Sau năm 2023 trầm lắng, hoạt động xuất khẩu cá tra nói chung và thị trường Mỹ nói riêng đang phát đi những tín hiệu tích cực. Theo số liệu của hải quan Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu cá tra trong tháng 11/2024 đạt 179 triệu USD, tăng 16% so với cùng kỳ và lũy kế 11 tháng đạt 1,8 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong đó, xuất khẩu các sản phẩm cá tra sang Mỹ trong 11 tháng năm 2024 đạt hơn 317 triệu USD, tăng 26% so với cùng kỳ, cao hơn nhiều mức tăng trưởng thị trường Trung Quốc là 1%, thị trường châu Âu tăng trưởng là 3%... Tuy nhiên, tình hình xuất khẩu cá tra sang thị trường Mỹ có thể sẽ gặp thách thức hơn khi các mặt hàng xuất khẩu vào Mỹ có thể chịu các mức thuế nhất định trong năm 2025.

Theo Công ty Chứng khoán Bảo Việt (BVSC), Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump sẽ có kế hoạch áp thuế từ 10% đến 20% với tất cả các mặt hàng nhập khẩu và 60% lên mặt hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Trong đó, cá da trơn (bao gồm cá tra) là loại cá phổ biến thứ 3 được nhập khẩu vào Mỹ và Việt Nam là đối tác xuất khẩu cá tra lớn nhất của Mỹ (đã xuất khẩu 85.552 tấn trong năm 2023), vì vậy sẽ là đối tượng có thể chịu thuế.

BVSC dự báo, các nhà nhập khẩu tại Mỹ có thể tăng nhập khẩu trong ngắn hạn trước các lo ngại liên quan tới thay đổi chính sách thuế quan để tích trữ hàng.

Thực tế, giai đoạn đại dịch Covid-19, trước lo ngại chuỗi cung ứng ứng bị gián đoạn, các nhà nhập khẩu tôm, cá tra của Việt Nam tại Mỹ và châu Âu đã tăng tích trữ hàng hóa. Khi nền kinh tế bước vào giai đoạn bình thường mới, lượng tồn kho quá lớn chưa tiêu thụ dẫn tới lượng nhập các mặt hàng này suy giảm, đẩy giá lao dốc. Các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra gặp khó khăn, liên tục báo lợi nhuận lao dốc mạnh trong năm 2023 và mới có dấu hiệu phục hồi nhẹ trong 9 tháng năm 2024, nhưng vẫn còn cách xa đỉnh điểm năm 2022.

Như vậy, nếu kịch bản lịch sử lặp lại, trong ngắn hạn, khi các nhà nhập khẩu tại Mỹ tăng tích trữ hàng hóa, lượng tồn kho lớn sẽ cần một thời gian dài để thị trường hấp thụ, dẫn tới lo ngại nhu cầu nhập khẩu cá tra tại Mỹ có thể suy giảm trong năm 2025, tác động tiêu cực tới các doanh nghiệp xuất khẩu vào Mỹ.

Với Công ty cổ phần Vĩnh Hoàn (mã VHC), Mỹ là thị trường xuất khẩu cá tra lớn nhất trong nhiều năm qua, chiếm tới 54,2% tổng doanh số bán cá tra năm 2023, cao hơn nhiều thị trường thứ 2 là Trung Quốc - chỉ chiếm 11,8% tổng doanh số bán cá tra. Không chỉ chịu áp lực cạnh tranh với nguồn cung tiềm năng từ Nga, nhu cầu nhập khẩu suy giảm tại Mỹ, Vĩnh Hoàn còn chịu áp lực cạnh tranh với cả các doanh nghiệp xuất khẩu cùng ngành tại Việt Nam.

Trong đó, kể từ tháng 7/2022, Công ty cổ phần Nam Việt (mã ANV) chính thức xuất khẩu cá tra trở lại thị trường Mỹ. Theo kỳ vọng của Công ty Chứng khoán Phú Hưng, lượng xuất khẩu của Nam Việt tại Mỹ sẽ tăng nhờ tệp khách hàng cũ, đồng thời tệp khách hàng sẵn có của Vĩnh Hoàn và Biển Đông có nhu cầu đa dạng hóa nhà cung cấp với mức giá cạnh tranh hơn.

Ông Doãn Tới, Tổng giám đốc Nam Việt chia sẻ, tại thị trường Mỹ, Nam Việt tiếp tục là doanh nghiệp được hưởng mức thuế chống bán phá giá là 0% (theo POR19). Bên cạnh đó, Công ty đã hợp tác thành công với các nhà phân phối thủy sản lớn và kết nối lại với tập khách hàng cũ nhờ lịch sử xuất khẩu sang Mỹ trong giai đoạn trước năm 2014.

Có thể thấy, trong ngắn hạn, doanh nghiệp xuất khẩu chủ lực cá tra vào thị trường Mỹ như Vĩnh Hoàn đang hưởng lợi khi các nhà nhập khẩu đẩy mạnh tích trữ hàng hóa trước lo ngại thuế quan mới có thể đẩy tăng giá. Tuy nhiên, về trung hạn, rủi ro liên quan tồn kho lớn, đồng thời chịu thêm áp lực nguồn cung tăng từ cá minh thái Nga.

Doanh thu tiêu thụ của Vĩnh Hoàn những tháng cuối năm 2024 có dấu hiệu bùng nổ tại thị trường Mỹ. Theo đó, tháng 9 ghi nhận doanh số tăng 30%, lên 1.120 tỷ đồng (thị trường Mỹ tăng 92%, lên 384 tỷ đồng); tháng 10 ghi nhận doanh số tăng 59%, lên 1.206 tỷ đồng (thị trường Mỹ tăng 161%, lên 441 tỷ đồng); tháng 11 ghi nhận doanh số tăng 13%, lên 968 tỷ đồng (thị trường Mỹ tăng 40%, lên 298 tỷ đồng).