Theo ông, khả năng thành công trong sân chơi TPP của Việt Nam có cao không?

Chúng ta vẫn trong quá trình sản xuất nhỏ, chưa thực sự trở thành nền kinh tế sản xuất hàng hóa, trình độ quản lý kém… Vì vậy, khi tham gia vào hiệp định thương mại tự do có mức độ cao nhất hiện nay, bất cứ doanh nghiệp nào cũng hình dung được mức độ cạnh tranh vô cùng khốc liệt. Sự cạnh tranh khốc liệt đã được lường trước, nếu không có sự chuẩn bị chu đáo thì sự thua thiệt đã nhìn thấy trước; số lượng nhiều doanh nghiệp bị phá sản, giải thể, ngừng hoạt động gia tăng cũng có thể nhìn thấy trước.

TPP chiếm 40% GDP và 30% thương mại toàn cầu, trong khi chỉ có 12 thành viên. Chúng ta hy vọng, “miếng bánh” rất lớn trong khi ít người tham gia nên sẽ được chia nhiều hơn.

Khi gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) và tham gia hàng loạt hiệp định thương mại tự do đa phương và song phương, nhiều đại biểu Quốc hội, chuyên gia kinh tế cũng bày tỏ sự lo ngại rằng, doanh nghiệp Việt Nam sẽ bị thua thiệt, khả năng thành công không cao. Nhưng thực tế đã cho thấy, chúng ta gặt hái thành quả lớn hơn rất nhiều cái giá phải trả cho việc hội nhập kinh tế quốc tế. Thực tế cũng chứng minh, càng hội nhập, đất nước càng có cơ  hội phát triển mọi mặt, chứ không riêng gì kinh tế, đầu tư, thương mại…

Các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước tính toán, sau khi tham gia TPP, tốc độ tăng trưởng kinh tế, xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài… đều tăng rất mạnh so với việc không tham gia. Tuy nhiên, để làm được những điều này phải đi kèm với hàng loạt chữ “nếu”?

Trình độ phát triển của nền kinh tế đứng cuối bảng trong TPP, Việt Nam cũng chưa được nhiều nước công nhận là nền kinh tế thị trường; cơ chế, chính sách, hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện và thiếu đồng bộ; phương pháp quản lý, tổ chức sản xuất, kinh doanh còn yếu… Đây thực sự là những rào cản rất lớn khi chúng ta tham gia hiệp định thương mại tự do thế hệ mới này.

Các chuyên gia kinh tế trong và ngoài nước đánh giá, Việt Nam là quốc gia hưởng lợi nhiều nhất khi tham gia sân chơi này, nếu tiếp tục đẩy  mạnh việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, hệ thống pháp luật; nếu nâng cao phương pháp tổ chức sản xuất, kinh doanh theo thị trường hiện đại; nếu minh bạch trong quản lý, điều hành… Nói chung, có hàng loạt chữ “nếu” chúng ta buộc phải hóa giải càng sớm càng tốt thì cơ hội thành công mới đến. Ngược lại, chúng ta sẽ bị đẩy ra khỏi vòng quay trong TPP.

Với quy mô, trình độ của nền kinh tế có thể nói là manh mún. Ông có cho rằng, chúng ta “hơi liều” khi tham gia vào sân chơi lớn này?

Liều thì không, nhưng mạo hiểm thì có. Ngay cả các nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippines có quy mô, trình độ phát triển kinh tế hơn Việt Nam rất nhiều mà họ còn không dám “chơi”. Chúng ta muốn phát triển kinh tế nhanh hơn, kéo gần khoảng cách so với các nước trong khu vực nên cũng cần có sự mạo hiểm. Bởi khi tham gia vào “gia đình mới” này, chúng ta chắc chắn thúc đẩy được xuất khẩu, mở rộng được thị trường; tăng thu hút đầu tư nước ngoài vào công nghiệp phụ trợ để gia tăng giá trị vì yêu cầu của TPP là hàng hóa xuất khẩu vào nội khối bắt buộc nguyên liệu phải được sản xuất trong nội khối.

Tất nhiên, để làm được điều này, như tôi nói, phải hóa giải hàng loạt chữ “nếu”, trong đó có việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, hệ thống pháp luật bảo đảm minh bạch; quản lý nền kinh tế phải theo cơ chế thị trường.

Ông có nghĩ rằng, Việt Nam có lợi thế trong việc mở rộng thị trường, gia tăng xuất khẩu, tăng thu hút đầu tư nước ngoài vào ngành công nghiệp phụ trợ?

Nền kinh tế Việt Nam có thể nói là còn yếu thế so với 11 thành viên còn lại trong “gia đình TPP”. Chính điểm yếu này lại là lợi thế của chúng ta, bởi các mặt hàng chủ lực của Việt Nam như may mặc, da giày, sản phẩm nông nghiệp, đặc biệt là thủy hải sản… nói chung ngành sản xuất sử dụng nhiều lao động, nhiều quốc gia trong TPP hàng năm phải nhập khẩu rất lớn vì họ không có lợi thế hoặc không muốn đầu tư do lợi nhuận thấp. Đối với phát triển công nghiệp phụ trợ, chúng ta có lợi thế đặc biệt là giá thành nhân công thấp hơn nhiều so với 11 thành viên còn lại. Bên cạnh đó, thuế suất trong tất cả các sắc thuế, phí, lệ phí của Việt Nam cũng thấp hơn rất nhiều so với các nước trong TPP.

TPP là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới với các tiêu chuẩn rất cao, nếu chúng ta đáp ứng được các tiêu chuẩn của nội khối, tôi tin chắc rằng, các doanh nghiệp Hoa Kỳ, Nhật Bản, New Zealand, Canada, Australia… sẽ đầu tư sản xuất hàng hóa tại Việt Nam và xuất khẩu về nước thay vì đầu tư tại chính quốc phải chi phí nhân công cao hơn, đóng thuế vào ngân sách nhà nước cao hơn.

Tôi cũng muốn nói thêm rằng, trong lúc TPP ở giai đoạn đàm phán, nhưng trong nhiệm kỳ XIII, hàng loạt luật được Quốc hội ban hành mới, hoặc sửa đổi, bổ sung đều bám sát các nội dung trong TPP. Tuy nhiên, nhiệm kỳ XIV, Quốc hội vẫn phải tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật chưa tương thích với TPP như Luật Công đoàn, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Đấu thầu, Bộ luật Lao động…Ngay cả Bộ luật Hình sự năm 2015 phải đến 1/7/2016 mới có hiệu lực, cũng sẽ được bổ sung nội dung liên quan đến hình sự hóa quyền sở hữu trí tuệ.