Trình bày Tờ trình dự án Nghị quyết về Biểu thuế bảo vệ môi trường, Bộ trưởng Bộ tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, trước bối cảnh kinh tế - xã hội của đất nước và tình hình thực tế hiện nay, cần thiết phải nghiên cứu điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường cụ thể của các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế bảo vệ môi trường đảm bảo nguyên tắc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường tại Luật Thuế bảo vệ môi trường.

Cụ thể: Việc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường đối với các hàng hóa thuộc đối tượng chịu thuế đảm bảo phù hợp với chính sách phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước trong từng thời kỳ; đảm bảo tiếp cận dần với mức độ gây ô nhiễm môi trường của các hàng hóa, đồng thời thực hiện cam kết của Việt Nam về bảo vệ môi trường.

Theo Tờ trình, mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu được điều chỉnh như sau: Xăng tăng từ 3.000 đồng/lít lên mức trần 4.000 đồng/lít, tăng 1.000 đồng/lít; dầu diesel tăng từ 1.500 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 500 đồng/lít; dầu mazut, dầu nhờn tăng từ 900 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 1.100 đồng/lít; mỡ nhờn tăng từ 900 đồng/kg lên mức trần 2.000 đồng/kg, tăng 1.100 đồng/kg; dầu hỏa tăng từ 300 đồng/lít lên mức trần 2.000 đồng/lít, tăng 1.700 đồng/lít.

Ngoài ra, một số mặt hàng khác như than antraxit tăng từ 20.000 đồng/tấn lên 30.000 đồng/tấn, tăng 10.000 đồng/tấn; than nâu, than mỡ, than đá khác tăng từ 10.000 đồng/tấn lên 15.000 đồng/tấn, tăng 5.000 đồng/tấn...

Bên cạnh đó, mức thuế bảo vệ môi trường đối với túi ni lông thuộc diện chịu thuế từ 40.000 đồng/kg lên mức trần 50.000 đồng/kg, tăng 10.000 đồng/kg.

Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng chỉ rõ, việc điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường sẽ tác động đến chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân năm 2018 khoảng 0,11-0,15%.

Tuy nhiên, việc tăng thuế bảo vệ môi trường sẽ khuyến khích sử dụng năng lượng, tài nguyên tiết kiệm, hiệu quả; góp phần khuyến khích sản xuất, tiêu dùng hàng hóa thân thiện với môi trường; đồng thời sẽ góp phần tăng thu ngân sách Nhà nước khoảng 15.189,2 tỷ đồng/năm, từ đó góp phần tạo thêm nguồn thu để thực hiện các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, trong đó có các nhiệm vụ chi cho bảo vệ môi trường.

Theo Tờ trình, Chính phủ đề nghị hiệu lực thi hành của Nghị quyết là 45 ngày kể từ ngày ký.

Đại diện cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Ủy ban cơ bản nhất trí về sự cần thiết sửa đổi, mục đích, quan điểm xây dựng Nghị quyết về thuế bảo vệ môi trường.

Tuy nhiên, để bảo đảm tạo sự đồng thuận của xã hội trong việc điều chỉnh tăng mức thuế bảo vệ môi trường và làm căn cứ để Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua Nghị quyết, Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề nghị Chính phủ báo cáo rõ hơn về tác động đến hiệu quả của nền kinh tế nói chung, sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân nói riêng và chỉ số giá tiêu dùng; công tác tuyên truyền, phản ứng của dư luận xã hội trong quá trình soạn thảo, lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương, các chuyên gia, nhà khoa học, các đối tượng bị tác động; việc sử dụng nguồn tăng thu từ thuế bảo vệ môi trường cần được ưu tiên bố trí để xử lý, khắc phục hậu quả môi trường.

Đối với những đề xuất cụ thể, như tăng thuế với xăng, có ý kiến cho rằng, trong điều kiện hiện nay, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân 6 tháng đầu năm tăng 3,29%, dần tiệm cận mức Quốc hội giao 4% và để bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, tránh tác động lớn đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống của người dân, đề nghị cân nhắc việc tăng thuế suất thuế bảo vệ môi trường đối với xăng.

Với dầu mazut, có ý kiến đánh giá, đây vẫn là đầu vào của một số ngành sản xuất hàng hóa, việc điều chỉnh tăng thuế suất ở mức trên 100%, tương đương mức tăng là 1.100 đồng/lít là cao, tác động đến sản xuất, kinh doanh của nhiều doanh nghiệp và cuộc sống của người dân. Do đó, đề nghị tăng thuế suất đối với dầu mazut ở mức thấp hơn.

