Sức mua suy giảm

Theo đánh giá của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, năm 2023, tình hình kinh tế thế giới tiếp tục biến động rất phức tạp, khó lường, thậm chí khó khăn hơn năm 2022.

Việt Nam, với độ mở của nền kinh tế lớn khoảng 200% GDP, khi những tác động từ bên ngoài và tồn tại tích tụ lâu nay của nền kinh tế tác động mạnh đến dư địa điều hành chính sách, thị trường vốn, thị trường bất động sản thì hoạt động sản xuất, kinh doanh, lao động việc làm của người dân, doanh nghiệp bị ảnh hưởng, tác động trực tiếp tới tình hình sản xuất, đầu tư, kinh doanh của các ngành, lĩnh vực...

Thực trạng này sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến các chỉ số kinh tế vĩ mô Việt Nam, gây khó khăn cho việc chinh phục các mục tiêu đề ra trong Nghị quyết số 68/2022/QH15 về Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội năm 2023, đặc biệt là mục tiêu tăng trưởng GDP 6,5% của Quốc hội và tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh của kinh tế.

Với thị trường ô tô, ông Nguyễn Quang Bảo, Tổng giám đốc THACO Auto cho hay, năm 2023, thị trường ô tô nói riêng và toàn nền kinh tế nói chung được dự báo vẫn còn đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức đến từ cả yếu tố trong và ngoài nước; sức ép lạm phát, tỷ giá, lãi suất gia tăng; sản xuất kinh doanh tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn, ảnh hưởng lớn đến nhiều ngành, lĩnh vực, đặc biệt là trong quý I và đầu năm 2023.

“Hiện trạng kinh tế khó khăn nói trên cũng khiến nhu cầu mua sắm nói chung, trong đó có ô tô đã chứng kiến sự suy giảm mạnh trong những tháng cuối năm 2022 và đầu năm 2023, những tháng mà thông thường là mùa bán hàng sôi động nhất trong năm”, ông Bảo nhận xét.

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA), doanh số bán hàng của toàn thị trường tháng 1/2023 đạt 17.314 xe, bao gồm xe 14.036 du lịch; 3.174 xe thương mại và 104 xe chuyên dụng.

Như vậy, doanh số xe du lịch đã giảm 49%; xe thương mại giảm 59% và xe chuyên dụng giảm 62% so với tháng 12/2022. Doanh số bán của xe lắp ráp trong nước cũng chỉ đạt 8.086 xe, giảm 54% so với tháng 12/2022, còn doanh số xe nhập khẩu nguyên chiếc là 9.228 xe, giảm 48% so với tháng trước.

Mức doanh số này so với tháng 12/2022 đã giảm sút mạnh trên tất cả các phân khúc.

Mặc dù các hãng xe đều đã nỗ lực đưa ra các chương trình khuyến mại giá trị cao (tùy mẫu và phiên bản) để kích cầu thị trường từ cuối quý IV/2022, như Toyota khuyến mãi 15-60 triệu đồng/xe), KIA từ 5-55 triệu đồng, Mazda  từ 10-99 triệu đồng, Honda 65-100 triệu đồng… nhưng sang đến năm 2023, tình hình thị trường vẫn chưa có dấu hiệu cải thiện và tiếp tục suy giảm nghiêm trọng hơn.

Sức mua thị trường sụt giảm nhanh ngoài dự báo khiến tồn kho tại showroom và nhà máy sản xuất ở mức đáng báo động. Trên thực tế, nhiều đại lý đã bắt đầu giảm nhân sự bởi doanh số bán hàng giảm sút mạnh.

“Trong ngắn hạn, nếu sức mua không được cải thiện và thị trường không tăng trưởng trở lại, để giảm áp lực tồn kho, các nhà sản xuất sẽ không thể duy trì nhịp sản xuất ổn định và buộc phải giảm công suất và nhân công, điều này sẽ tác động trực tiếp tới tình hình lao động - việc làm, từ đó ảnh hưởng tới an sinh xã hội”, là nhận xét của ông Đào Phan Long, Chù tịch Hội Cơ khí Việt Việt Nam (VAMI).

Kích cầu bằng chính sách

Theo phân tích của ông Lê Ngọc Đức, Phó Chủ tịch Tập đoàn Thành Công, với diễn biến của thị trường những tháng đầu năm 2023, doanh số toàn thị trường xe ô tô cả năm 2023 (bao gồm cả xe du lịch và thương mại) bị cảnh báo sụt giảm xấp xỉ 17,5% so với 2022, tương đương với hơn 85.500 xe.

Trong trung hạn, việc sụt giảm trong năm 2023 sẽ kéo theo tốc độ “ô tô hóa” tại Việt Nam chậm lại so với dự kiến. Thị trường xe ô tô (bao gồm cả xe du lịch và thương mại) có nguy cơ mất 37% sản lượng bán ra trong 5 năm tới (tương đương khoảng 1.807.000 xe).

Xu hướng này nếu không có giải pháp tháo gỡ kịp thời trong giai đoạn ngắn hạn 2023, trung hạn 2027 và dài hạn đến năm 2035 sẽ ảnh hưởng tới sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô Việt Nam trong dài hạn. Kết quả là mục tiêu xuất khẩu khoảng 90.000 xe và thu được 10 tỷ USD giá trị xuất khẩu linh kiện phụ tùng vào năm 2035 (như nêu tại Quyết định số 1168/QĐ-TTg về Chiến lược phát triển Ngành Công nghiệp ô tô Việt Nam năm 2025, tầm nhìn đến 2035).

