Ứng dụng chuyển đổi số trong dự báo thiên tai

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng diễn biến phức tạp, công tác dự báo và cảnh báo thiên tai trở thành nhiệm vụ cấp bách đối với các cơ quan chức năng.

Tổng cục Khí tượng Thủy văn đã chủ động thực hiện các dự báo và cảnh báo sớm về những hiện tượng thời tiết cực đoan, từ hiện tượng El Niño, bão, lũ, mưa lớn, nắng nóng, lũ quét, sạt lở đất, triều cường đến động đất, nhằm giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản.

Trong năm 2024, Tổng cục Khí tượng thủy văn đã phát hành các thông tin dự báo và cảnh báo sớm về các hiện tượng thời tiết nguy hiểm.

Các thông tin này đã được cung cấp kịp thời, chính xác và có ảnh hưởng quan trọng đến công tác chỉ đạo phòng chống thiên tai của Chính phủ và các cơ quan chức năng.

Công tác dự báo và cảnh báo thiên tai hiện nay đòi hỏi sự đổi mới mạnh mẽ về công nghệ và quy trình. Với mục tiêu nâng cao hiệu quả công tác này, Tổng cục Tổng cục Khí tượng thủy văn đã triển khai các chương trình lớn như cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai và lập bản đồ cảnh báo thiên tai.

Các bản đồ này cung cấp thông tin chi tiết về các thiên tai như bão, lũ, lũ quét, hạn hán, xâm nhập mặn, sạt lở đất và ngập lụt, giúp các địa phương xây dựng các giải pháp phòng chống thiên tai phù hợp.

Để nâng cao độ chính xác và hiệu quả của công tác dự báo, theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Khí tượng thủy văn Hoàng Đức Cường, Tổng cục đang tích cực ứng dụng công nghệ hiện đại như Internet of Things (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và công nghệ vệ tinh vào quá trình quan trắc, giám sát và dự báo.

Việc sử dụng các công nghệ này không chỉ giúp nâng cao khả năng phát hiện sớm các hiện tượng thiên tai mà còn giúp cảnh báo sớm, qua đó hỗ trợ các cơ quan, địa phương chủ động ứng phó.

Tổng cục Khí tượng thủy văn đã bắt đầu tăng cường đầu tư vào các trạm quan trắc tự động tại những khu vực thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Các trạm này sẽ giúp giám sát thường xuyên và phát hiện kịp thời các dấu hiệu bất thường của thời tiết và thiên tai.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong năm 2025 của Tổng cục Khí tượng thủy văn là xây dựng hệ thống thông tin cảnh báo thiên tai hiện đại, có khả năng kết nối trực tiếp với Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương.

Hệ thống này sẽ giúp đảm bảo rằng thông tin cảnh báo được truyền đạt nhanh chóng và chính xác đến các cơ quan chức năng và người dân, từ đó có thể thực hiện các biện pháp ứng phó theo đúng cấp độ rủi ro thiên tai.

Đồng thời, Tổng cục Khí tượng thủy văn cũng sẽ tiếp tục triển khai các Đề án và Chương trình như Cảnh báo sớm trượt, sạt lở đất đá, lũ bùn đá, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam, và các chương trình cập nhật phân vùng rủi ro thiên tai, theo chỉ đạo của Chính phủ. Những hoạt động này nhằm tạo nền tảng vững chắc cho công tác phòng chống thiên tai trong tương lai.

Bên cạnh công tác nghiên cứu và triển khai các giải pháp công nghệ, việc tăng cường phối hợp giữa các cấp chính quyền địa phương, cộng đồng và các tổ chức có liên quan trong việc giám sát và ứng phó với các nguy cơ thiên tai là vô cùng quan trọng.

Chính quyền địa phương cần chủ động rà soát các nguy cơ về lũ quét, sạt lở đất tại địa phương, và cung cấp các thông tin cảnh báo kịp thời cho người dân, giúp họ chuẩn bị tốt hơn trước khi thiên tai xảy ra.

