Bộ Tài chính đã hoàn tất Dự thảo “Nghị định về kinh doanh casino”. Sau đây là ý kiến riêng của tôi đối với Dự thảo và một số đóng góp để nghị định sau khi được Thủ tướng Chính phủ ký ban hành trở thành khởi điểm thu hút sự quan tâm của nhà đầu tư chiến lược cho ngành công nghiệp giải trí mới mẻ này tại Việt Nam.

Bối cảnh quốc tế và nhu cầu của nhà đầu tư

Trước khi bàn về một vài khía cạnh quan trọng của Dự thảo, cần có một cái nhìn khái quát về ngành công nghiệp giải trí casino, các lợi ích và hệ lụy đối với kinh tế du lịch và xã hội.

Trong hơn một thập niên qua, việc phát triển ngành công nghiệp trò chơi có thưởng và mở rộng các khu phức hợp có casino là hoạt động đầu tư và phát triển kinh tế - du lịch trọng điểm của một số quốc gia và vùng lãnh thổ trên thế giới, như Mỹ, Macau, Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines, Campuchia, Nga…

Một số quốc gia trong khu vực châu Á cũng đã bắt đầu hình thành và luật hóa nhiều hoạt động kinh doanh casino và đã thấy rõ hiệu quả của các khu phức hợp casino và việc kinh doanh ngành công nghiệp này, đặc biệt là tại Singapore, Philippines và Đặc khu hành chính Macau.

Trong những năm gần đây, Việt Nam cũng có dấu hiệu cho thấy việc mở cửa ngành công nghiệp trò chơi có thưởng và cho phép hình thành một số khu phức hợp casino là cần thiết, phù hợp với trào lưu và nhu cầu xã hội.

Để thúc đẩy phát triển kinh tế, du lịch trong nước và quốc tế, cũng như tìm được sự đồng thuận cho việc hình thành và phát triển ngành công nghiệp mới này, theo đề nghị của nhiều nhà đầu tư chiến lược và các chuyên gia quốc tế, Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc tạo hành lang pháp lý cho ngành công nghiệp trò chơi có thưởng và nhất là tạo cơ hội thu hút nhiều nhà đầu tư lớn cho các dự án trọng điểm đã được xác định, như Vân Đồn (Quảng Ninh) hay Phú Quốc (Kiên Giang).

Qua nhiều năm và qua nhiều phiên bản, nghị định về kinh doanh casino được soạn thảo và hình thành đã tạo một diễn đàn để lãnh đạo Chính phủ, các địa phương, chủ các dự án và công trình trọng điểm đối thoại gặp gỡ nhà đầu tư chiến lược quốc tế, các chuyên gia trên thế giới và trong nước để cùng nhau đi đến sự đồng thuận về vai trò và lợi ích của việc mở cửa ngành công nghiệp giải trí mới mẻ này ở Việt Nam.

Tại các diễn đàn, hội nghị quốc tế và các cuộc gặp bên lề về casino thời gian qua, lãnh đạo, cũng như đại diện các nhà đầu tư chiến lược quốc tế đều bày tỏ ý muốn tìm hiểu cơ hội đầu tư vào các khu phức hợp casino trọng điểm của Việt Nam, đặc biệt là tại các thành phố lớn. Đa số đều muốn “mắt thấy, tai nghe” một số cam kết quan trọng của lãnh đạo Chính phủ đối với ngành công nghiệp này.

Nhu cầu của họ là được nghe lãnh đạo Chính phủ thông báo rõ rệt về cam kết mở cửa ngành công nghiệp giải trí casino; với các nỗ lực xây dựng hành lang pháp lý và các văn kiện luật pháp, về đầu tư và thuế doanh thu; việc xây dựng các công trình dự án cơ sở hạ tầng phục vụ các khu liên hợp casino; các quy định cho người dân địa phương được tham gia; lộ trình cho việc mời và chọn thầu, cũng như ngày dự kiến mở cửa khu phức hợp… Tất cả những điều này sẽ giúp nhà đầu tư dễ đi đến quyết định tham gia hình thành xây dựng một hay nhiều khu phức hợp với tổng vốn đầu tư lên tới nhiều tỷ USD.

Dự thảo Nghị định về kinh doanh casino 

Văn bản pháp luật về kinh doanh casino đã ra đời, đáp ứng nhu cầu, cũng như đề nghị của các nhà đầu tư chiến lược và là nỗ lực rất đáng trân trọng của Chính phủ, Quốc hội cùng các bộ, ngành. Các văn bản qua nhiều năm đã dần được sửa đổi, điều chỉnh để đáp ứng một số yêu cầu của nhà đầu tư, cũng như đòi hỏi của cộng đồng và dư luận. Kinh doanh casino thường được xem là lĩnh vực nhạy cảm, xa lạ với nhiều thành phần của xã hội, nên các nghị định trong nhiều năm qua đã được điều chỉnh liên tục để tránh gây sốc.

Các nhà đầu tư quốc tế nhìn nhận, Chính phủ Việt Nam đang rất cố gắng, tuy nhiên, họ cho rằng, các nghị định về ngành công nghiệp giải trí chưa mang tính thuyết phục, chưa phù hợp với nhu cầu thị trường và thực tế phát triển của ngành trong khu vực.

Số vốn đầu tư tối thiểu và kinh nghiệm của nhà đầu tư và quản lý - nhìn từ góc cạnh khác

Dự thảo năm 2014 giữ nguyên đòi hỏi vốn cần đầu tư ban đầu là 4 tỷ USD. Tuy nhiên, nhà đầu tư chỉ cần 5 năm kinh nghiệm thay vì 10 năm như trong nghị định trước đây. Có 3 vấn đề cần được nêu ra và trả lời.

