Dẫu biết Thành phố ngày càng hiện đại, nhiều công trình cũ phải hi sinh để phục vụ nhu cầu phát triển, nhưng với nhiều người từng sống lâu năm ở Sài thành thì việc xóa bỏ Thương xá Tax không khỏi mang đến nhiều nỗi niềm bâng khuâng, xao xuyến, như phải vĩnh biệt một người thân vậy.

Thương xá Tax được xây dựng từ năm 1880, nhưng mãi năm 1924 mới chính thức khai trương. Tên gọi ban đầu của tòa nhà là “Grands Magasins Charner”, viết tắt là GMC, (đến năm 1960 mới đổi tên là Thương xá Tax). Đây là một trung tâm thương mại ra đời vào loại sớm trên thế giới, là niềm hãnh diện của Sài Gòn khi đó.

Một bài báo trên tờ L’Echo Annamite (Tiếng vọng An Nam) ngày 27/11/1924 mô tả hôm khai trương thương xá: “Tối qua, khi màn đêm vừa buông xuống, một đám đông khổng lồ chen chúc trước Magasins Charner sang trọng, sáng rực ánh đèn. Kiến trúc hoành tráng này chiếm ngự góc đường chọn lọc của Saigon Hòn ngọc Viễn Đông, giống như một góc của Kinh đô Ánh sáng mọc lên trên mặt đất dưới chiếc đũa thần của nàng tiên Pháp : Société coloniale des GrandsMagasins.

Những người tò mò, già trẻ lớn bé, thuộc mọi chủng tộc, mọi tầng lớp, tập hợp lại theo nhiều hàng, dưới tòa nhà rộng mênh mông, trước những tủ kính lộng lẫy hay những quầy hàng bày biện một cách nghệ thuật những món hàng hết sức đa dạng, niềm kiêu hãnh của kỹ nghệ Pháp.

Nhiều người đàn ông lịch lãm trong bộ smoking tiếp đón khách tham quan tại cửa vào với phong cách lịch sự của những thương nhân hoàn hảo. “Xin mời vào, quý bà và quý ông, xin mời vào ! Ở đây có tất cả mọi thứ, cho đủ loại gu khác nhau”…

Tọa lạc ở vị trí đắc địa, Tax chiếm trọn một góc ngã tư sầm uất ngay trung tâm Thành phố (ngã tư Lê Lợi - Nguyễn Huệ), với các mặt hàng hết sức phong phú, trong một không gian rộng lớn, sang trọng, phục vụ cho nhu cầu mua sắm của cư dân thành thị. Đây là một quan niệm rất mới mẻ vào thời đó, chỉ cần bước vào GMC, người mua có thể tìm thấy mặt hàng mình cần với rất nhiều chọn lựa. Giá cả được ấn định với mức lời thấp, ghi rõ trên bảng giá, không hài lòng được trả hàng lại và hoàn tiền, giá trị của món hàng được tôn lên với cách trưng bày lịch sự. Thương xá không chỉ bán hàng, mà còn gợi lên ý muốn mua hàng.

Khi biết tin Thương xá Tax sắp bị phá bỏ, không chỉ 230 tiểu thương đang kinh doanh tại đây nuối tiếc mà rất nhiều người Sài Gòn đổ về đây để mua sắm lần cuối, để chụp ảnh kỷ niệm vì những hình ảnh này sẽ chẳng bao giờ còn nữa.

Chị Thu Thủy, 34 tuổi, một người sinh ra và lớn lên ở Sài Gòn chia sẻ trên mạng xã hội: "Tiếc cho một thương xá Tax. Kiến trúc Pháp không bao giờ lỗi mốt. Một vẻ đẹp sống mãi với thời gian, một điểm đến của Sài Gòn sẽ dần biến mất. Sẽ không thể cùng mẹ đến đó đi dạo, uống cà phê nhớ về kỷ niệm của cả tuổi thơ, về những ngày xưa cũ. Mấy ngày thương xá sắp đóng cửa, mẹ hay bảo mình đưa tới thương xá đến ngắm từng ngõ ngách, từng góc cầu thang, hay trầm tư nhìn tòa nhà từ bên ngoài. Có lẽ rất nhiều người Sài Gòn cùng thế hệ của mẹ cũng sẽ tiếc nuối nhiều lắm..." 

Anh Hoài Minh, 40 tuổi bồi hồi: Mình nhờ hồi bé cứ có được chút tiền mẹ cho là chạy lên đây ăn kem, quán kem ở ngay mặt tiền thương xá rất ngon. Những năm 1980, thương xá này được đổi tên là Cửa hàng bách hóa tổng hợp Thành phố, cứ đến đầu năm học là mẹ dắt mình đến đây mua sách vở. Lớn lên chút thì hay tụ bạ bạn bè ở đây uống cafe. Tòa nhà này quá thân thuộc với mình, nay không còn nữa, thật buồn quá!

Rất nhiều người trẻ cũng có tâm sự như chị Thu Thủy và anh Hoài Minh. Nhưng đau đáu nhất có lẽ là những người già, thương xá này đã gắn bó với họ bằng bao nhiêu kỷ niệm.

Bà Nguyễn Thị Hậu, một trí thức sống ở Sài Gòn 45 năm tâm sự: Khu vực trung tâm Sài Gòn chỗ bùng binh Nguyễn Huệ và Thương xá Tax rất quen thuộc với những người đã từng sống ở thành phố này, và bất cứ ai đến Sài Gòn cũng phải đến nơi đây. Đây là biểu tượng văn hóa của Sài Gòn. Cho nên nếu chỉ đánh giá thương xá Tax chỉ là một địa điểm thương mại, bây giờ đã cũ thì phá đi xây cái mới, thì vô hình chung đã xóa bỏ ký ức của rất nhiều người. Như vậy hoàn toàn bất lợi cho việc nuôi dưỡng một tình yêu, nuôi dưỡng tình cảm đối với một đô thị có rất nhiều người sinh sống.

Duy Hữu (tổng hợp)