Xung quanh Chỉ thị 25/CT-TW của Ban Bí thư về phát triển y tế cơ sở, PGS-TS. Phan Lê Thu Hằng, Phó vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, kiêm Giám đốc Ban Quản lý Dự án Đầu tư xây dựng và Phát triển hệ thống y tế tuyến cơ sở, Bộ Y tế đã có những trao đổi cụ thể.

Bà có thể chia sẻ những điểm mới quan trọng của Chỉ thị 25/CT-TW?

Chỉ thị mới của Ban Bí thư bao hàm nhiều nội dung mới, có thể được tóm tắt như sau. Thứ nhất, Chỉ thị xác định rõ những ưu tiên trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác y tế cơ sở, theo đó nhấn mạnh sự cần thiết phải nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, hệ thống chính trị về vai trò, vị trí, tầm quan trọng của y tế cơ sở;

Bên cạnh đó, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, giám sát chính quyền, cơ quan chuyên môn đối với công tác y tế cơ sở và người đứng đầu các cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, ngành y tế phải nêu cao trách nhiệm đối với hoạt động của y tế cơ sở thuộc phạm vi phụ trách.

Điểm mới này xuất phát từ xu hướng quốc tế (nhấn mạnh yếu tố cam kết chính trị với công tác Chăm sóc sức khỏe ban đầu) cũng như kinh nghiệm thực tế tại nước ta (về trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo công tác chăm sóc sức khỏe nói chung, đặc biệt là công tác Y tế cơ sở).

Thứ hai, Chỉ thị nhấn mạnh trách nhiệm phối hợp của các cơ quan, tổ chức trong xây dựng, triển khai thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật về y tế cơ sở. Điểm mới này phản ánh tầm nhìn mới có tính chất toàn cầu đối với hoạt động Chăm sóc sức khỏe ban đầu theo đó các chính sách và hành động liên ngành nhằm giải quyết các yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe được xem là có vai trò cực kỳ quan trọng.

Thứ ba, phạm vi của y tế cơ sở được mở rộng hơn theo đó các đơn vị được giao thực hiện nhiệm vụ y tế cơ sở bao gồm y tế thôn, bản; trạm y tế xã, phường, thị trấn; trung tâm y tế cấp huyện; y tế trường học, y tế cơ quan, nông, lâm trường, doanh nghiệp và y tế khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu chế xuất.

Đặc biệt, y tế tư nhân, tổ chức, cá nhân được khuyến khích tham gia cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu, y tế dự phòng và kết nối với y tế cơ sở trong quản lý sức khoẻ cá nhân.

Điểm mới này giúp tạo không gian để giải phóng các tiềm năng của xã hội hướng tới phục vụ mục tiêu duy trì, nâng cao sức khỏe cũng như chăm sóc sức khỏe ở cấp độ cơ bản.

Thứ tư, Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu thống nhất mô hình tổ chức, quản lý đối với trung tâm y tế cấp huyện theo hướng chịu sự quản lý toàn diện của UBND cấp huyện.

Đồng thời, khuyến khích sự linh hoạt của mạng lưới y tế cơ sở để đáp ứng tối ưu nhu cầu thực tế, chẳng hạn các tỉnh, thành phố có mật độ dân cư cao sắp xếp trạm y tế theo quy mô dân số, không nhất thiết theo địa giới hành chính. Các khu công nghiệp, khu công nghệ cao, khu chế xuất căn cứ quy mô lao động, điều kiện thực tiễn và nhu cầu để thành lập cơ sở y tế phù hợp.

Thứ năm, Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu cần tăng cường đầu tư cho y tế cơ sở và việc đầu tư cho y tế cơ sở phải gắn với đổi mới cơ chế tài chính và nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính.

