Thiếu vắc-xin ảnh hưởng đến tỷ lệ tiêm chủng

Báo cáo số 1009/BC-UBTVQH15 ngày 16/10/2024 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về kết quả giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri gửi đến Kỳ họp thứ 7, Quốc hội Khóa XV nêu rõ, mặc dù Chính phủ có biện pháp gỡ khó cho Bộ Y tế về tiêm chủng bằng việc từ giữa đầu tháng 2/2024 bằng việc ban hành Nghị định số 13 sửa đổi Nghị định số 104 về kinh phí tiêm chủng mở rộng, song đến tháng 6/2024, Bộ Y tế mới ban hành Kế hoạch tiêm chủng mở rộng năm 2024, quá chậm để các địa phương có thể triển khai thực hiện.

Theo báo cáo, tại nhiều địa phương tình trạng thiếu vắc-xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng đã diễn ra từ cuối năm 2022, đến thời điểm tháng 9/2024 vẫn xảy ra tình trạng này.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã kiến nghị Bộ Y tế có giải pháp quyết liệt bảo đảm cung ứng đầy đủ, kịp thời vắc-xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng; đánh giá về ảnh hưởng khi trẻ em chưa được tiêm chủng đúng lịch, chưa tiêm đủ mũi nhất là đối với những vắc-xin được chỉ định tiêm cho trẻ em ngay sau khi sinh ra và đưa ra các giải pháp khắc phục.

Đồng thời xem xét trách nhiệm trong việc để xảy ra tình trạng thiếu vắc-xin trong thời gian qua; đánh giá tình hình dịch sởi, bạch hầu và ho gà xảy ra ở một số tỉnh, thành phố và mối liên quan đối với tình trạng thiếu vắc-xin ở các địa phương; dự báo về diễn biến tình hình dịch bệnh trong thời gian tới.

Trước ý kiến của Ủy ban thường vụ Quốc hội, mới đây, Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết có hồi đáp cho rằng, có nguyên nhân khách quan là do tình hình chung của thế giới sau đại dịch, do dịch bùng phát theo chu kỳ

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), năm 2018 là một trong những năm có số ca mắc sởi cao nhất trong vòng một thập kỷ, với gần 10 triệu ca nhiễm và hơn 140.000 ca tử vong trên toàn thế giới.

Tại Việt Nam, trong các năm 2014 và 2019 đã ghi nhận số trường hợp mắc sốt phát ban nghi sởi tăng cao, mặc dù tỷ lệ tiêm chủng tiêm chủng các mũi vắc-xin sởi đạt tương ứng: năm 2014 là sởi mũi 1: 97,4%, Sởi mũi 2: 93,8%; năm 2019 là sởi mũi 1: 95,4%, Sởi mũi 2: 92,4%.

Năm 2023-2024, Tổ chức Y tế thế giới cảnh báo dịch sởi đã bùng phát trở lại, hiện nay đã bùng phát trở lại tại 103 quốc gia sau 5 năm.

Về kinh phí thực hiện tiêm chủng mở rộng, theo Bộ này còn đó khó khăn. Cụ thể, giai đoạn 2016 - 2020: Kinh phí mua vắc-xin trong Chương trình tiêm chủng mở rộng được bố trí trong Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số giai đoạn 2016 - 2020 theo Quyết định số 1125/QĐ-TTg ngày 31/7/2017 của Thủ tướng Chính phủ. Bộ Y tế được cấp kinh phí mua vắc-xin và phân bổ cho các địa phương. Giai đoạn 2021 - 2022: Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số đã kết thúc.

Theo Nghị quyết số 129/2020/QH14 của Quốc hội về phân bổ ngân sách trung ương năm 2021, ngân sách trung ương tiếp tục bố trí kinh phí cho Bộ Y tế mua vắc-xin tiêm chủng mở rộng năm 2021 - 2022 tương tự như giai đoạn 2016 - 2020. Như vậy giai đoạn trước 2023, Bộ Y tế được giao kinh phí mua vắc-xin và phân bổ cho các địa phương.

