Tôi rất vinh dự được trở lại Việt Nam với tư cách là Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam, đặc biệt là vào thời điểm hai nước đang kỷ niệm 21 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao. Lần đầu tiên tôi đến Việt Nam là năm 1996 với tư cách là một nhà ngoại giao làm việc dưới quyền ông Pete Peterson, Đại sứ Hoa Kỳ đầu tiên tại Việt Nam. Sau đó, tôi làm việc tại TP.HCM và giúp thành lập Lãnh sự quán của Hoa Kỳ tại đây.

Việt Nam và Hoa Kỳ đã cùng phát triển mạnh mẽ trong 21 năm qua. Năm 2013, hai nước đã thiết lập Quan hệ Đối tác toàn diện - một minh chứng cho sức mạnh của việc tôn trọng lẫn nhau và cam kết làm sâu sắc hơn nữa quan hệ song phương.

Có rất nhiều điều đáng tự hào khi chúng ta hồi tưởng chặng đường 21 năm qua trong mối quan hệ kinh tế hai nước. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, kim ngạch thương mại song phương hai nước đã tăng vọt từ mức 451 triệu USD lên khoảng 45,1 tỷ USD vào năm ngoái. Ngoài ra, thu nhập của người dân Việt Nam cũng đã tăng gấp 4 lần.

Hiệp định Thương mại song phương Hoa Kỳ - Việt Nam có hiệu lực năm 2001 là một mốc son lớn trong quan hệ hai nước, đã mở ra cánh cửa cho việc mở rộng tiếp cận thị trường và phát triển ngành thương mại. Bên cạnh đó, Việt Nam đã trở thành thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) vào năm 2007, đã tiến thêm một bước lớn vào hội nhập kinh tế quốc tế và mở cửa mạnh mẽ hơn để đón chào những dòng đầu tư mới.

Chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã làm sâu sắc hơn mối quan hệ đối tác giữa hai nước. Và việc hoàn tất đàm phán Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã mở đường cho chúng ta tiến tới một tương lai thịnh vượng chung. Năm nay hứa hẹn là một năm có ý nghĩa không kém, với chuyến thăm của Tổng thống Obama tới Việt Nam vào tháng 5 và khả năng TPP có thể sẽ được cơ quan lập pháp của mỗi nước phê chuẩn.

Chúng ta cần phát huy tối đa những lợi thế của đà phát triển hiện có và xây dựng nền móng cho một mối quan hệ đối tác có ý nghĩa và lâu dài. Tại Washington, Ngài Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói rằng, việc xây dựng lòng tin là chìa khoá để làm sâu sắc hơn nữa mối quan hệ hữu nghị của chúng ta và rằng chúng ta xây dựng lòng tin bằng cách mở rộng các mối quan hệ tiếp xúc và cùng nhau làm những việc quan trọng. Tôi hoàn toàn đồng ý với nhận định này.

Thời gian đã chín muồi để chúng ta thảo luận một số phương thức cụ thể nhằm tăng cường lòng tin và cùng nhau xây dựng Việt Nam trở thành một quốc gia vững mạnh và thịnh vượng hơn, tăng cường ổn định khu vực và góp phần vào những nỗ lực toàn cầu nhằm hướng tới một tương lai sạch và lành mạnh hơn cho thế giới.

Một chuyến thăm thực chất tới Việt Nam của Tổng thống Obama sẽ làm nổi bật hình ảnh của nước Việt Nam ngày nay: trẻ trung, đổi mới, sáng tạo và là một đối tác kinh tế và ngoại giao ngày càng quan trọng đối với Hoa Kỳ. Tại Đại hội Đảng lần thứ XII, các nhà lãnh đạo Việt Nam đã khẳng định cam kết của Việt Nam về tăng cường hội nhập quốc tế, bao gồm việc tham gia các hiệp định thương mại tự do.

Chuyến thăm của Tổng thống Obama sẽ là cơ hội để Việt Nam thể hiện sự năng động và hội nhập này của Việt Nam với thế giới. Các bạn trẻ Việt Nam sử dụng thành thạo Facebook và rất muốn được học tập theo kiểu như ở Hoa Kỳ. Tầng lớp trung lưu đang tăng lên ngày càng có nhu cầu nhiều hơn về hàng hóa và dịch vụ. Và các doanh nhân Việt Nam đang sẵn sàng giúp đất nước phát triển thịnh vượng.

Chuyến thăm của Tổng thống cũng sẽ cho thấy hai dân tộc chúng ta đã vượt qua được lịch sử đau thương để cùng xây dựng tương lai, một tương lai giúp tăng cường ổn định, thịnh vượng và thúc đẩy các mối quan hệ giao lưu nhân dân, trở thành điển hình cho thế giới về phương thức mà cựu thù có thể trở thành bạn và đối tác của nhau.