Điểm mới này được xem định hướng quan trọng để giải quyết đồng thời hai thách thức liên quan tới tài chính y tế cho y tế cơ sở, đó là đảm bảo nền tảng tài chính bền vững cho hoạt động y tế cơ sở và tôí ưu hóa hiệu quả sử dụng nguồn lực cho chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Thứ sáu, Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực y tế cơ sở, đồng thời xác định những nhóm giải pháp côt lõi để thực hiện nhiệm vụ này (chính sách đào tạo nhân lực; chính sách tiền lương, phụ cấp, chế độ đãi ngộ; chính sách thu hút nhân lực có trình độ chuyên môn giỏi làm việc, gắn bó lâu dài tại y tế cơ sở; chinh sách luân phiên, luân chuyển, điều động nhân lực y tế để hỗ trợ thường xuyên cho y tế cơ sở).

Thứ bảy, Chỉ thị nhấn mạnh yêu cầu đổi mới phương thức hoạt động của y tế cơ sở theo hướng chú trọng phòng bệnh, nâng cao sức khoẻ, sàng lọc phát hiện sớm bệnh tật; đẩy mạnh quản lý và điều trị các bệnh không lây nhiễm, bệnh mạn tính, chăm sóc dài hạn tại y tế cơ sở; thực hiện quản lý sức khoẻ người dân tại gia đình và cộng đồng.

Bên cạnh đó, một số nội dung ưu tiên cũng được xác định rõ như phát triển mô hình bác sĩ gia đình, thiết lập hệ thống chuyển tuyến chuyên môn linh hoạt, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số.

Điểm mới này phản ánh ưu tiên chuyển đổi phương thức chăm sóc sức khỏe, chuyển đổi mô hình cung ứng dịch vụ y tế cơ bản cũng như sự tương tác giữa mạng lưới y tế cơ sở với cộng đồng dân cư và các thành tố khác của hệ thống y tế.

Về việc đổi mới cơ chế tài chính cho y tế cơ sở, Chị thị 25/CT-TW có điểm gì đặc biệt?

Đổi mới cơ chế tài chính cho y tế cơ sở được thực hiện dựa trên những định hướng chính, bao gồm nhấn mạnh vai trò chủ đạo của Nhà nước trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho y tế cơ sở, y tế dự phòng;

Kết hợp linh hoạt các công cụ tài chính y tế (giá dịch vụ, danh mục dịch vụ y tế được quỹ bảo hiểm y tế chi trả, phương thức chi trả…) nhằm tạo động lực khuyến khích việc cung ứng các dịch vụ chăm sóc sức khỏe ban đầu, cải thiện hiệu quả sử dụng nguồn lực tài chính cho y tế cơ sở.

Cụ thể, đổi mới phương thức phân bổ ngân sách theo hướng Nhà nước giữ vai trò chủ đạo, tăng chi cho y tế cơ sở dựa trên kết quả hoạt động và điều kiện thực tiễn; áp dụng phương thức Nhà nước đặt hàng, giao nhiệm vụ cho y tế cơ sở thực hiện các gói dịch vụ y tế cơ bản; chi trả theo hướng khuyến khích cung ứng các dịch vụ chăm sóc sức khoẻ ban đầu, quản lý sức khoẻ dân cư tại cộng đồng.

Tăng cường nguồn lực cho y tế dự phòng, sàng lọc và phát hiện bệnh sớm. Hoàn thiện giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế theo hướng tính đúng, tính đủ, xác định rõ chính sách phúc lợi, chính sách an sinh trong giá dịch vụ y tế.

Nghiên cứu tiếp tục tăng mức đóng bảo hiểm y tế theo lộ trình phù hợp với ngân sách nhà nước, khả năng chi trả của Nhân dân; từng bước mở rộng danh mục dịch vụ thuộc phạm vi của y tế cơ sở do quỹ bảo hiểm y tế chi trả phù hợp với mức đóng.

Vậy vai trò của địa phương trong việc phát triển y tế cơ sở nên được hiểu thế nào, thưa bà?  

