Nếu theo cách chọn cho, tức là cứ liệt kê hết các trường hợp thu hồi đất thì không thể hết được, nên chăng là chọn bỏ, trừ những trường hợp áp dụng thỏa thuận quyền sử dụng đất, còn lại là Nhà nước thu hồi.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ gợi ý như trên, khi Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về việc giải trình, tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật Đất đai (sửa đổi), sáng 25/8.

Vấn đề khó nhất tại Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi (Dự thảo), theo Chủ tịch Quốc hội là quy định thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng (Điều 79).

Dự thảo mới nhất liệt kê cụ thể hàng trăm dự án thuộc ba trường hợp: xây dựng công trình công cộng, công trình sử dụng cho mục đích sản xuất công nghiệp và công trình cơ sở, tiện ích hạ tầng kỹ thuật; Dự án xây dựng trụ sở cơ quan nhà nước, công trình sự nghiệp; thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng khác.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh nêu quan điểm của Thường trực cơ quan thẩm tra là, quy định theo hướng liệt kê các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng có ưu điểm bảo đảm sự rõ ràng, dễ theo dõi, dễ áp dụng.

Tuy nhiên, việc liệt kê quá cụ thể, chi tiết các dự án, công trình thu hồi đất có nhược điểm khó bảo đảm bao quát, đầy đủ. Trong quá trình thảo luận, có ý kiến cho rằng, cách tiếp cận theo hướng liệt kê các trường hợp như hiện nay chưa làm rõ được sự cần thiết của các dự án, công trình này theo tinh thần của Điều 54 Hiến pháp, ông Thanh phản ánh.

“Do đây là nội dung cụ thể hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW, Thường trực Ủy ban Kinh tế báo cáo, xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến chỉ đạo”, ông Thanh nêu.

Đồng ý với cách quy định chi tiết ở Điều 79, song Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị cần lường hết các trường hợp cần thu hồi để đảm bảo minh bạch trong quá trình thực hiện.

Nhấn mạnh vấn đề khó nhất ở các lần sửa đổi Luật Đất đai là quy định thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, chủ yếu là do cách tiếp cận.

Ông Huệ phân tích, nếu theo cách chọn cho, tức là cứ liệt kê hết các trường hợp cần thu hồi thì không thể hết được, có khi càng liệt kê càng thiếu. Vì thế, nên chăng là chọn bỏ, tức là trừ những trường hợp áp dụng phương pháp thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất, còn lại là Nhà nước thu hồi có được không?, Chủ tịch Quốc hội gợi ý.  

Thực tế, chỉ có hai cách thu hồi và thoả thuận, có thể nêu thêm nguyên tắc là chỉ được thu hồi trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt, ông Huệ nói.

Chủ tịch Quốc hội đặc biệt lưu ý và cho rằng, cần nghiêm cấm việc vừa “chạy” quy hoạch vừa điều chỉnh mục đích sử dụng đất, vừa ra quyết định thu hồi đất.

Phải ngăn chặn chuyện đó, trong công tác cán bộ cũng phải quy hoạch một thời gian mới xem xét bổ nhiệm, đất đai cũng phải thu hồi trong quy hoạch.

Liên quan đến thu hồi đất, đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết có hai loại ý kiến.

Loại ý kiến thứ nhất, giữ như dự thảo Luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ năm, quy định tiêu chí phân định theo quy mô về diện tích dự án, dự án có quy mô từ 10 ha trở lên tại khu vực nông thôn và 5 ha trở lên tại khu vực đô thị là trường hợp đấu thầu, dưới mức này là trường hợp đấu giá, trừ trường hợp nhà đầu tư đang có quyền sử dụng đất.

Loại ý kiến thứ hai, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị tiếp thu ý kiến đại biểu theo hướng giao HĐND quyết định dự án thực hiện đấu thầu dựa trên các nguyên tắc: bảo đảm hiệu quả sử dụng đất; khả năng bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương để thực hiện thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; quỹ đất hiện có tại địa phương; nhằm tạo điều kiện cho địa phương tự quyết định phù hợp với đặc điểm từng địa phương. Trường hợp còn lại thực hiện đấu giá quyền sử dụng đất. 

Quy định đấu giá, đấu thầu với dự án quy mô lớn, theo Chủ tịch Quốc hội rất khó xác định, có thể lớn với địa phương này, nhưng lại nhỏ với địa phương khác. Vì thế, ông Huệ cho rằng, nên tính toán kỹ lại theo cách chọn bỏ, trừ những trường hợp nào không thu hồi, còn lại là thuộc diện thu hồi.

Chọn cho theo cách ở Dự thảo hiện nay thì “chả bao giờ thống nhất được đâu”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Theo nghị trình, Dự thảo được Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ sáu vào tháng 10 tới, song ngoàì những vấn đề nêu trên, đang còn hàng chục vấn đề lớn khác vẫn chông chênh giữa hai phương án.

Vì thế, Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ và Bộ Tài nguyên và Môi trường cần tập trung hơn, dốc toàn lực hoàn thiện Dự án luật quan trọng này.