Hướng tới tương lai của chúng ta trong hai thập kỷ tới, chúng ta phải dựa vào những nền tảng trên và thắt chặt hợp tác hơn nữa. Để đạt được mục tiêu này, chúng ta phải đạt được những tiến bộ trong 5 lĩnh vực trải rộng trên nhiều ngành và là đòn bẩy cho hợp tác kinh tế. Việc đẩy mạnh các lĩnh vực này sẽ giúp thúc đẩy Quan hệ Đối tác toàn diện mà Tổng thống Barack Obama và Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã ký kết năm 2013.

Trước hết, chúng ta sẽ mở rộng hợp tác đầu tư và thương mại song phương. Để làm được điều này, TPP sẽ là một tác nhân tạo ra sự thay đổi. TPP là hiệp định đầy tham vọng của thế kỷ 21 mà Hoa Kỳ và Việt Nam đã ký kết với 10 quốc gia khác trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, bao gồm Australia, Brunei, Canada, Chile, Japan, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru và Singapore.

TPP sẽ tạo ra nhiều việc làm và hỗ trợ tăng trưởng đối với cả Việt Nam và Hoa Kỳ. TPP chứa đựng những tiêu chuẩn cao về lao động và các cam kết lớn về môi trường, các quy tắc mới về các doanh nghiệp nhà nước và một khuôn khổ về sở hữu trí tuệ cân bằng và mạnh mẽ. Hiệp định này tạo nền tảng cho Việt Nam phát triển một nền kinh tế số thịnh vượng và cũng bao hàm nhiều cam kết về minh bạch và hợp tác thể chế, giúp tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa vận hành trên toàn khu vực.

Tất cả các yếu tố này sẽ giúp cải thiện môi trường đầu tư của Việt Nam và giúp Việt Nam cạnh tranh tốt hơn trong một nền kinh tế toàn cầu hiện đại. Những thay đổi tích cực này đối với kinh tế Việt Nam và môi trường thể chế sẽ có lợi cho các đối tác TPP, bao gồm cả Hoa Kỳ.

Về đầu tư, tôi thực sự hy vọng rằng, Hoa Kỳ sẽ trở thành nhà đầu tư số một tại Việt Nam trong tương lai gần. TPP có sức mạnh thu hút nhiều nhà đầu tư mới của Hoa Kỳ vào Việt Nam. Ngay cả khi hiệp định này chưa được ký kết, mối quan tâm của các nhà đầu tư Hoa Kỳ tiềm năng vào Việt Nam trong nhiều lĩnh vực vẫn tăng bền vững. Nhiều doanh nghiệp của chúng tôi đang tìm kiếm cơ hội đầu tư tại Đông Nam Á và cũng đã vào Việt Nam do tác động tích cực sắp tới về đầu tư của TPP.

Nói một cách đơn giản, TPP là công cụ tốt nhất cho hai nước chúng ta xây dựng hơn nữa quan hệ chiến lược và kinh tế. Hai Chính phủ đã nỗ lực đàm phán trong nhiều năm và các doanh nghiệp, người lao động, người tiêu dùng sẽ được hưởng lợi rất nhiều từ TPP.

Tin tưởng rằng, TPP sẽ được thực thi, các công ty Hoa Kỳ đã và đang theo đuổi các cơ hội đầu tư và thương mại trong các lĩnh vực hàng không, năng lượng, đô thị “thông minh” và chăm sóc sức khỏe. Để tạo thuận lợi cho các dự án này và các dự án phát triển trong tương lai, Hoa Kỳ đang kết nối sự tham gia của khu vực tư nhân và khu vực công để tạo ra công ăn việc làm ở cả hai nước bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng cần thiết tại Việt Nam.

Trong một sáng kiến khác, các chuyến bay thương mại thẳng giữa Hoa Kỳ và Việt Nam sẽ làm tăng thêm gấp nhiều lần lưu lượng khách du lịch, hoạt động thương mại và trao đổi giáo dục giữa hai nước. Việt Nam đã sẵn sàng để được xếp “Hạng 1” trong mức xếp hạng an toàn của Cơ quan Hàng không Liên bang Hoa Kỳ - một điều kiện tiên quyết then chốt cho các chuyến bay thẳng.

TPP cho thế giới thấy một quốc gia đang phát triển có thể hưởng lợi từ việc tham gia một hiệp định thương mại tiêu chuẩn cao. Các quốc gia khác trong khu vực hiện cũng muốn tham gia Hiệp định này. Hoa Kỳ cam kết hợp tác với Việt Nam trong quá trình Việt Nam chuẩn bị thực thi các cam kết TPP. Tuy các cam kết này, trong đó có các cam kết về quyền lao động, sẽ là những thử thách, nhưng Việt Nam đã được ghi nhận tích cực về việc thực hiện đầy đủ các cam kết trong hiệp định thương mại song phương năm 2000 với Hoa Kỳ  và các cam kết khi Việt Nam gia nhập WTO năm 2007.

