Phân định rõ trách nhiệm

Tiến trình xử lý bất cập tại Trạm thu phí Bỉm Sơn hoàn vốn cho đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa, đoạn Km0 - Km6 thuộc Dự án BOT xây dựng Quốc lộ 1 đoạn tránh TP. Thanh Hóa vẫn cần thêm nhịp rà soát của Bộ Giao thông - Vận tải (GTVT), trong vai trò cơ quan nhà nước có thẩm quyền trước khi báo cáo Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Đây là quan điểm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư tại Công văn số 3219/BKHĐT-KCHTĐT vừa được gửi Văn phòng Chính phủ giữa tuần trước để tham gia ý kiến về đề xuất của Bộ GTVT liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn đối với hạng mục tuyến tránh phía Tây TP. Thanh Hóa.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, trong trường hợp không thể thu phí hoàn vốn cho tuyến tránh phía Tây và đề xuất phương án chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn, Bộ GTVT cần rà soát toàn bộ nội dung hợp đồng đã ký, xác định rõ trường hợp được kết thúc hợp đồng trước hạn, trách nhiệm giữa các bên để đề xuất phương án xử lý theo đúng quy định của pháp luật.

Về số vốn cần chi trả cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị, cơ quan nhà nước có thẩm quyền làm rõ cơ cấu, hạng mục đề xuất bố trí. Theo báo cáo của Bộ GTVT, giá trị vốn đầu tư xây dựng đã được thỏa thuận quyết toán là 651 tỷ đồng, giá trị chưa được quyết toán khoảng 90 tỷ đồng, số vốn đề xuất bố trí để chi trả khoảng 920 tỷ đồng (cập nhật đến năm 2022).

Đối với nguồn vốn chi trả cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án, Bộ Kế hoạch và Đầu tư lưu ý Bộ GTVT cân đối trong tổng số kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 của Bộ, báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.

“Bộ GTVT cần làm rõ sự phù hợp với nguyên tắc, tiêu chí phân bổ vốn theo quy định tại Nghị quyết số 973/2020/UBTVQH14 ngày 8/7/2020 quy định về các nguyên tắc, tiêu chí và định mức phân bổ vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 2021-2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và phải đảm bảo nguyên tắc hạn chế tối đa sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước theo chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ”, Công văn số 3219 nêu rõ.

Được biết, cuối tháng 3/2022, Bộ GTVT đã có Công văn số 2884/BGTVT-ĐTCT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương chấm dứt hợp đồng BOT trước thời hạn với hạng mục tuyến tránh phía Tây TP. Thanh Hóa, đoạn Km0 - Km6 đã ký kết với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án. Đồng thời, giao Bộ GTVT phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính cân đối nguồn vốn phù hợp để chi trả cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án trong giai đoạn 2021 - 2025.

Bộ GTVT đề xuất trình tự, thủ tục thanh toán vốn nhà nước thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư theo phương thức PPP, các quy định pháp luật khác có liên quan.

Dự kiến, chi phí mà Nhà nước cần thanh toán cho nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án khoảng 920 tỷ đồng trên cơ sở cập nhật đến thời điểm năm 2022, bao gồm: chi phí đầu tư xây dựng, chi phí quản lý vận hành trong giai đoạn khai thác, lãi vay huy động vốn và lợi nhuận phần vốn chủ sở hữu theo quy định tại hợp đồng.

“Đề xuất này được Bộ GTVT cân nhắc kỹ trên cơ sở quy định của hợp đồng dự án, các quy định của pháp luật, để khắc phục triệt để bất cập tại Trạm thu phí Bỉm Sơn, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người sử dụng dịch vụ theo chỉ đạo của Chính phủ”, ông Lê Đình Thọ, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết.