Từ năm 2023, theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, các địa phương mua vắc-xin từ ngân sách của địa phương. Tuy nhiên, trong quá trình tổ chức triển khai, các địa phương gặp khó khăn trong việc bố trí, phê duyệt kinh phí, đấu thầu, phê duyệt giá cũng như kinh nghiệm triển khai...

Vì vậy, nhiều địa phương đã kiến nghị đề nghị Bộ Y tế tiếp tục làm đầu mối mua vắc-xin và phân bổ cho các địa phương. Đồng thời, theo kết quả giám sát chuyên đề của Quốc hội về việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch Covid-19, việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng đã ghi nhận các kiến nghị của địa phương.

Nỗ lực cung ứng vắc-xin

Kế hoạch tiêm chủng mở rộng hàng năm là tổng hợp từ đăng ký nhu cầu của các địa phương. Đối với tổng hợp nhu cầu vắc-xin năm 2024, Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã hướng dẫn các tỉnh, thành phố rà soát, xác định nhu cầu vắc-xin trong tiêm chủng mở rộng 6 tháng cuối năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025 ngay từ tháng 12/2023.

Năm 2024, Bộ Y tế chưa được bố trí kinh phí cho hoạt động tiêm chủng mở rộng ngay từ đầu năm như giai đoạn 2016-2022. Do đó Bộ Y tế đã có văn bản gửi Bộ Tài chính đề xuất nhu cầu kinh phí để thực hiện hoạt động tiêm chủng mở rộng 2024.

Song song với việc gửi Bộ Tài chính báo cáo Chính phủ phê duyệt kinh phí mua vắc-xin cho tiêm chủng mở rộng 2024, Bộ Y tế đã ký Quyết định số 1596/QĐ-BYT ngày 10/6/2024 về việc ban hành Kế hoạch tiêm chủng mở rộng năm 2024 bao gồm nhu cầu vắc-xin 6 tháng cuối năm 2024 và 6 tháng đầu năm 2025. Việc ban hành kế hoạch tiêm chủng mở rộng năm 2024 vào đầu tháng 6/2024 và trong giai đoạn chờ phê duyệt kinh phí là kịp thời.

Trong quá trình triển khai các quy trình, thủ tục mua sắm vắc-xin, để đảm bảo cung cấp vắc-xin cho chương trình Tiêm chủng mở rộng, tiêm chủng chống dịch Bộ Y tế đã chủ động đề nghị WHO, UNICEF, Chính phủ Úc, các tổ chức viện trợ, hỗ trợ vắc-xin phối hợp Bạch hầu-Ho gà-Uốn ván, Viêm gan B và Hib (DPT-VGB-Hib) và vắc-xin Sởi-Rubella trong năm 2023-2024.

Đồng thời, trong giai đoạn chờ phê duyệt kinh phí năm 2024, Bộ Y tế đã chỉ đạo các đơn vị liên quan tiến hành mua sắm các vắc-xin cần cung ứng ngay cho chương trình Tiêm chủng mở rộng bao gồm vắc-xin uốn ván và vắc-xin viêm gan B tiêm cho đối tượng trẻ sơ sinh. 

Tuy nhiên, cũng theo Bộ Y tế, hiện còn một số khó khăn trong quá trình mua sắm vắc-xin như hiện nay quy trình mua sắm vắc-xin còn nhiều thủ tục cần thời gian triển khai thực hiện (ước tính khoảng 2-3 tháng).

Các quy trình mua sắm vắc-xin bao gồm giao dự toán ngân sách nhà nước; phê duyệt kế hoạch đặt hàng; xây dựng phương án giá; thẩm định giá và phê duyệt (2 tháng).

Quá trình thẩm định và phê duyệt giá vắc-xin trải qua nhiều bước, yêu cầu phối hợp giữa Bộ Y tế, Bộ Tài chính và các đơn vị sản xuất, điều này có thể dẫn đến chậm trễ trong việc ban hành giá cụ thể, ảnh hưởng đến tiến độ mua sắm