Các start-up công nghệ Việt Nam tăng trưởng nhanh và có nhu cầu vốn lớn, nhưng một trong những thách thức lớn nhất của họ là tiếp cận các nguồn vốn truyền thống.

Start-up “khát” vốn

Theo Báo cáo Đổi mới sáng tạo và đầu tư công nghệ Việt Nam do Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) công bố, Việt Nam hiện có 4 start-up “kỳ lân” (công ty khởi nghiệp được định giá trên 1 tỷ USD) là VNG, VNLife, Sky Mavis và MoMo.

Đây có thể coi là thế hệ “kỳ lân” đầu tiên của Việt Nam trong 20 năm qua. Để có thêm “kỳ lân” mới, điểm tựa đầu tiên đã có. Đó là Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, trong đó xác định rõ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá ưu tiên hàng đầu trong mô hình tăng trưởng mới của đất nước. Cùng với điểm tựa này, các start-up tiềm năng của Việt Nam cần thêm một cú hích là dòng vốn đầu tư.

Với doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khởi nghiệp, nguồn vốn rất quan trọng. Ngay cả “kỳ lân” Momo, trong quá trình huy động vốn hàng trăm triệu USD, đạt mức định giá 2 tỷ USD vào năm 2022, cũng gặp không ít khó khăn.

Bà Manisha Shah, Phó tổng giám đốc tài chính cấp cao của MoMo cho biết, quá trình tiếp cận vốn mất nhiều tháng và các quỹ phải chi rất nhiều tiền để nghiên cứu về các hợp đồng. Họ rất quan tâm đến MoMo, nhưng cuối cùng, các nhà đầu tư ở Mỹ lại quyết định không đầu tư, vì lo lắng về tính thanh khoản hoặc khả năng thoái vốn trong vòng 5 năm, 10 năm hay 15 năm.

“Các kỳ lân và gần đạt mức kỳ lân thường đặt câu hỏi: liệu họ có thể huy động vốn tại các thị trường nước ngoài hay không, thay vì đặt câu hỏi rằng, liệu họ có thể huy động vốn và niêm yết tại thị trường Việt Nam”, bà Nguyễn Ngọc Anh, Tổng giám đốc SSI Asset Management chia sẻ. Vị doanh nhân này chỉ ra, doanh nghiệp công nghệ Việt Nam tăng trưởng nhanh và có nhu cầu vốn lớn, nhưng rào cản lớn nhất của họ là không có tài sản hay bất động sản, nên rất khó tiếp cận các nguồn vốn truyền thống.

Đề cập vấn đề vốn, ông Il-Dong Kwon, CEO Boston Consulting Group Việt Nam nhận định: “Hiện Việt Nam có 4 kỳ lân, nhưng bên cạnh đó, cũng có những thế hệ start-up có thể sớm trở thành kỳ lân. Yếu tố cốt lõi là vốn, tạo đòn bẩy trên thị trường vốn. Cần lưu ý rằng, ‘vốn’ không chỉ là huy động đủ vốn, mà còn là thị trường có tính thanh khoản cao, tạo cơ hội thoái vốn hấp dẫn”. Theo đó, bên cạnh yếu tố vốn, cần một thị trường sôi động, có tiềm năng và dư địa để phát triển. Tiếp theo, là nhân tài làm việc, tạo ra kết quả, vận hành, quản lý thị trường vốn và cuối cùng là chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo, bảo vệ tinh thần đổi mới sáng tạo.

TS. Trần Văn, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội (nay là Ủy ban Kinh tế và Tài chính) nhận định, giai đoạn đầu tư ban đầu của start-up thường kèm theo thua lỗ tạm thời, do chi phí cao dành cho nghiên cứu và phát triển. Đó là rào cản kỹ thuật khiến họ khó huy động vốn qua hình thức phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO). Đối với các start-up quy mô lớn và rất lớn như các “kỳ lân” công nghệ, thì lại càng khó huy động vốn, vì số vốn cần huy động thường rất lớn, khoảng vài chục đến vài trăm triệu USD.

Cần cú hích mạnh mẽ

Dẫn ví dụ từ Mỹ về việc xây dựng một sàn Nasdaq riêng cho doanh nghiệp công nghệ, với những điều kiện riêng phù hợp với đặc thù của nhóm doanh nghiệp này; Trung Quốc đã nới lỏng yêu cầu lợi nhuận, cho phép công ty công nghệ chưa có lợi nhuận niêm yết trên STAR Market (Thượng Hải); còn Ấn Độ áp dụng quy định linh hoạt cho start-up công nghệ trên Innovators Growth Platform, cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trên NSE Emerge…, bà Nguyễn Ngọc Anh đề xuất Chính phủ cân nhắc việc xây dựng một sàn giao dịch chuyên nghiệp cho các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam.

“Việc linh hoạt hóa điều kiện niêm yết cho phép doanh nghiệp công nghệ chưa có lợi nhuận tiếp cận vốn dễ dàng hơn để thúc đẩy tăng trưởng”, bà Ngọc Anh nói.

Dưới góc độ quản trị rủi ro và tạo niềm tin cho nhà đầu tư, thì một giao dịch đầu tư, một nghiệp vụ đầu tư vào doanh nghiệp thông thường kéo dài khoảng 5 - 7 năm, do đó, việc đưa vốn vào Việt Nam, ngoài rủi ro về mặt đối tượng đầu tư, các nhà đầu tư cũng rất quan tâm đến công cụ bảo hiểm rủi ro tài chính.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Bùi Thành Trung, Phó tổng giám đốc cấp cao Công ty cổ phần Chứng khoán Thiên Việt (TVS) mong muốn, thị trường các công cụ tài chính, bảo hiểm rủi ro trên thị trường Việt Nam phát triển.

“Tôi nghĩ rằng, các công cụ bảo hiểm rủi ro tỷ giá, bảo hiểm rủi ro về mặt tài chính nên có những cởi mở hơn nữa cho thị trường Việt Nam. Đặc biệt là khi Việt Nam đưa Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP.HCM và Đà Nẵng vào vận hành, các công cụ bảo hiểm rủi ro tài chính sẽ giúp các nhà đầu tư yên tâm hơn trong quá trình đưa vốn vào thị trường Việt Nam cũng như đầu tư”, ông Trung phân tích.

Từ góc nhìn của nhà đầu tư, ông Chris Chae, Giám đốc điều hành Nextrans nhấn mạnh, khi nhà đầu tư nhận thấy thị trường có nhiều tiềm năng, họ chỉ cần có một cánh cửa an toàn để tham gia thị trường. Khi có một thị trường với các yếu tố pháp lý tốt, thì tất cả các bên cùng có lợi. Doanh nghiệp sẽ có được vốn, nhà đầu tư yên tâm đầu tư khi có sự chắc chắn trong tương lai. Điều này sẽ dẫn đến thành công cho tất cả các bên.

Liên quan vấn đề pháp lý, theo TS. Trần Văn, cần sửa đổi, bổ sung Luật Chứng khoán, có thể bổ sung một chương riêng về điều kiện cho các start-up công nghệ huy động vốn trên thị trường; hoặc sửa đổi, bổ sung trong Luật Khoa học và công nghệ, Luật Công nghệ cao, Luật Doanh nghiệp, hay quy định trong văn bản quy phạm pháp luật về các trung tâm tài chính quốc tế, khu vực TP.HCM và Đà Nẵng tới đây… để có thể bao quát được các hình thức huy động vốn của doanh nghiệp start-up công nghệ.