Sáng 20/3, trong phiên chất vấn Chánh án Toà án Nhân dân tối cao Nguyễn Hoà Bình, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) nêu vấn đề, trong thời gian qua việc thu hồi tài sản dẫn vẫn còn ít, chưa đạt kỳ vọng theo mong muốn của Quốc hội và của người dân.

Thời gian tới, Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao phối hợp với các cơ quan liên quan như thế nào để mà thu hồi tài sản tham nhũng được nhiều và đạt được theo kỳ vọng của người dân, đại biểu chất vấn.

Trả lời, ông Nguyễn Hoà Bình nói, về tài sản tham nhũng, trên thế giới cũng như Việt Nam việc thu không hoàn toàn triệt để. Vừa qua, tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng đạt 40% số tài sản thất thoát do tham nhũng. Đây là con số rất đáng ghi nhận, biểu dương của các cơ quan tiến hành tố tụng, Chánh án nhìn nhận.

Về giải pháp tăng cường thu hồi tài sản tham nhũng, theo Chánh án, nếu thu hồi những tài sản tham nhũng mà quá trình tố tụng các cơ quan chứng minh được tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng thì cũng rất khó để thu được nhiều hơn. Theo đó, công tác chứng minh nguồn gốc tài sản phải rất chất lượng, cần nâng cao chất lượng điều tra và kịp thời phong tỏa tài sản.

Ông Bình cũng nêu thực tế trên thế giới thì tham nhũng là tội đặc thù, nên còn có cơ chế tăng nghĩa vụ giải trình của nghi can tham nhũng.

Nếu nghi can tham nhũng mà không giải trình được nguồn gốc tài sản thì cũng bị thu hồi, làm được điều này có thể tăng cao hơn nữa tỉ lệ thu hồi tài sản tham nhũng, Chánh án hồi âm đại biểu.

Cũng quan tâm đến thực tế thu hồi tài sản trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, đại biểu Bùi Mạnh Khoa (Thanh Hóa) chất vấn: Một số vụ việc kê biên, thu hồi tài sản chậm do vướng mắc trong xử lý tài sản chung và riêng. Hướng xử lý vấn đề này thế nào?.

Hồi âm, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nêu thực tế trong vụ án có ngôi nhà hình thành trong hôn nhân, có công của vợ chồng, con cái, nên không thể thu hồi và buộc phải tuân thủ điều này.

Muốn tăng cường thu hồi tài sản tham nhũng, ông Bình cho rằng, phải có được cơ chế như nhiều nước áp dụng, điển hình là cơ chế phi hình sự, tăng trách nhiệm giải trình của người liên quan.

“Nếu có vài cái nhà mà quan chức không giải trình được tài sản hình thành thế nào, tính hợp lý không được công nhận thì tài sản đó sẽ tịch thu”, ông Bình trả lời và nhấn mạnh đây là giải pháp căn cơ.

"Chia lửa" với Chánh án về thu hồi tài sản tham nhũng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nói đây là nhiệm vụ quan trọng và thời gian qua đã có kết quả khá tích cực.

Ông Long cho biết, trong 5 tháng (từ 1/10/2022 đến nay) đã thu trên 17.000 tỷ đồng, về con số tuyệt đối thì đã tăng gần 12.000 tỷ đồng so với cùng  kỳ năm 2022.

Nhưng Bộ trưởng Long cũng nhìn nhận thu hồi tài sản tham nhũng còn nhiều vấn đề, có khó khăn khi bản thân các vụ án, tài sản  nằm rải rác nhiều nơi. Rồi nguồn gốc nhiều tài sản kê biên phức tạp mất nhiều thời gian làm rõ, có nhiều trường hợp phải xác minh tài sản chung - riêng của các chủ sở hữu khác nhau.

Nêu giải pháp, Bộ trưởng đề nghị các cơ quan dân cử tăng cường giám sát, vì "nhiều mắt tập trung vào thì việc tẩu tán tài sản sẽ giảm đi".

Đại biểu Trần Thị Thanh Hương (An Giang) dẫn báo cáo của Chánh án cho biết một trong những khó khăn, vướng mắc liên quan đến việc giải quyết các vụ án hình sự, kinh tế, tham nhũng là do nhận thức giữa các cơ quan tố tụng về một số vấn đề do quy định của pháp luật còn chưa thống nhất.

Đại biểu đề nghị Chánh án cho biết giải pháp căn cơ nhất để khắc phục những hạn chế liên quan đến vấn đề này?

Hồi âm đại biểu, Chánh án Nguyễn Hòa Bình nhìn nhận hạn chế trong giải quyết các vụ án hình sự, kinh tế, tham nhũng là có thật. Luật chỉ quy định nguyên tắc, không thể bao gồm tất cả vì thực tế cuộc sống phong phú nên nhận thức khác nhau là việc bình thường trong rất cả các vụ án, không chỉ hình sự, ông Bình giải thích.

Vì thế, theo Chánh án, tòa án có hướng dẫn về án lệ, ban hành nghị quyết hướng dẫn thi hành luật. Các cơ quan tố tụng khác như điều tra, kiểm sát, luật sư cũng phải nâng cao nguồn lực thực thi để nhận thức pháp luật đầy đủ, chính xác nhằm hạn chế việc nhận thức không đồng đều.

Đề cập nguyên nhân chủ quan, Chánh án cho rằng, có phần do áp lực công việc quá nhiều, các thẩm phán cùng lúc phải giải quyết số vụ vượt gấp đôi nên có ảnh hưởng đến thời hạn giải quyết vụ án.

Ngoài ra, còn có nguyên nhân về năng lực, trách nhiệm của thẩm phán và những nguyên nhân này sẽ được tập trung khắc phục, Chánh án trả lời.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) về phòng ngừa tiêu cực trong đội ngũ cán bộ tòa án, Chánh án Nguyễn Hoà Bình cho biết từ naem 2021 đến nay, có hơn 100 vụ cán bộ tòa án bị xử lý, cả xử lý hình sự.

Ông Bình khẳng định, “Tinh thần là xử nghiêm, không bao che”.

Theo Chánh án, những vi phạm ngành tòa án phát hiện được đều chủ động chuyển cho cơ quan thanh tra, điều tra để xử lý chứ không bao che.  Chánh áncũng  cho biết đã ban hành quy định về xử lý vi phạm của thẩm phán. Và quy định này rất nghiêm, cao hơn cả yêu cầu Quốc hội đặt ra. Ví dụ Quốc hội cho phép tỷ lệ án hủy, sửa là 1,5% nhưng ngành tòa án chỉ cho phép tỷ lệ này là 1,16%.