Cần nhắc lại là tính chung cả năm 2022, thị trường ô tô đã có sự tăng trưởng tốt và đạt qua mốc 500.000 xe để thoát khỏi mác “thị trường nhỏ”. Điều này có được chính là nhờ lực đẩy từ chương trình hỗ trợ 50% phí trước bạ được thực hiện từ tháng 12/2021 và kéo dài tới hết tháng 5/2022, kịp thời giúp chặn đà suy giảm doanh số bán hàng trong tình hình khó khăn của dịch bệnh và khủng hoảng kinh tế toàn cầu.

Trước đó, việc áp dụng chính sách giảm 50% phí trước bạ cho các xe sản xuất trong nước từ ngày 28/6/2020 đến hết ngày 31/12/2020 không chỉ kịp thời giúp các doanh nghiệp sản xuất ô tô tại Việt Nam vượt qua khó khăn mà còn giúp thu ngân sách của mặt hàng này giữ được đà tăng trưởng, thay vì dự báo hụt thu lớn được đưa ra trước đó khi doanh số bán hàng giảm sút mạnh.

 Báo cáo của VAMA cho thấy, sản lượng sản xuất trong nước kể từ cuối tháng 6/2020 đều tăng qua các tháng. Đặc biệt tăng trưởng mạnh mẽ vào tháng 11 và tháng 12/2020, với bình quân trên 20% so với tháng trước.

Cụ thể, trong nửa đầu năm 2020, doanh số bán ô tô của thị trường đã giảm sút nghiêm trọng tới hơn 33% so với cùng kỳ năm liền trước. Sản lượng xe ô tô du lịch tiêu thụ toàn thị trường đạt 111.804 xe, tức là bình quân 18.634 xe/tháng.

Tuy nhiên trong nửa cuối 2020, khi thực hiện giảm 50% lệ phí trước bạ cho xe sản xuất trong nước, mức tiêu thụ xe du lịch đã đạt 214.261 xe, bình quân là 26.602 xe/tháng.

Khi hết ưu đãi giảm 50% phí trước bạ, thị trường ô tô lại giảm sút. Tháng 1/2021, doanh số bán xe du lịch còn 28.656 xe, giảm tới 25.006 xe so với tháng 12/2020- là tháng cuối cùng áp dụng giảm 50% lệ phí trước bạ. Tiếp đó tháng 2/2021, doanh số bán xe du lịch chỉ còn 14.513 xe.

Đặc biệt từ tháng 4 đến tháng 10/2021, dịch bệnh bùng phát mạnh trở lại khiến nhiều doanh nghiệp phải đừng sản xuất, đóng cửa showroom khiến doanh số bán hàng giảm mạnh.

Bình quân doanh số bán xe du lịch trong quý II/2021 chỉ đạt 20.869 xe/tháng, và tới quý III bình quân chỉ đạt 11.573 xe/tháng. Thậm chí, tháng 8/2021 chỉ bán được 8.067 xe.

Tuy nhiên từ tháng 12/2021 đến hết tháng 5/2022, nhờ được hỗ trợ 50% lệ phí trước bạ với xe sản xuất trong nước, doanh số bán xe du lịch đã tăng mạnh tới 49% so với cùng kỳ năm 2021.

Ở thời điểm tháng 12/2021, nếu không được áp dụng chính sách giảm 50% lệ phí trước bạ, thị trường đã có thể mất khoảng 35% lượng xe bán ra, tương đương 15.000 xe chỉ riêng tháng này”,

Ông Đào Phan Long cho hay, trong giai đoạn 2020-2022, nhờ các chính sách giãn/hoãn nộp các loại thuế (bao gồm cả thuế TTĐB và các loại thuế khác) và tiền thuê đất đã giúp các doanh nghiệp ô tô có thêm thời gian cân đối nguồn vốn, đảm bảo thu chi để tập trung sản xuất phục vụ nhu cầu thị trường, vượt qua giai đoạn khó khăn gây ra bởi dịch bệnh và việc chuỗi cung ứng bị đứt gãy; cũng như tạo niềm tin vững chắc của doanh nghiệp đối với sự quan tâm của Chính phủ Việt Nam đối với ngành công nghiệp ô tô nói riêng và toàn bộ doanh nghiệp nói chung - những đối tượng chịu ảnh hưởng lớn bởi dịch bệnh.

Tuy vậy, các chính sách này vừa qua chỉ áp dụng riêng lẻ và diễn ra trong thời gian ngắn, nên các tác động tích cực đem lại chưa đủ sâu rộng và tạo được bản lề giúp khôi phục hoàn toàn lại thị trường cũng như giúp các doanh nghiệp khôi phục hoàn toàn nguồn lực, sẵn sàng ứng phó với thách thức đem lại bởi nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu.

Trước thực tế nhiều doanh nghiệp ô tô đã và đang triển khai mở rộng sản xuất, gia tăng số mẫu mã xe sản xuất, lắp ráp ở Việt Nam, tăng thêm số lượng các doanh nghiệp công nghiệp hỗ trợ trong nước, câu chuyện kéo việc làm, gia tăng sản xuất ngay tại Việt Nam, giúp chắc chân cho ngành công nghiệp hỗ trợ đang trở nên cấp thiết và nóng bỏng.