Vướng mắc kéo dài

Dự án BOT xây dựng Quốc lộ 1, đoạn tránh TP. Thanh Hóa (tuyến tránh phía Đông) được triển khai từ tháng 4/2005, hoàn thành đưa vào thu phí từ tháng 1/2009, sử dụng Trạm thu phí Bỉm Sơn để thu phí hoàn vốn. Theo hợp đồng BOT giữa Tổng cục Đường bộ Việt Nam và nhà đầu tư (Liên danh Bitexco - Cienco1 - Vinawaco - Công ty TNHH Thiết bị xây dựng Hồng Hà - Công ty TNHH Xây dựng và Sản xuất vật liệu xây dựng Bình Minh - Tổng công ty Công trình giao thông I Thanh Hóa); doanh nghiệp dự án là Công ty cổ phần BOT đường tránh Thanh Hóa, Dự án có tổng mức đầu tư là 822 tỷ đồng, thời gian thu phí hoàn vốn 27 năm 8 tháng, thời gian thu phí tạo lợi nhuận là 3 năm.

Tháng 9/2014, UBND tỉnh Thanh Hóa có văn bản đề nghị bổ sung hạng mục đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa, đoạn Km0 - Km6 vào Dự án, cùng sử dụng Trạm thu phí Bỉm Sơn để thu phí hoàn vốn và được Thủ tướng chấp thuận. Theo hợp đồng BOT ký bổ sung, cả 2 đoạn tuyến phía Đông và phía Tây của Dự án cùng sử dụng Trạm Bỉm Sơn để hoàn vốn. Thực tế, tuyến tránh phía Tây đã được nhà đầu tư khởi công từ tháng 9/2016 và đã hoàn thành từ đầu tháng 1/2019.

Tuy nhiên, do Trạm thu phí Bỉm Sơn trên Quốc lộ 1 nằm ngoài phạm vi đầu tư tuyến tránh phía Tây (cách tuyến tránh phía Tây khoảng 38 km), nên bất cập do đầu tư một nơi, thu phí một nơi, có thể gây phản ứng của người tham gia giao thông, gây mất an ninh trật tự. Chính vì vậy, dù tuyến tránh phía Tây đã hoàn thành, đưa vào khai thác từ tháng 1/2019, nhưng nhà đầu tư chưa được thu phí để hoàn vốn.

Ông Lê Đình Thọ cho biết, thời gian qua, Bộ GTVT đã phối hợp với tỉnh Thanh Hóa và nhà đầu tư nghiên cứu vị trí phù hợp để di dời Trạm thu phí Bỉm Sơn về tuyến tránh phía Tây để thu phí hoàn vốn. Tuy nhiên, do hiện tại lưu thông theo hướng Bắc - Nam qua khu vực TP. Thanh Hóa đã có tuyến tránh phía Đông quy mô 4 làn xe và tuyến Quốc lộ 1 qua trung tâm TP. Thanh Hóa, nếu tổ chức thu phí trên tuyến tránh phía Tây, thì các phương tiện sẽ lựa chọn lưu thông trên tuyến tránh phía Đông và Quốc lộ 1 để không phải mất phí.

Bên cạnh đó, trên tuyến tránh phía Tây, chỉ tính trong phạm vi dự kiến đặt trạm thu phí, có tới 16 vị trí giao cắt với các đường ngang, các phương tiện có thể sử dụng để tránh phải mất phí. Do vậy, phương án di dời Trạm thu phí Bỉm Sơn về tuyến tránh phía Tây để hoàn vốn không khả thi.

Do không có nguồn thu nào, nên việc duy tu, bảo trì tuyến tránh phía Đông và tuyến tránh phía Tây thuộc Dự án BOT xây dựng Quốc lộ 1 đoạn tránh TP. Thanh Hóa đang là gánh nặng lớn cho nhà đầu tư, với tổng kinh phí tối thiểu phải bỏ ra trong năm 2022 là 30 tỷ đồng.

“Chúng tôi sẽ không chịu trách nhiệm về bất cứ sự cố mất an toàn giao thông nào trên tuyến đường, nếu các vướng mắc liên quan đến Dự án không được cấp có thẩm quyền xử lý dứt điểm trong thời gian tới”, ông Nguyễn Hải Nam, Tổng giám đốc Công ty BOT đường tránh Thanh Hóa nhấn mạnh.