Chỉ là một mức giảm nhẹ, nhưng gây bất ngờ bởi chỉ tính trong 10 năm gần đây, thì đây cũng là lần đầu tiên CPI giảm vào tháng 8. Và tính chung sau 8 tháng, lạm phát theo cách tính của Việt Nam (CPI tháng 8 so với tháng 12 năm trước) mới chỉ đang ở mức 0,61% - cũng là một con số thấp kỷ lục.

Năm ngoái, cũng là năm lạm phát ở mức rất thấp (cả năm là 1,84%), CPI tháng 8 chí ít cũng tăng tới 0,22% so với tháng trước và tăng 1,84% so với tháng 12 năm trước.

Điều này cho thấy, khả năng lạm phát năm nay ở mức mục tiêu điều hành 5% là không thể xảy ra. Thậm chí, những dự báo về việc lạm phát năm nay duy trì ở con số 2-3% cũng kém khả thi.

Tháng 8, CPI giảm chủ yếu là do giá xăng dầu được điều chỉnh giảm hai đợt vào ngày 20/7 và 4/8, giá gas cũng giảm, trong khi đó các mặt hàng khác giá cả hầu như ít biến động. Còn 4 tháng nữa mới kết thúc năm, nhưng với những diễn biến trên thị trường hiện nay, khi giá dầu giảm kéo theo giá xăng giảm, đồng thời tác động tới “vòng ngoài” của nhiều mặt hàng khác, khi đồng nhân dân tệ giảm giá khiến giá cả nhiều mặt hàng trên thị trường toàn cầu và trong nước giảm giá… thì nhiều khả năng lạm phát năm nay cũng sẽ chỉ ở dưới mức 2%.

Thậm chí, ngay cả khi Ngân hàng Nhà nước thời gian qua liên tục điều hành tỷ giá sau quyết định phá giá đồng nhân dân tệ của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới Trung Quốc, thì những tác động tới lạm phát cũng không phải là đáng lo. Lạm phát năm 2015 chắc chắn sẽ tiếp tục ở mức rất thấp.

Lạm phát thấp là cơ sở quan trọng để khẳng định sự ổn định vĩ mô một cách bền vững hơn của nền kinh tế. Lạm phát thấp khiến túi tiền người dân được lợi hơn, nhất là khi nhiều dự báo cho thấy khả năng tăng trưởng kinh tế năm nay sẽ vượt mục tiêu đề ra (6,2%). Lạm phát thấp, một lẽ đương nhiên cũng tạo cơ hội để Việt Nam kiên định mục tiêu điều hành giá cả các mặt hàng thiết yếu như điện, nước… theo đúng cơ chế thị trường.

Tuy nhiên, mặt trái của lạm phát thấp cũng là điều cần được cảnh báo. Dù trên thực tế, nguy cơ giảm phát, thiểu phát là khó xảy ra, bởi các số liệu thống kê cho thấy nền kinh tế đang tiếp tục hồi phục tích cực, nhất là trong sản xuất công nghiệp, nhưng ở một nền kinh tế như Việt Nam, lạm phát quá thấp cũng sẽ khiến các động lực cho tăng trưởng, cho thúc đẩy sản xuất - kinh doanh cũng trở nên yếu ớt nhất. Điều này càng có ý nghĩa hơn khi tổng cầu của nền kinh tế dù đã hồi phục nhưng chưa mạnh mẽ.

Một điều cũng cần phải nhắc tới, đó là khi lạm phát thấp thì GDP danh nghĩa cũng thấp hơn. Khi đó, một loạt chỉ tiêu vĩ mô quan trọng của nền kinh tế, như tỷ lệ nợ công/GDP, bội chi/GDP… cũng có thể sẽ không đạt được mục tiêu điều hành, mà bị đẩy lên ở mức cao hơn.

Năm ngoái, sau khi các số liệu thống kê được công bố, với tăng trưởng kinh tế 5,98%, lạm phát 1,84%, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng đã nhấn mạnh việc chủ động điều hành lạm phát năm nay ở mức 5% để có được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn. Nhưng cuối cùng, điều này đã không xảy ra, dù tăng trưởng kinh tế vẫn đạt như kỳ vọng.

Mặc dù vậy, để tăng trưởng kinh tế có thể đạt tới con số 6,5 - 7%, thì lạm phát cần được chủ động điều hành ở mức cao hơn. Một nghiên cứu được công bố cách đây chưa lâu của Học viện Chính sách và Phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), ở một nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam, mức lạm phát 7% là hợp lý nhất để kích thích sản xuất, thúc đẩy kinh tế tăng trưởng cao và ổn định.

Câu hỏi về việc vì sao lạm phát thấp mà tăng trưởng kinh tế vẫn khá cao đã được không ít chuyên gia kinh tế đặt ra. Đây có lẽ cũng là vấn đề cần phải giải đáp thấu đáo, nhất là trong bối cảnh Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2016 - 2020 đang được dự thảo để chuẩn bị cho giai đoạn tới. Chỉ có như vậy, mới có những giải pháp thích hợp để thúc đẩy kinh tế tăng trưởng cao và bền vững.