Phối hợp toàn diện nâng cao năng lực cảnh báo sớm thiên tai

Tình hình thời tiết cực đoan đã chỉ ra rằng các quốc gia, trong đó có Việt Nam, dễ bị tổn thương trước biến đổi khí hậu. Để giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu, Việt Nam cần đẩy nhanh các nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính và tích cực tham gia vào các sáng kiến toàn cầu. Việc triển khai các chương trình giảm phát thải và thị trường tín chỉ carbon cần phải trở thành ưu tiên của Chính phủ và các bộ, ngành liên quan.

Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường, Lê Công Thành nhấn mạnh rằng, biến đổi khí hậu và các thảm họa thiên tai đang có tần suất và mức độ gia tăng, tạo ra nhiều thách thức lớn đối với phát triển bền vững của các quốc gia. Vì vậy, khoa học và công nghệ, đặc biệt là công tác dự báo và cảnh báo thiên tai, đóng vai trò then chốt trong việc giảm thiểu các rủi ro thiên tai và bảo vệ môi trường.

Việc triển khai các chương trình nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ phục vụ công tác phòng ngừa, giảm nhẹ tác động của thiên tai, và bảo vệ môi trường cần được đẩy mạnh. Trong đó, Đề án phát triển năng lực ứng phó với sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2045 là một trong những chương trình quan trọng cần được triển khai nhanh chóng.

Với tình hình biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp và các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng gia tăng, việc hiện đại hóa công tác khí tượng thủy văn, nâng cao năng lực dự báo và cảnh báo sớm là rất cần thiết để bảo vệ cộng đồng và nền kinh tế.

Tổng cục Khí tượng Thủy văn sẽ tiếp tục nỗ lực, ứng dụng các công nghệ tiên tiến, và phối hợp với các cơ quan chức năng để thực hiện hiệu quả công tác dự báo và ứng phó với thiên tai, đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.

Theo GS.Trần Thục, Chủ tịch Hội Khí tượng Thủy văn Việt Nam, mặc dù các đơn vị dự báo đã tăng cường đầu tư vào khoa học và công nghệ để cải thiện công tác cảnh báo lũ quét và sạt lở đất, nhưng khả năng dự báo loại thiên tai này vẫn còn hạn chế.

Hiện nay, mức độ chính xác của dự báo lũ quét và sạt lở đất chỉ đạt từ thấp đến rất thấp, và dự báo khoa học kỳ vọng có thể cải thiện lên mức trung bình vào năm 2040.

Vì vậy, GS.Thục nhấn mạnh, ngoài việc tăng cường quan trắc và giám sát, việc theo dõi thông tin liên tục qua các hệ thống dự báo trực tuyến là rất quan trọng.

Hơn nữa, sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền địa phương, người dân và cộng đồng trong việc rà soát các nguy cơ lũ quét, sạt lở đất tại từng địa phương sẽ giúp chủ động phòng ngừa và ứng phó kịp thời trước khi thiên tai xảy ra.

Cũng về vấn đề này, bà Bùi Thị Phượng, đại diện Mạng lưới đối tác khí nhà kính Việt Nam đã chỉ ra rằng biến đổi khí hậu đang gây ra những hiện tượng thời tiết cực đoan như lũ lụt, hạn hán, sương muối và rét đậm, làm gia tăng thiệt hại cho nền kinh tế và đời sống người dân.

Trong thời gian tới, ngoài việc cung cấp các bản tin dự báo thời tiết và khí hậu thông thường, cơ quan khí tượng thủy văn cần cụ thể hóa thông tin dưới dạng cảnh báo chi tiết tại từng địa phương, đặc biệt là các cảnh báo sớm về thiên tai, mưa lớn và tác động của chúng.

Đồng thời, cần huy động các nguồn lực để đầu tư trang thiết bị hiện đại, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, và cải thiện hệ thống thu thập dữ liệu nhằm nâng cao khả năng dự báo và cảnh báo sớm.