Việc thu hồi tài sản các vụ án kinh tế, tham nhũng gặp rất nhiều khó khăn. Số tiền thu được còn quá ít so với tổng số phải thi hành. Một số trường hợp xử lý tài sản để thi hành án còn chậm.

Vụ án tham nhũng tại Tổng Công ty Hàng hải Việt Nam (Vinalines), theo quyết định của bản án, bị cáo Dương Chí Dũng phải bồi thường cho Vinalines số tiền là 110 tỷ đồng, nhưng cơ quan thi hành án mới xử lý tài sản kê biên và thu được hơn 14 tỉ đồng.

Hay vụ Huỳnh Thị Huyền Như với số tiền phải thi hành án là gần 14.000 tỉ đồng nhưng ước tính sơ bộ, tài sản kê biên, phong tỏa để bảo đảm thi hành án chỉ khoảng hơn 500 tỉ đồng. Đây chỉ là 2 trong số nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng lớn khó có khả năng thu hồi tài sản.

Theo ông Hoàng Sỹ Thành, Tổng cục trưởng Tổng cục Thi hành án dân sự (Bộ Tư pháp), việc xử lý tài sản liên quan đến các vụ án tham nhũng, kinh tế lớn gặp rất nhiều khó khăn là do có vụ việc, số tiền phải thi hành án rất lớn nhưng tài sản để bảo đảm thi hành án lại có giá trị rất nhỏ.

Bên cạnh đó, hầu hết đương sự phải thi hành án phần trách nhiệm dân sự trong các vụ việc loại này phải chấp hành hình phạt tù với thời hạn dài, thậm chí bị tuyên án tử hình. Nhiều trường hợp không có tài sản, tiền, thu nhập để thi hành án hoặc gia đình, người thân không có khả năng hỗ trợ thi hành án.

“Án liên quan đến tham nhũng là những vụ án rất lớn nhưng rất khó thi hành. Trong quá trình điều tra truy tố, xét xử, việc áp dụng các biện pháp đảm bảo thi hành án là rất ít. Thậm chí mức phạt rất lớn nhưng khả năng thực tiễn thi hành có thể không có. Ví dụ, Phạm Thanh Bình, Chủ tịch Tập đoàn Vinashin phải thi hành án hơn 600 tỉ đồng, nhưng tài sản cuối cùng chỉ có mỗi căn nhà ở Trung Hòa - Nhân Chính trị giá khoảng 5 tỉ, vợ 1 nửa, chồng 1 nửa. Chưa nói đến việc bán đấu giá tài sản liên quan đến thi hành án có ít người dân mua vì rủi ro rất cao”, ông Hoàng Sỹ Thành cho biết.  

Cũng theo ông Hoàng Sỹ Thành, tội phạm tham nhũng thường tìm mọi cách để tẩu tán, che giấu, hợp lý hóa tài sản nên việc xác minh điều kiện thi hành án, ngoài các tài sản đã được kê biên, tuyên xử lý trong bản án, quyết định của Tòa án thì cơ quan thi hành án dân sự khó có thể xác minh được thêm tài sản hoặc nguồn thu nhập nào khác.

Hơn nữa, cơ chế quản lý tài sản ở nước ta hiện nay còn thiếu minh bạch. Các giao dịch kinh tế, dân sự hiện nay vẫn chủ yếu được thực hiện bằng tiền mặt, nên khó kiểm soát được thu nhập, tài sản và cũng gây khó khăn cho việc áp dụng các biện pháp phong tỏa, kê biên tài sản của cơ quan có thẩm quyền.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, một trong những nguyên nhân là do những vướng mắc về thể chế, lỏng lẻo trong quản lý điều hành, do kết quả công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng chưa cao.

“Nguyên nhân cốt yếu ở đây chính là thể chế đã được tích tụ từ lâu. ở vụ án Huyền Như, số tiền TAND TP HCM yêu cầu phải bổ sung công quỹ tại bản án sơ thẩm là 976 tỉ, trong khi bản phúc thẩm tuyên hơn 11.000 tỉ. Chênh lệch nhau hơn 11 - 12 lần. Chỉ cần nhìn vào sự chênh lệch này có thể thấy khó xác định được chân lý ở đâu, không biết bất hợp lý ở quy trình nào nên đội ngũ thi hành án gặp rất nhiều khó khăn”, Bộ trưởng Lê Thành Long cho biết.

Mới đây, những khó khăn, vướng mắc này đã được đại diện Bộ Tư pháp nêu lên tại hội nghị phối hợp công tác giữa Ban Nội chính Trung ương và Bộ Tư pháp. Trưởng ban Nội chính Trung ương Phan Đình Trạc cho rằng, để khắc phục tình trạng này, cũng như nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống tham nhũng, thời gian tới, thể chế về phòng chống tham nhũng cần tiếp tục hoàn thiện, để bảo đảm quản lý, kiểm soát tài sản, thu nhập của tổ chức, cá nhân.

Đồng thời, tới đây cần thành lập đoàn giám sát, bao gồm Ban Nội chính Trung ương, Bộ Tư pháp, Tòa án, Viện Kiểm sát để kiểm tra, giám sát công tác thi hành án dân sự, nhất là đối với các vụ án tham nhũng, kinh tế lớn, các vụ án phức tạp kéo dài.

Ông Phan Đình Trạc cho rằng, Viện KSND Tối cao cần tăng cường kiểm sát trong các phiên tòa dân sự, kinh tế, thương mại, hành chính và kể cả trong kiểm sát thi hành án dân sự. “Tôi đề nghị cần nâng cao chất lượng xét xử của tòa án, tính khả thi của bản án, tăng cường kê biên, phong tỏa tài sản trong quá trình tố tụng và kiểm soát tài sản thu nhập của cán bộ có chức vụ quyền hạn”, ông Trạc đề nghị.

Năm nay là năm đầu tiên tổ chức thực hiện các chỉ tiêu, nhiệm vụ thi hành án dân sự theo Nghị quyết số 11 của Quốc hội về công tác tư pháp. Để thực hiện Nghị quyết của Quốc hội, đòi hỏi hệ thống cơ quan thi hành án dân sự cần phối hợp với các cơ quan liên quan đưa ra các biện pháp, giải pháp hữu hiệu, sớm thu hồi tiền, tài sản cho nhà nước, bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và kéo giảm số việc và số tiền phải thi hành án, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân trong công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng./.