Điểm nhấn của tiến trình này không chỉ nằm ở các viện nghiên cứu hay chương trình nhà nước, mà còn mở rộng sang chủ thể vốn ít được nhắc tới: doanh nhân khoa học - công nghệ trẻ. Đây là lực lượng đóng vai trò “điểm tiếp nhận” của đổi mới sáng tạo, khi nhiều chính sách khoa học - công nghệ chỉ có thể phát huy tác dụng nếu có doanh nghiệp đủ hiểu công nghệ để tiếp nhận và triển khai.

Trong bối cảnh đó, sự xuất hiện của những doanh nghiệp trẻ như Quy Nhơn Scitech – do doanh nhân trẻ Vũ Hồng Quân sáng lập - cho thấy một chuyển động đáng chú ý. Dù mới thành lập từ 2025, doanh nghiệp này được định hình không phải từ sản phẩm, mà từ cách tiếp cận công nghệ dựa trên tư duy khoa học. Đây là hướng đi phù hợp với định hướng chính sách hiện nay: chuyển từ “đầu tư cho nghiên cứu” sang “đầu tư cho khả năng hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp”.

Ở cấp chính sách, năng lực hấp thụ công nghệ (technology absorption capacity) đang trở thành chỉ số quan trọng. Nhiều chương trình quốc gia về khoa học và công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đều nhấn mạnh vai trò của doanh nghiệp trong việc làm chủ tri thức và kéo công nghệ vào hoạt động kinh tế. Tuy nhiên, một thực tế là phần lớn doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa có nền tảng kỹ thuật đủ bền để tiếp nhận các kết quả nghiên cứu. Đây chính là khoảng trống mà các doanh nhân công nghệ trẻ có thể can thiệp.

Với trường hợp của ông Vũ Hồng Quân, tư duy cốt lõi không nằm ở việc chạy theo xu hướng công nghệ, mà ở cách tiếp cận: coi công nghệ như một hệ tư duy cần được hiểu, phân tích và đặt vào ngữ cảnh vận hành doanh nghiệp. Chính quan niệm này quyết định hướng hình thành của Scitech: doanh nghiệp ra đời từ nhu cầu xây dựng nền tảng kỹ thuật, không phải từ mục tiêu tung ra một sản phẩm cụ thể.

Điểm đáng nói là sự lựa chọn này phù hợp với yêu cầu mà chính sách khoa học và công nghệ hiện đại đặt ra: hình thành lực lượng doanh nghiệp có khả năng tiếp nhận tri thức khoa học. Khi một doanh nhân chủ động tiếp cận công nghệ bằng tư duy khoa học bằng việc đặt câu hỏi đúng, hiểu cơ chế vận hành, phân biệt được yếu tố cốt lõi và yếu tố trình diễn, từ đó doanh nghiệp của họ không chỉ cần công nghệ, mà còn có khả năng sử dụng công nghệ đúng cách. Đây chính là điều giúp các chính sách chuyển giao công nghệ có điểm đến hiệu quả hơn.

Nhìn từ góc độ chính sách, doanh nhân khoa học – công nghệ trẻ đang dần đảm nhiệm vai trò hình thành và củng cố năng lực hấp thụ công nghệ yếu tố mà nhiều doanh nghiệp còn thiếu. Với ông Vũ Hồng Quân, vai trò này không chỉ thể hiện trong hoạt động kinh doanh, mà còn thông qua việc tham gia trực tiếp vào quá trình chuẩn bị các điều kiện kỹ thuật cho nghiên cứu của Tiến sĩ Cao Văn Sơn tại Viện Nghiên cứu Khoa học liên ngành và Giáo dục (ICISE), như hỗ trợ thiết bị, hệ điện tử và cảm biến quang học phục vụ các thí nghiệm neutrino. Việc này giúp các nhóm nghiên cứu Việt Nam tham gia các thí nghiệm quốc tế lớn như T2K, Super-Kamiokande và hướng tới Hyper-Kamiokande với khả năng đóng góp thực chất, đồng thời tạo nền tảng kỹ thuật có thể chuyển hóa sang các hướng công nghệ ứng dụng sau này. Qua đó, khoảng cách giữa nghiên cứu nền tảng và không gian doanh nghiệp được rút ngắn ngay từ giai đoạn hình thành tri thức, thay vì chờ đến khâu chuyển giao.

Thực tế cho thấy cách ông Quân tiếp cận các hướng công nghệ mới cũng cho thấy rõ tư duy chú trọng năng lực hấp thụ của doanh nghiệp. Trong quá trình tìm hiểu, ông đặt trọng tâm vào việc nắm bắt nguyên lý vận hành của các công nghệ kiểm định nhanh thông qua trao đổi kỹ thuật với những nhóm nghiên cứu liên quan; rà soát các bộ thông số để xem xét mức độ phù hợp với điều kiện sản xuất của doanh nghiệp; đồng thời phân tích các mô hình lưu trữ điện như pin dòng chảy để nhận diện những yêu cầu tối thiểu về hạ tầng, chi phí và quy mô. Dù các hoạt động này mới dừng ở mức thu thập và đối chiếu thông tin, chúng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Quy Nhơn Scitech hình thành năng lực đánh giá công nghệ trước khi xem xét khả năng ứng dụng hay thương mại hóa.

Trường hợp của Quy Nhơn Scitech cũng cho thấy một đặc điểm đáng chú ý ở nhóm doanh nghiệp khoa học - công nghệ trẻ: họ không đặt tham vọng ở quy mô, mà đặt trọng tâm vào cách tiếp cận. Khi doanh nghiệp mới được hình thành từ nền móng tư duy khoa học, thay vì theo đuổi sự tăng trưởng nhanh, nó phù hợp hơn với mục tiêu “tăng năng lực hấp thụ” – điều mà hệ thống khoa học và công nghệ quốc gia đang thiếu. Đây cũng là hướng đi giúp doanh nghiệp có khả năng tham gia sâu hơn vào chuỗi chính sách, chương trình ứng dụng và dự án chuyển giao công nghệ trong tương lai.

Về mặt chính sách, sự xuất hiện của lớp doanh nhân trẻ như ông Vũ Hồng Quân mang lại một tín hiệu tích cực: lực lượng doanh nghiệp trẻ đang dịch chuyển từ tư duy kinh doanh truyền thống sang tư duy dựa trên cơ sở khoa học. Điều này không chỉ tạo ra môi trường tiếp nhận công nghệ tốt hơn, mà còn góp phần hình thành “tầng giữa” của hệ sinh thái khoa học và công nghệ – một tầng từng bị xem là thiếu vắng: những doanh nhân hiểu công nghệ đủ sâu để đưa nó vào thực tiễn, nhưng cũng hiểu thị trường đủ rõ để biết công nghệ nào phù hợp.

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng tốc chuyển giao công nghệ, sự xuất hiện của những doanh nhân trẻ chọn cách tiếp cận khoa học như nền tảng là yếu tố cần được nhìn nhận đúng mức. Đây không phải mô hình ồn ào, nhưng là mảnh ghép thiết yếu để chính sách khoa học và công nghệ chuyển từ “ý tưởng” sang “hiệu quả thực tế”.