Bám sát thực tiễn quản lý

Mới đây, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ xây dựng khung pháp lý mới về quản lý tài chính cho hoạt động đầu tư theo phương thức PPP. Nghị định 312/2025/NĐ-CP được thiết kế nhằm cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, đồng thời bảo đảm hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước.

Điểm đổi mới nổi bật của Nghị định 312/2025/NĐ-CP là sửa đổi phương án tài chính và nguyên tắc quản lý, thanh toán vốn nhà nước hỗ trợ dự án PPP để phù hợp hơn với thực tiễn triển khai, cũng như phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan liên quan. Mặc dù phương án tài chính dự án PPP đã được quy định tại Nghị định 28/2021/NĐ-CP một cách tương đối đầy đủ, nhưng quá trình thực hiện đặt ra yêu cầu tiếp tục hoàn thiện.

Quy định mới làm rõ nét hơn việc thanh toán giá trị khối lượng. Trước đây, cơ quan ký kết hợp đồng PPP phải cung cấp thông tin về khối lượng hoàn thành và giá trị khối lượng để lập bảng tổng hợp đề nghị thanh toán. Quy định này dẫn đến tình trạng cơ quan thanh toán buộc phải kiểm soát cả khối lượng thực tế hoàn thành, trong khi cơ quan thanh toán không phải là bên ký kết hợp đồng và không có đầy đủ cơ sở pháp lý, thực tiễn để đánh giá khối lượng thi công, mà chủ yếu dựa vào hồ sơ, giấy tờ.

Để khắc phục bất cập trên, Nghị định 312/2025/NĐ-CP sửa đổi theo hướng Nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP căn cứ trên “giá trị khối lượng công việc hoàn thành” do cơ quan được giao quản lý vốn nhà nước trong dự án PPP đề xuất. Quy định mới buộc cả cơ quan quản lý vốn nhà nước và nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án phải chịu trách nhiệm toàn diện về tính trung thực và chính xác của khối lượng, cũng như giá trị công việc hoàn thành khi đề nghị thanh toán.

Quy định trên không chỉ phù hợp hơn với thực tiễn quản lý và chức năng nhiệm vụ của hệ thống Kho bạc Nhà nước, mà còn nâng cao rõ rệt trách nhiệm của cơ quan quản lý phần vốn nhà nước trong các dự án PPP, góp phần tăng cường tính kỷ luật và hiệu quả trong chi tiêu công.

Bên cạnh đó, Nghị định 312/2025/NĐ-CP cũng sửa đổi, bổ sung quy định liên quan đến giải ngân vốn đầu tư công cho các tiểu dự án, nhằm sử dụng hiệu quả nguồn vốn nhà nước và hỗ trợ nhà đầu tư.

Trước đây, tiểu dự án chỉ được thanh toán tối đa 50% giá trị dự toán đã phê duyệt và phần còn lại được giải ngân sau khi toàn bộ dự án PPP hoàn thành, đồng thời không có cơ chế tạm ứng vốn đầu tư công. Mặc dù Luật PPP đã cho phép tiểu dự án sử dụng vốn đầu tư công, nhưng cơ chế này mới chỉ áp dụng tại Dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội.

Trong quá trình triển khai Dự án thành phần 3 theo hình thức BOT, TP. Hà Nội kiến nghị Bộ Tài chính cho phép tạm ứng vốn đầu tư công để giảm áp lực huy động vốn và chi phí lãi vay. Tiếp thu kiến nghị, Nghị định 312/2025/NĐ-CP đã bãi bỏ giới hạn thanh toán 50% và cho phép thanh toán theo giá trị khối lượng công việc hoàn thành, không nhất thiết chờ toàn bộ dự án nghiệm thu.

Nghị định 312/2025/NĐ-CP cũng bổ sung cơ chế cho phép tạm ứng vốn đầu tư công cho tiểu dự án PPP, với điều kiện nhà đầu tư phải thực hiện bảo lãnh hợp đồng tương ứng với số tiền tạm ứng. Các điều chỉnh này được đánh giá sẽ giảm rõ rệt áp lực huy động vốn vay và chi phí lãi vay cho nhà đầu tư, từ đó nâng cao tính khả thi về tài chính của dự án PPP.

