng chấm tài chính đều dành phần thắng thầu chung cuộc. Thông tin cho phóng viên Báo Đầu tư, lãnh đạo Bệnh viện Mắt Trung ương cho biết, sau khi công bố kết quả lựa chọn nhà thầu 2 gói thầu mua sắm thủy tinh thể nhân tạo, Bệnh viện đã tiến hành thương thảo và ký hợp đồng với các nhà thầu và đã nhập hàng để phục vụ điều trị.

Được biết, sau khi nhận được đơn khiếu nại của nhà thầu C, Thanh tra Bộ Y tế đã có văn bản yêu cầu Bệnh viện Mắt Trung ương giải quyết theo thẩm quyền, làm rõ các nội dung kiến nghị của nhà thầu.  

Khi sự khác biệt quan điểm giữa nhà thầu và chủ đầu tư đang rất khó khỏa lấp, thì việc Bệnh viện Mắt Trung ương từ chối cung cấp cho phóng viên Báo Đầu tư Báo cáo đánh giá hồ sơ dự thầu - chìa khoá quan trọng để làm rõ những nghi vấn đã phản ánh - sẽ khiến khoảng cách đó sẽ càng bị nới rộng thêm. Cần phải nhắc lại rằng, tài liệu này đã hết thời hiệu bảo mật theo luật định.