Tìm vốn ở đâu?

“Nguồn lực tài chính là trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp trong hành trình chuyển đổi kép (chuyển đổi xanh, chuyển đổi số). Tín hiệu đáng mừng là đang có nhiều tổ chức tín dụng cung cấp tín dụng xanh cho doanh nghiệp.

Thông tin tại Hội thảo thường niên về phát triển bền vững với chủ đề “Tiên phong chuyển đổi kép vì một Việt Nam xanh hơn”, bà Tống Diệu Linh, Giám đốc Trung tâm Ngân hàng giao dịch của VPBank cho biết, VPBank là một trong những tổ chức tín dụng đi đầu trong việc tham gia vào lĩnh vực tín dụng xanh, tăng trưởng danh mục xanh tại Việt Nam.

VPBank đã xây dựng chính sách về phát triển bền vững, ban hành khung tín dụng xanh, đưa ra quy trình sử dụng và quản lý nguồn vốn vay xanh, cho các dự án đáp ứng tiêu chí xanh vay vốn.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc cho vay với các dự án xanh luôn kèm theo nhiều điều kiện mà doanh nghiệp cần đáp ứng. Chưa kể, một trong những khó khăn lớn nhất của ngành ngân hàng hiện nay trong thúc đẩy tín dụng xanh là chưa có danh mục phân loại xanh quốc gia. Điều này làm khó các ngân hàng trong việc xác định định mức, quy mô đầu tư, xây dựng và triển khai các chính sách, sản phẩm, dịch vụ phù hợp.

Thống kê của Ngân hàng Nhà nước cho biết, bình quân 7 năm qua (2017-2023), tín dụng xanh tăng 22%/năm, nhưng mới đạt gần 621.000 tỷ đồng, chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm tỷ trọng gần 45%) và nông nghiệp xanh (gần 30%).

Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam cần khoản đầu tư lớn cho tăng trưởng bền vững, riêng số vốn tăng thêm cho các chương trình ứng phó với biến đổi khí hậu và phát thải ròng bằng 0 từ nay đến năm 2040 đã lên tới 370 tỷ USD. Song hạn chế trong khả năng tiếp cận tín dụng xanh từ các tổ chức tín dụng đang là vấn đề lớn của các doanh nghiệp.

Bà Đỗ Lê Thu Ngọc, Trưởng phòng Phát triển bao trùm, Chương trình Phát triển của Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam cũng cho rằng, nguồn lực tài chính là trở ngại lớn nhất trong mục tiêu phát triển xanh của doanh nghiệp. Hiện chính sách và môi trường kinh doanh xanh còn chưa rõ ràng, việc tìm kiếm nguồn tài chính từ các ngân hàng thương mại còn khó, khi doanh nghiệp nhỏ không có tài sản thế chấp.

Đại diện UNDP gợi ý cho doanh nghiệp, hiện có một số công cụ tài chính được biết đến trên thế giới như công cụ thị trường trái phiếu, còn tại Việt Nam đang nghiên cứu xây dựng thị trường tín chỉ, doanh nghiệp nên cân nhắc tham gia.

Luật sư Vũ Minh Tiến, Thành viên HĐQT VIAD Group chỉ ra thực tế, có một bộ phận doanh nghiệp chưa mặn mà với chuyển đổi kép. “Vẫn còn khoảng cách lớn, giống như bức tường ngăn doanh nghiệp, người tiêu dùng và cả cộng đồng đến với chuyển đổi kép”, ông Tiến ví von.

Trong quá trình tư vấn, VIAD nhận thấy nhiều doanh nghiệp không hiểu chuyển đổi kép là gì, chuyển đổi số là gì, chuyển đổi xanh là gì, cái gì làm trước. Bởi vậy, ông Tiến cho rằng, nên đẩy mạnh công tác truyền thông cho doanh nghiệp hiểu được lợi ích của chuyển đổi kép.

Phân tích nguyên nhân vì sao một số doanh nghiệp không mặn mà với chuyển đổi kép, ông Tiến cho rằng, mấu chốt vẫn là vì chi phí không dễ tiếp cận. Câu chuyện chuyển đổi kép đang được nhắc đến nhiều chỉ ở doanh nghiệp lớn, đáp ứng các tiêu chí quốc tế, nhưng đặc thù Việt Nam có 90% là doanh nghiệp nhỏ và vừa, họ vẫn còn khó khăn trong chuyển đổi kép. Dù đã có Nghị định 80/2021/NĐ-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, cùng với một số thông tư cụ thể, nhưng để tiếp cận được là cả vấn đề. Đây là bài toán cần phải giải.

Các chuyên gia cho rằng, để thúc đẩy phát triển tín dụng xanh, tài chính xanh và thị trường tín chỉ carbon, cần có hành lang chính sách, cơ chế hiệu quả.

Không chuyển đổi là đi lùi

Ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược chính sách, tài nguyên và môi trường (ISPONRE) cho rằng, Việt Nam chịu ảnh hưởng rất lớn bởi “cuộc chơi” thương mại và đầu tư toàn cầu.

Dẫn chứng, ông Thọ cho biết, Liên minh châu Âu (EU) đã đưa vấn đề báo cáo phát triển bền vững trở thành yêu cầu với tất cả các công ty niêm yết từ tháng 1/2023. Đến tháng 6/2024, EU đã thể chế hóa vào luật, theo đó mọi công ty niêm yết bắt buộc phải thực hiện báo cáo phát triển bền vững.

Việc yêu cầu giảm phát thải và báo cáo phát triển bền vững áp dụng với toàn bộ chuỗi cung ứng, toàn bộ hệ thống, nếu không đạt được thì sẽ bị loại bỏ về thương mại và đầu tư.

Việt Nam đang hướng tới mốc thương mại toàn cầu đạt 1.000 tỷ USD. Chúng ta đang ở Top 20 nước có thương mại lớn nhất thế giới, cũng là Top 20 nước có phát thải lớn nhất thế giới. Tại Hội nghị lần thứ 26, Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26) năm 2021, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra cam kết mạnh mẽ về giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, đi trước nhiều đối thủ cạnh tranh là Brazil, Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Trung Quốc…

Theo ông Thọ, Việt Nam đã trải qua các cuộc cải cách rất lớn. Năm 1986 là chuyển từ kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang kinh tế thị trường; năm 2006 là từ kinh tế trong nước sang kinh tế quốc tế, gia nhập WTO. Qua đó cho thấy, xu hướng chuyển đổi kép - chuyển đổi số song hành cùng chuyển đổi xanh là xu hướng tất yếu mà cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam cần nắm bắt để tận dụng cơ hội kinh doanh mới, cũng như mang lại lợi ích bền vững cho xã hội và môi trường.