Ngoài ra, Nghị định 312/2025/NĐ-CP bổ sung quy định về thanh toán, quyết toán đối với dự án áp dụng loại hợp đồng BT thanh toán bằng ngân sách nhà nước. Đây là quy định mới, do vậy Nghị định hướng dẫn chi tiết cách xác định lãi vay, lợi nhuận của nhà đầu tư, thời hạn tối đa mà Nhà nước hoàn thành nghĩa vụ thanh toán, cũng như trình tự, thủ tục thanh toán và quyết toán công trình hoàn thành.

Một điểm đáng chú ý khác là cơ chế chia sẻ phần tăng, giảm doanh thu giữa Nhà nước và nhà đầu tư được sửa đổi theo hướng đảm bảo bình đẳng giữa các bên. Theo đó, căn cứ hợp đồng PPP và doanh thu thực tế, cơ quan ký kết hợp đồng và nhà đầu tư sẽ cùng đàm phán xác định phần doanh thu tăng, giảm để chia sẻ.

Để tháo gỡ vướng mắc trước đây, Nghị định 312/2025/NĐ-CP bổ sung một số quy định chuyển tiếp, đặc biệt liên quan đến quyết toán các hợp đồng PPP ký kết trước khi Luật PPP có hiệu lực.

Về thủ tục thanh toán, Nghị định 312/2025/NĐ-CP đơn giản hóa và rút ngắn đáng kể so với quy định cũ, thay vì yêu cầu hồ sơ thanh toán căn cứ toàn bộ hợp đồng PPP và phụ lục, gây khó khăn cho thanh toán điện tử. Bộ Tài chính đã xây dựng Bảng thông tin về dự án PPP để thay thế hợp đồng và phụ lục trong thanh toán, ước tính giảm khoảng 90% khối lượng hồ sơ tại cơ quan thanh toán và tạo thuận lợi khi thực hiện thanh toán điện tử. Thời gian xử lý hồ sơ thanh toán được rút ngắn từ 3 ngày xuống tối đa 2 ngày, thời gian xử lý tạm ứng còn 1 ngày, giúp nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án sớm tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.

Rủi ro chia sẻ, lợi ích hài hòa

Có thể nói, Nghị định 312/2025/NĐ-CP được đánh giá đã sắp xếp thống nhất các nội dung quản lý tài chính cốt lõi của dự án PPP, quy định rõ phương án tài chính, hạch toán và quy trình thanh toán, quyết toán, qua đó tạo cơ sở pháp luật để các bên thực hiện đúng trách nhiệm và quy trình trong quản lý, sử dụng vốn nhà nước.

Cho rằng, các chính sách mới sẽ mang lại những tác động tích cực, ông Bùi Việt Hưng, Phó vụ trưởng Vụ Phát triển hạ tầng (Bộ Tài chính) cho biết, các quy định mới về trình tự, thủ tục và hồ sơ thanh toán vốn nhà nước, đặc biệt là những thay đổi liên quan đến thanh toán, tạm ứng cho tiểu dự án sử dụng vốn đầu tư công, cùng với cơ chế chia sẻ tăng, giảm doanh thu và các quy định chuyển tiếp, đã phần nào giải tỏa các băn khoăn và đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư tư nhân khi tham gia dự án hạ tầng theo hình thức PPP.

Theo ông Hưng, Nghị định mới bước đầu tiếp cận nguyên tắc quản lý tài chính dự án PPP theo thông lệ quốc tế, quản lý dựa trên kết quả đầu ra. Trong đó, việc đẩy mạnh phân cấp gắn với nâng cao trách nhiệm quản lý phần vốn nhà nước cho cơ quan được giao quản lý vốn trong dự án PPP giúp quản lý vốn chặt chẽ và sát thực tế hơn, qua đó nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực công.

“Nghị định số 312/2025/NĐ-CP thể hiện cam kết mạnh mẽ của Chính phủ trong cải thiện chính sách quản lý tài chính của các dự án PPP, đảm bảo sự công bằng, minh bạch và phù hợp với nguyên tắc rủi ro chia sẻ, lợi ích hài hòa”, đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Nhìn về triển vọng, lãnh đạo Vụ Phát triển hạ tầng bày tỏ tin tưởng rằng, những cải cách này sẽ tạo dựng sự tự tin cho nhà đầu tư tư nhân, đặc biệt là trong các dự án hạ tầng lớn sắp tới. Những bước đi này góp phần quan trọng vào mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước có thu nhập cao vào năm 2045.