Thứ nhất, theo Điều 22, nhà đầu tư phải “có mức vốn cam kết vào dự án 4 tỷ USD” và “chứng minh có đủ năng lực tài chính để thực hiện đầu tư theo đúng cam kết”. Mức đầu tư 4 tỷ USD do đâu mà có và ai là người đưa con số này vào nghị định, dựa trên căn cứ, nghiên cứu nào.

Theo tôi, con số này được nêu ra từ những năm trước dựa vào kinh nghiệm của Chính phủ Singapore khi chọn 2 nhà đầu tư là Las Vegas Sands (Hoa Kỳ) và Genting (Malaysia). Mức vốn đầu tư ban đầu của họ vào khoảng 4 tỷ USD/dự án theo tính toán của các nhà đầu tư, sau đó được nâng lên 6 tỷ USD cho phù hợp với nhu cầu thị trường và cảnh quan.

Singapore và Việt Nam là hai thị trường, hai mô hình kinh doanh và thể chế hoàn toàn khác nhau, địa điểm chọn lựa cũng rất khác nhau. Chính phủ Singapore cho phép Las Vegas Sands xây khu phức hợp ngay trung tâm tài chính của thành phố và Genting xây khu phức hợp ngay trong công viên nổi tiếng quốc tế Sentosa. Yêu cầu đầu tư tối thiểu ban đầu 4 tỷ USD vào một khu phức hợp ở Việt Nam nào đó, hoàn toàn khác xa với kinh nghiệm của Singapore, Macau hay thậm chí ở Philippines, khi chưa có một nghiên cứu tính toán cụ thể, chắc chắn, sẽ làm cho các nhà đầu tư ngần ngại.

Thứ hai, theo Điều 24, điều kiện để nhà đầu tư được cấp “Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh casino” bao gồm việc “đảm bảo vốn giải ngân tối thiểu đạt 50% tổng vốn cam kết đầu tư của dự án”, tương đương 2 tỷ USD. Ở đây, có một vấn đề nổi cộm, đó là việc Dự án Hồ Tràm Strip ở Bà Rịa - Vũng Tàu được cấp giấy phép kinh doanh casino không theo các điều khoản đầu tư và giải ngân tối thiểu của nghị định kinh doanh casino được đưa ra lấy ý kiến công luận trong năm 2013. Đây là một tiền lệ và chắc chắn, các nhà đầu tư tương lai sẽ nhìn vào đây để đòi quyền được đối xử bình đẳng.

Thứ ba, theo Điều 22, “Chủ đầu tư tham gia đầu tư dự án hoặc đối tác quản lý dự án phải có ít nhất 5 năm kinh nghiệm”. Ở đây, có một rủi ro tiềm ẩn. Có rất nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước, các liên doanh, hiện đang kinh doanh khách sạn, phòng họp hội nghị, du lịch và vui chơi giải trí, có casino ở các tỉnh, các khách sạn 5 sao, theo đúng tinh thần của nghị định. Điều đó có nghĩa là, họ có đủ tư cách và quyền tham gia đầu tư, hoặc quản lý dự án.

Người Việt Nam được vào chơi - thật à?

Theo Điều 10, “người Việt Nam đủ 21 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam được vào chơi tại các điểm kinh doanh casino và điểm kinh doanh casino được phép cho phép người Việt Nam đủ điều kiện vào chơi”. Đây có lẽ là một trong các điều khoản được nhà đầu tư và người chơi Việt Nam mong chờ nhiều nhất, tuy nhiên, quy định cụ thể ra sao, thì vẫn còn phải chờ. Trên thực tế, để xác định được cá nhân có đủ năng lực hành vi dân sự, năng lực về tài chính… mới được phép vào chơi casino là không đơn giản, nếu không muốn nói là không tưởng và khó có tính khả thi.

Ở các nước, việc cho phép kinh doanh casino và áp dụng loại hình kiểm soát hay có quy định như trên, thường chỉ cần đảm bảo tên và thông tin của những người muốn vào chơi không nằm trong danh sách tội phạm, có biểu hiện tâm thần, hoặc trong tình trạng nợ thuế…

Với quy định hiện tại, các nhà đầu tư sẽ khó cam kết đầu tư khi thấy có quá nhiều rào cản không cần thiết.

Con đường trước mặt

Với nhiều năm kinh nghiệm và làm việc với các nhà đầu tư chiến lược, nhất là nhà đầu tư trong ngành công nghiệp giải trí casino, tôi cho rằng, nghị định kinh doanh casino lần này và trong tương lai phải phản ánh được quan điểm và nhu cầu, cũng như đòi hỏi hợp lý, phù hợp với nhà đầu tư chiến lược.

Ngành công nghiệp giải trí đặc biệt này cần có những nhà đầu tư lớn và có kinh nghiệm toàn cầu, như Las Vegas Sands. Một nghị định có tầm nhìn hạn hẹp, không đáp ứng được nhu cầu của xã hội, cũng như của các nhà đầu tư sẽ không giải quyết được vấn đề đầu tư và sẽ còn phải điều chỉnh lại nhiều lần như kinh nghiệm trong quá khứ.

Đã đến lúc, lãnh đạo cao nhất của Chính phủ nên vào cuộc để chỉ đạo và mở cửa ngành công nghiệp giải trí đặc biệt này.

GS. Hà Tôn Vinh