Luật Báo chí (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua đã bổ sung các chính sách phát triển báo chí và bảo đảm nguồn lực thực hiện, từ cơ chế tài chính đến đầu tư hạ tầng và ưu đãi thuế theo hướng khả thi hơn.

Đó là một trong những điểm mới so với Luật Báo chí hiện hành, được Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh báo cáo trước khi Quốc hội bấm nút sáng nay (10/12) với 437/440 đại biểu có mặt tán thành (3 người không biểu quyết).

Với điểm mới về “kinh tế báo chí”, ông Vinh nói, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, chỉnh lý các quy định liên quan đến đầu tư công, cơ chế tự chủ, những quy định về nguồn thu từ hoạt động kinh doanh của cơ quan báo chí tại Điều 9, Điều 20, Điều 23 dự thảo Luật.

Dự thảo Luật bổ sung quy định Nhà nước có chính sách ưu đãi thuế theo quy định của pháp luật. Ưu đãi về thuế cho báo chí được quy định tại Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, theo đó, báo chí được hưởng mức thuế suất là 10% .

Về hỗ trợ tài chính cho báo chí thực hiện nhiệm vụ chính trị, công ích, khoản 3 Điều 9 dự thảo Luật quy định chính sách Nhà nước về giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu và hỗ trợ cước vận chuyển, chi phí đăng tải, truyền dẫn, phát sóng để báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, an ninh, quốc phòng, văn hóa, thông tin tuyên truyền về tình trạng khẩn cấp, thông tin đối ngoại, truyền thông chính sách, phục vụ thiếu niên, nhi đồng, người khiếm thính, khiếm thị, đồng bào vùng dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, miền núi, biên giới, hải đảo và các nhiệm vụ trọng yếu khác.

Điều 20. Loại hình hoạt động và nguồn thu của cơ quan báo chí 

1. Cơ quan báo chí hoạt động theo loại hình đơn vị sự nghiệp công lập hoặc hoạt động phù hợp với loại hình của cơ quan chủ quản.

2. Nguồn thu của cơ quan báo chí gồm:

a) Nguồn thu do cơ quan chủ quản báo chí cấp;

b) Thu từ bán báo chí in; bán quyền đọc, nghe, xem tác phẩm báo chí, các sản phẩm báo chí; quảng cáo; trao đổi, mua bán bản quyền nội dung; cho phép khai thác, sử dụng tác phẩm báo chí;

c) Thu từ hoạt động kinh doanh, dịch vụ, liên kết của cơ quan báo chí, các đơn vị trực thuộc cơ quan báo chí;

d) Thu từ hoạt động tài chính và phần vốn góp vào doanh nghiệp (nếu có);

đ) Thu từ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công do cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao nhiệm vụ, đặt hàng, đấu thầu;

e) Thu từ thực hiện nhiệm vụ, chương trình, đề án, dự án do cấp có thẩm quyền giao, phê duyệt;

g) Thu từ người có nhu cầu đăng bài nghiên cứu khoa học để có kinh phí phản biện, hoàn thiện, nâng cao chất lượng bài viết;

h) Nguồn thu từ tài trợ, viện trợ hợp pháp của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước (nếu có) và nguồn thu hợp pháp khác.

Báo cáo giải trình đầy đủ cũng đề cập ý kiến đại biểu về loại hình hoạt động và nguồn thu của cơ quan báo chí. Có ý kiến đề nghị bổ sung cụ thể về nguồn thu từ hoạt động liên kết báo chí, tránh lợi dụng cơ chế liên kết để thương mại hóa nội dung báo chí.

UBTVQH giải thích, Khoản 2 Điều 20 dự thảo Luật đã quy định về nguồn thu từ hoạt động liên kết báo chí. Việc xác định cụ thể các nguồn thu sẽ căn cứ vào tính chất và phạm vi từng hoạt động liên kết. Đồng thời, người đứng đầu cơ quan báo chí phải chịu trách nhiệm toàn diện về nội dung và hoạt động liên kết, nhằm bảo đảm đúng tôn chỉ, mục đích và tránh thương mại hóa báo chí. 

Ngoài ra, có ý kiến cho rằng, Luật Báo chí hiện hành không cho phép doanh nghiệp tư nhân, tập đoàn nhà nước được thành lập cơ quan báo chí. Như vậy, quyền tự do báo chí cần được thực hiện qua các hình thức liên doanh, liên kết, quảng cáo hoặc thông qua tổ chức hội, hiệp hội... vì thế đại biểu đề nghị quy định cụ thể.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, khoản 1 Điều 17 dự thảo Luật quy định các đối tượng được phép thành lập cơ quan báo chí. Theo đó, chỉ những cơ quan, tổ chức đủ điều kiện theo quy định mới được thành lập cơ quan báo chí.

Hiện nay, theo Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí đến năm 2025 và tại dự thảo Luật (về Chiến lược phát triển và quản lý hệ thống báo chí) đều xác định một nguyên tắc: doanh nghiệp tư nhân và tập đoàn kinh tế nhà nước không được thành lập cơ quan báo chí; chỉ được xuất bản các sản phẩm thông tin có tính chất báo chí và thực hiện các hoạt động liên kết, liên doanh, quảng cáo với cơ quan báo chí. Quy định này nhằm bảo đảm định hướng quản lý thống nhất, giữ vững tính độc lập của hệ thống báo chí, đồng thời bảo đảm sự phát triển minh bạch của thị trường thông tin trong bối cảnh thực hiện chủ trương quy hoạch, sắp xếp tinh gọn hệ thống báo chí.

Bên cạnh “kinh tế báo chí” các điểm mới khác được ông Vinh đề cập gồm: Xác định rõ các loại hình báo chí trong bối cảnh mới, làm rõ điều kiện hoạt động báo chí, cơ chế cấp phép và tổ chức bộ máy; xác định cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, văn phòng đại diện, phóng viên thường trú; quy định cụ thể về thẻ nhà báo, trách nhiệm pháp lý đối với nội dung thông tin; quyền yêu cầu cải chính, gỡ bỏ thông tin vi phạm trên các nền tảng.

Hoàn thiện quy định về quản lý hoạt động báo chí trên không gian mạng và ứng dụng công nghệ mới, bao gồm việc điều chỉnh hành vi ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cũng là nội dung mới.

Về hoạt động báo chí trên không gian mạng, ông Vinh cho hay, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo rà soát, chỉnh lý điều 29 dự thảo Luật theo hướng quy định các biện pháp quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí trên không gian mạng bảo đảm tính chặt chẽ tương tự như đối với các loại hình báo chí truyền thống, đồng thời tích hợp dịch vụ trực tuyến, bảo đảm nguyên vẹn nội dung thông tin đã đăng, phát trên nền tảng số báo chí quốc gia. Đồng thời, rà soát, bổ sung các quy định liên quan tới sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động báo chí tại Điều 39 và các điều có liên quan; giao Chính phủ quy định chi tiết về trách nhiệm của cơ quan báo chí trong việc sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo.

Gồm 4 chương 51 điều, Luật Báo chí sửa đổi có hiệu lực thi hành từ 1/7/2026.