Với dầu hỏa, đa số ý kiến cho rằng, mức tăng thuế suất như Tờ trình của Chính phủ là quá cao và đột ngột, có thể gây ảnh hưởng nhất định đến sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, đời sống người dân tại vùng sâu, vùng xa chưa có điện.

Theo đó, Bộ Tài chính đã báo cáo, xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ cho điều chỉnh mức tăng mức thuế bảo vệ môi trường đối với dầu hỏa từ mức 300 đồng/lít lên 1.000 đồng/lít. Do đó, đa số ý kiến của cơ quan thẩm tra nhất trí với phương án điều chỉnh mức thuế bảo vệ môi trường đối với dầu hỏa lên 1.000 đồng/lít.

Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu đã nêu lên băn khoăn về thời điểm, lộ trình, mục tiêu kiểm soát lạm phát, hiệu ứng xã hội… Một số ý kiến cũng lo ngại về vấn đề tăng thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu lên kịch khung.

Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu nêu quan điểm: Xăng dầu là nguyên liệu thiết yếu, được sử dụng khá phổ biến trong sản xuất, lưu thông hàng hóa, phương tiện di chuyển của người dân.

Việc tăng thuế bảo vệ môi trường với mặt hàng này sẽ làm tăng giá hàng hóa tiêu dùng, ảnh hưởng đến xã hội và từ đó ảnh hưởng đến tình hình kinh tế. Vì thế, khi tính khuếch đại trong thị trường của loại hàng hóa này chưa tính toán được thì phải cân nhắc việc điều chỉnh tăng thuế bảo vệ môi trường lên kịch trần khung cho phép.

Ngoài ra, cách đây 1 tháng, Thủ tướng Chính phủ tuyên bố kiên quyết sẽ không điều chỉnh một số loại giá hàng hóa trong những tháng cuối năm.

Bây giờ, Chính phủ lại đề xuất tăng thuế bảo vệ môi trường với một số mặt hàng trong khi việc này thường trực tiếp gây tăng giá sản phẩm, hàng hóa. Bên cạnh đó, nếu xét diễn biến thị trường hàng năm sẽ thấy, việc điều chỉnh giá cả thích hợp nhất là sau Tết âm lịch, còn vào mùa mưa bão, diễn biến giá cả thường khó kiểm soát.

Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu phân tích cần chọn thời điểm phù hợp để Nghị quyết có hiệu lực thi hành.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân cho rằng, nếu như tăng một chút lạm phát mà tạo ra nguồn thu 15.000 – 16.000 tỷ đồng để chi cho các nhiệm vụ bảo vệ môi trường thì cần thiết.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội lưu ý các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh phải thực hiện giải pháp tiết kiệm như giảm chi phí khâu vận chuyển, bảo quản, đổi mới công nghệ để giảm chi phí sản xuất kinh doanh.

Từ đó, có thể điều chỉnh tăng thuế nhưng không làm tăng giá xăng dầu và tạo được sự đồng thuận trong xã hội.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu các cơ quan tài chính, thuế, hải quan, quản lý thị trường phải tăng cường kiểm tra, giám sát đối với kết quả sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu để xem chi phí sản xuất kinh doanh như thế nào; thực hiện ổn định thị trường, giá cả trong nền kinh tế.

Ngoài ra, khi có nguồn thu tăng lên từ tăng thuế bảo vệ môi trường thì cần tăng chi ngân sách cho các nhiệm vụ bảo vệ môi trường như ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai, sạt lở bờ sông, bờ biển, kè cống thủy lợi, chống ngập, trồng rừng,…

Do còn nhiều ý kiến khác nhau, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị chưa biểu quyết thông qua Dự án Nghị quyết về Biểu thuế bảo vệ môi trường. Nội dung này sẽ được tiếp tục thảo luận ở phiên họp sau.

Trước đó, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về phương án phân bổ số vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2016-2020 còn lại; phương án phân bổ kế hoạch đầu tư trung hạn giai đoạn 2016-2020 Chương trình mục tiêu quốc gia Biển Đông-Hải đảo đảm bảo cho lĩnh vực quốc phòng an ninh trên biển và hải đảo; việc sử dụng 15.000 tỷ đồng từ nguồn vốn dự phòng của Kế hoạch trung hạn vốn ngân sách Nhà nước giai đoạn 2016-2020 cho các dự án đường sắt quan trọng và các dự án đường bộ quan trọng, cấp bách.