Như chúng ta đã biết, để thực hiện hiệu quả công tác y tế cơ sở cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Y tế và các địa phương, trong đó vai trò của Bộ Y tế chủ yếu là hỗ trợ tạo ra các cửa mở chính sách nhằm củng có, hoàn thiện và phát triển y tế cơ sở, xây dựng hệ thống các hướng dẫn chuyên môn liên quan tới y tế cơ sở, và huy động nguồn lực (tài chính và kỹ thuật) để bổ sung, hỗ trợ các địa phương, đặc biệt là những địa phương khó khăn thực hiện các hoạt động củng cố, hoàn thiện và phát triển y tế cơ sở.

Việc thực hiện thành công các chính sách về y tế cơ sở sẽ phụ thuộc phần lớn vào chính các địa phương, theo đó sự vào cuộc một cách tích cực và chủ động của cấp uỷ, tổ chức đảng, chính quyền, hệ thống chính trị và cộng đồng dân cư địa phương đóng vai trò quyết định.

Đặc biệt trong những nội dung tối quan trọng như công tác lãnh đạo, chỉ đạo, lồng ghép chỉ tiêu về y tế cơ sở và các chỉ tiêu liên quan đến sức khoẻ, y tế trong chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội hàng năm, 5 năm, 10 năm của địa phương, công tác kiểm tra, giám sát, công tác xây dựng và triển khai thực hiện kế hoạch củng cố, hoàn thiện và phát triển y tế cơ sở, công tác huy động nguồn lực địa phương cho y tế cơ sở, công tác phối hợp liên ngành và huy động sự tham gia của cộng đồng dân cư…

Vậy ý nghĩa của việc ban hành Chỉ thị 25/CT-TW trong bối cảnh hiện nay liên quan tới công tác chăm sóc sức khoẻ nhân dân nên được hiểu thế nào, thưa bà?

Những nội dung mới trong Chỉ thị 25 của Ban Bí thư tiếp tục củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới đã xác định những định hướng ưu tiên mới (về cam kết chính trị, chính sách và hành động liên ngành, bộ máy tổ chức, phương thức hoạt động, chiến lược đầu tư, chiến lược phát triển nhân lực…) dựa trên những chuyển đổi hết sức quan trọng, bao gồm:

Về xác định ưu tiên: đối với công tác chăm sóc sức khoẻ, chăm sóc sức khoẻ ban đầu/y tế cơ sở cần được coi là ưu tiên hàng đầu. Đây vừa là ưu tiên dài hạn vừa là ưu tiên bức thiết cần giải quyết ngay.

Với phương thức chăm sóc sức khoẻ: Chuyển từ trọng tâm giải quyết bệnh tật sang chăm sóc sức khoẻ toàn diện, lồng ghép và liên tục suốt đời, chú trọng giải quyết các vấn đề nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe (kinh tế, xã hội, môi trường).

Về đầu tư cho y tế cơ sở: Chuyển từ quan niệm trước đây coi đầu tư cho chăm sóc sức khoẻ ban đầu không đòi hỏi nhiều kinh phí (đầu tư rẻ tiền) sang quan điểm coi đầu tư cho chăm sóc sức khoẻ ban đầu đòi hỏi kinh phí đầu tư tương xứng nhưng là phương thức đầu tư mang lại hiệu quả cao nhất tới sức khỏe người dân.

Cách tiếp cận mang tính hệ thống: Không chỉ chú trọng các yếu tố nội tại của mạng lưới y tế cơ sở mà cần chú ý sự cân bằng tổng thể của hệ thống y tế cũng như sự tương tác của hệ thống y tế với những ngành, lĩnh vực khác cũng như với cộng đồng

Nhờ vậy sẽ tạo ra tầm nhìn chiến lược cũng như tạo ra xung lực mới cho củng cố, hoàn thiện, nâng cao chất lượng hoạt động của y tế cơ sở trong tình hình mới, qua đó giúp mạng lưới y tế cơ sở tối ưu hóa cấu trúc và hoạt động chức năng, trong đó có chức năng rất quan trọng là người gác cổng của hệ thống y tế.

Chỉ thị 25/CT-TW tạo tiền đề thuận lợi cho y tế cơ sở phát huy được vai trò người gác cổng trong chăm sóc sức khoẻ ban đầu cho nhân dân.