Trao quyền tự chủ cho các trường đại học

Sáng 6/11, Quốc hội thảo luận về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học (Luật GDĐH).

Trình bày Báo cáo về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật này trước phần thảo luận, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hoá, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Phan Thanh Bình cho biết, việc sửa đổi, bổ sung Luật GDĐH lần này tập trung mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả của chính sách tự chủ đại học trong Luật hiện hành và chỉnh sửa các nội dung khác có liên quan để bảo đảm thống nhất trong thực hiện mà không làm thay đổi bố cục, kết cấu của Luật. Các chính sách khác về cơ bản vẫn phù hợp với thực tiễn.

Liên quan đến mô hình tổ chức của đại học quốc gia, đại học vùng, ông Phan Thanh Bình cho hay, mô hình này trên thế giới không phải là mới và cũng đang là xu hướng phát triển nhằm hình thành các hệ thống đại học liên ngành, tạo sức mạnh tổng hợp để giải quyết những nhiệm vụ, yêu cầu mới về phát triển khoa học và công nghệ và cạnh tranh thế giới.

“Sau hơn 20 năm xây dựng và phát triển, mô hình hai ĐHQG đã ổn định và mang lại kết quả nhất định cả về chuyên môn, khoa học lẫn quản lý, đi đầu trong hệ thống giáo dục đào tạo với việc có mặt trong danh sách 1.000 trường đại học hàng đầu thế giới”, ông Bình nêu dẫn chứng.

Đối với nội dung về tự chủ đại học, dự thảo Luật đã được chỉnh lý theo hướng giải thích rõ khái niệm tự chủ; quy định điều kiện, yêu cầu để được tự chủ; cụ thể hóa các nội dung tự chủ về chuyên môn, tổ chức, nhân sự, tài chính và tài sản; chi tiết hóa nội dung về trách nhiệm giải trình và yêu cầu đặt ra đối với cơ sở GDĐH khi thực hiện tự chủ; quy định rõ khái niệm trách nhiệm giải trình và các nội dung về chất lượng, học phí, kết quả kiểm toán mà nhà trường phải thực hiện công khai, minh bạch với người học, xã hội, cơ quan quản lý và các bên có lợi ích liên quan.

Dự thảo Luật này thống nhất gọi cơ quan quản trị ở cả trường công lập và tư thục là Hội đồng trường; quy định cụ thể về quyền, trách nhiệm của Hội đồng trường, của từng thành viên trong Hội đồng cũng như của Hiệu trưởng; xác định rõ Hội đồng trường là tổ chức quản trị còn Hiệu trưởng thực thi quyền quản lý, điều hành hoạt động nhà trường trên cơ sở quy định pháp luật và nghị quyết của Hội đồng. Dự thảo Luật không quy định chi tiết tiêu chuẩn các chức danh Chủ tịch Hội đồng trường, Hiệu trưởng mà giao cho trường tự chủ quyết định phù hợp với quy định chung của pháp luật.

Chủ nhiệm Ủy ban Phan Thanh Bình khẳng định, đẩy mạnh tự chủ đại học là nội dung quan trọng và là mục tiêu chính của việc sửa đổi Luật lần này. Cùng với việc giao quyền tự chủ cho cơ sở giáo dục đại học thì trách nhiệm quản lý nhà nước có nhiều thay đổi, chuyển từ quản lý sang tạo hành lang pháp lý, giám sát; do đó, việc củng cố vai trò, vị thế và quyền lực của thiết chế Hội đồng trường trong trường đại học là cần thiết.

Dự thảo Luật đã bổ sung quy định chuyển một số thẩm quyền trước đây do cơ quan chủ quản và Hiệu trưởng quyết định sang cơ chế Hội đồng trường quyết định; chuyển từ chế độ Thủ trưởng sang chế độ quyết nghị của tập thể, theo đó, thực hiện quyền tự chủ thuộc về Hội đồng trường; Hiệu trưởng thực hiện nhiệm vụ điều hành, quản lý nhà trường theo quy định của pháp luật, quy chế tổ chức và hoạt động của nhà trường. “Điều này phù hợp với xu thế chung của GDĐH trên thế giới” ông Bình nói.

Để thúc đẩy GDĐH tư thục trong thời gian tới, dự thảo Luật cũng đã được được chỉnh lý theo hướng làm rõ các khái niệm về trường tư thục, trường tư thục không vì lợi nhuận; quy định Nhà nước có chính sách ưu tiên, khuyến khích phát triển các cơ sở GDĐH tư thục hoạt động không vì lợi nhuận. Đồng thời, quy định rõ mô hình và cơ chế tài chính của cơ sở GDĐH tư thục vận dụng theo mô hình doanh nghiệp nhưng vẫn đảm bảo tính đặc thù của GDĐH và không thương mại hoá. Theo đó, quy định rõ trách nhiệm và quyền hạn của nhà đầu tư thành lập cơ sở GDĐH tư thục và mối liên quan với Hội đồng trường tư thục; yêu cầu các cơ sở GDĐH tư thục phải trích tối thiểu 25% chênh lệch thu chi để tái đầu tư cho hoạt động giáo dục.

Tạo cơ hội phát triển bình đẳng giữa trường công và trường tư

Thảo luận về Dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH, hầu hết các ý kiến tại hội trường đánh giá cao báo cáo giải trình tiếp thu của cơ quan soạn thảo. Sau nhiều lần chỉnh sửa, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GDĐH đã tiếp thu khá đầy đủ ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia; bổ sung các điều khoản quan trọng , góp phần tháo gỡ vướng mắc hạn chế hiệu quả hoạt động của các trường…

Nhất trí với việc xem xét thông qua dự thảo luật tại kỳ họp này, Đại biểu Huỳnh Thành Đạt (TP. HCM) cho rằng, dự thảo đã thể hiện quan điểm không phân biệt công - tư, tạo cơ hội phát triển giữa trường công và trường tư là như nhau.

Đại biểu Triệu Thế Hùng (Lâm Đồng) đánh giá, dự thảo luật quy định về đổi mới cơ chế tài chính, khắc phục được đầu tư dàn trải trong đầu tư công, phát huy được cạnh tranh lành mạnh để phát triển.

Đóng góp ý kiến chuyên sâu dưới góc độ từng là Phó Thủ tướng phụ trách giáo dục và Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (TP. HCM) cho rằng, những nội dung đó sẽ tạo điều kiện để có nền giáo dục hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu của đất nước và nhân dân.

Tuy nhiên, ông Nhân cũng đề nghị làm rõ vấn đề như, Hội đồng trường là cơ quan đại diện cho chủ sở hữu, nên chủ sở hữu phải có một số quyền liên quan đến Hội đồng trường. Ví dụ: danh sách dự kiến hội đồng trường phải được chủ sở hữu duyệt trước. Danh sách dự kiến Chủ tịch Hội đồng trường cũng phải được chủ sở hữu duyệt trước, sau đó bầu Chủ tịch Hội đồng trường chỉ trong danh sách được duyệt đó.

Về Điều 32 trong Dự thảo Luật có nêu, Cơ sở giáo dục đại học thực hiện quyền tự chủ, chịu trách nhiệm giải trình theo quy định của pháp luật. Theo ông Nguyễn Thiện Nhân, điều này đúng nhưng chưa đủ, cần nói rõ: chịu trách nhiệm trước chủ sở hữu, trước người học, trước các tổ chức cá nhân liên quan…

Theo lịch làm việc kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học vào ngày 20/11 tới.