Mục tiêu lớn thứ hai của tôi, cũng gắn chặt với TPP, là phối hợp với Việt Nam trong việc cải thiện quản trị. Việc tôn trọng tính thượng tôn pháp luật và nhân quyền là những vấn đề cơ bản đối với Hoa Kỳ và gắn liền với nỗ lực của chúng ta trong việc làm sâu sắc quan hệ kinh tế. Trong chuyến thăm Việt Nam gần đây của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ John Kerry, ông phát biểu rằng: “Việt Nam đã chứng tỏ rằng, việc cởi mở hơn nữa là chất xúc tác lớn để tạo dựng một xã hội giàu mạnh hơn và ngày nay Việt Nam có một cơ hội lịch sử để chứng minh điều đó rõ ràng hơn”. Sự cải thiện đáng kể việc bảo vệ và thúc đẩy nhân quyền chính là chìa khóa để Việt Nam khai thác hết tiềm năng của mình.

Thứ ba, tôi kỳ vọng hợp tác an ninh lớn hơn, đặc biệt là các vấn đề trên biển. Hoa Kỳ có truyền thống hỗ trợ tự do hàng hải. Việt Nam có bờ biển dài và đây là lĩnh vực tự nhiên để tham gia lớn hơn. Ngoài ra, hai nước chúng ta nên hợp tác cùng nhau chặt chẽ hơn để đối phó với các cuộc khủng hoảng nhân đạo và thiên tai, nhằm giúp giảm nhẹ và thực hiện những nỗ lực tìm kiếm và cứu hộ.

Cuối cùng, Hoa Kỳ muốn hỗ trợ Việt Nam trong việc thực hiện cam kết tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc. Như vậy, hợp tác lớn hơn giữa quân đội hai nước sẽ góp phần vào việc đảm bảo hòa bình trong khu vực. Và điều đó sẽ dẫn đến các cơ hội kinh tế lớn.

Thứ tư, Việt Nam và Hoa Kỳ có thể hưởng lợi từ mối quan tâm chung trong lĩnh vực giáo dục chất lượng cao. Việt Nam sẽ có thể gia tăng số lượng sinh viên có hiểu biết rộng về các thị trường quốc tế và giúp Việt Nam xây dựng đội ngũ lao động chất lượng cao. Việt Nam đã đưa gần 17.000 sinh viên sang các trường đại học và cao đẳng của Hoa Kỳ để học tập và nghiên cứu.

Con số này được kỳ vọng sẽ tăng nhiều hơn và Hoa Kỳ sẽ duy trì mức đầu tư vào giáo dục tại Việt Nam, bao gồm việc thành lập Trường đại học Fulbright tại Việt Nam và khuyến khích Việt Nam cải thiện việc đào tạo tiếng Anh. Các kỹ năng về tiếng Anh là chìa khóa giúp Việt Nam cạnh tranh thành công trong thế kỷ 21. Điều này đặc biệt quan trọng khi các ngành công nghiệp của Việt Nam đang chuyển dịch dần chuỗi giá trị và cần ngày càng nhiều công nhân và nhà quản lý giỏi.

Cuối cùng, tôi muốn xây dựng quan hệ đối tác của chúng ta trong các lĩnh vực môi trường, khoa học, công nghệ và y tế - những lĩnh vực có rất nhiều tiềm năng ở Việt Nam. Phát triển bền vững, tôn trọng môi trường, bảo tồn động vật hoang dã và quản lý tốt tài nguyên thiên nhiên là rất quan trọng trong việc tạo điều kiện cho tăng trưởng kinh tế.

Chúng tôi sẽ thăm tất cả 63 tỉnh, thành phố của Việt Nam để nhấn mạnh cam kết của chúng tôi đối với đất nước và nhân dân Việt Nam. Chúng tôi sẽ xây dựng tương lai này trên cơ sở những thành tựu đã đạt được, nhằm giúp Việt Nam đạt được mục tiêu là đối tác độc lập và giàu mạnh, tôn trọng nhân quyền và thượng tôn pháp luật.

Mục tiêu của Hoa Kỳ trong mối quan hệ với Việt Nam là rõ ràng và nhất quán. Chúng tôi ủng hộ một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng và độc lập, thúc đẩy pháp quyền và quyền con người. Mỗi trụ cột của Quan hệ Đối tác toàn diện đều phản ánh cam kết rộng lớn này. Do đó, việc của chúng ta là duy trì và nuôi dưỡng nó.  

Không thể sớm kết luận rằng chúng ta sẽ thành công. Vạn sự khởi đầu nan. Hai nước chúng ta trước đây đã từng phải đối mặt với khó khăn, nhưng những bài học của quá khứ có thể giúp định hướng cho chúng ta vượt qua bất kỳ thách thức nào và giúp chúng ta xây dựng một quan hệ đối tác lâu dài. Tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau, chúng ta sẽ đạt được nhiều, nhiều hơn nữa. Và với nỗ lực và tầm nhìn cho tương lai, không có gì là không thể trong quan hệ Hoa Kỳ - Việt Nam.

(Bài viết được đăng trên Đặc san song ngữ Việt - Anh “Quan hệ hợp tác Việt Nam - Hoa Kỳ: Cơ hội kinh doanh rộng mở" (Vietnam-US relations: Flourishing business opportunities) do Báo Đầu tư sản xuất, phát hành tháng 5/2016.