Thông tin từ Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, gần như tuần nào cơ sở cũng tiếp nhận ca cấp cứu do ngộ độc thuốc lá điện tử, trong đó phần lớn là thanh thiếu niên.

Điển hình như nam học sinh 17 tuổi (ở Hà Nội) vào viện trong tình trạng đa bệnh lý, từ rối loạn tâm thần, trầm cảm, có ý định tự tử đến xơ hóa phổi, thông khí kém, tắc nghẽn mạn tính như ở người già từng hút thuốc lá hàng chục năm.

Trong khi, nam sinh mới hút thuốc lá truyền thống kết hợp với thuốc lá điện tử khoảng 1 năm. Kết quả xét nghiệm cho thấy, nam sinh bị ngộ độc ma túy tổng hợp có trong thuốc lá điện tử.

Điều trị cho nhiều ca bệnh như nam sinh nói trên, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc lo ngại, phần lớn người dân quan niệm, thuốc lá điện tử không có nicotine gây nghiện. Điều này là hoàn toàn sai lầm. Trong thuốc lá điện tử có 3 nhóm nguy cơ gây hại cho sức khỏe, gồm: nicotine, hương liệu nhân tạo và ma túy.

Nguy hiểm hơn, thuốc lá điện tử trộn ma túy thế hệ mới, khi hút vào đường hô hấp gần như hấp thu 100% giống như tiêm thẳng vào tĩnh mạch.

Người sử dụng ma túy trong thuốc lá điện tử có nguy cơ dùng ma túy gấp 3,5 lần. Đấy là mối lo hiện hữu cho từng gia đình khi thuốc lá điện tử đang “tấn công” giới trẻ.

Tương tự, Bệnh viện Nhi trung ương cũng từng tiếp nhận không ít trường hợp học sinh được đưa vào cấp cứu trong trạng thái kích thích, loạn thần, ảo giác hoặc suy hô hấp do ngộ độc các chất trong thuốc lá điện tử.

Đơn cử như bé trai 12 tuổi (ở Hà Nội) được đưa đến Khoa Sức khỏe vị thành niên trong tình trạng khó thở và co giật. Trước đó, do thiếu sự quan tâm của cha mẹ nên bé trai này đã bị các anh lớp trên cùng trường rủ sử dụng thuốc lá điện tử. Sau đó, em này tự mua trên mạng về để được tự do hút.

Kết quả nghiên cứu của Trường Đại học Y tế công cộng trong học sinh từ lớp 6 đến lớp 12 tại 11 tỉnh, thành phố cho thấy, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong nhóm tuổi này tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; ở nhóm 13-15 tuổi, tỉ lệ đã tăng hơn gấp đôi từ 3,5% năm 2022 lên 8% năm 2023. Đặc biệt, ở nhóm nữ giới từ 11-18 tuổi, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử là 4,3%. Kèm theo đó là các hệ lụy về chất lượng giống nòi do việc người trong độ tuổi sinh sản hút thuốc lá.

Được biết, theo Điều tra năm 2019 của Tổ chức Y tế thế giới, tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 15-17 tuổi tại Việt Nam là 2,6%. Điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh năm 2022 cho thấy tỉ lệ sử dụng thuốc lá điện tử học sinh độ tuổi 13 -15 là 3,5%.

Bà Phan Thị Hải, Phó chủ tịch Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá, Bộ Y tế cho hay, nếu chúng ta không quyết liệt ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới này tại Việt Nam thì tỉ lệ sử dụng thuốc lá sẽ gia tăng trở lại. Việt Nam sẽ phải gánh chịu những hậu quả nặng nề hơn rất nhiều trong tương lai gần và các kết quả đạt được sẽ bị phá bỏ.

Chúng ta sẽ phải nỗ lực hơn, tốn kém nhân lực và tài chính hơn nữa trong việc giảm tỉ lệ hút thuốc lá, giải quyết những gánh nặng bệnh tật và tử vong do thuốc lá cũng như các hệ lụy về xã hội, kinh tế môi trường, đặc biệt là các hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe của thế hệ trẻ.

Thực thế cho thấy, thuốc lá điện tử và kể cả một số loại thuốc lá nung nóng mới phát sinh, có sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy.

Thông qua việc phối trộn, người sử dụng có thể tự ý tăng tỉ lệ nicotine quá mức hoặc thêm ma túy và các chất gây nghiện khác vào để sử dụng mà khó bị phát hiện.

Một số loại ma túy sử dụng cùng thuốc lá điện tử khi thử test không phát hiện được ngay mà phải cần rất nhiều xét nghiệm chuyên sâu mới phát hiện được.

Theo báo cáo của Bộ Công an, năm 2022 trên toàn quốc đã phát hiện bắt giữ, xử lý 51 vụ, 97 đối tượng mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy dưới dạng “núp bóng” thực phẩm, đồ uống, thuốc lá điện tử; trong đó ma túy được “tẩm ướp” vào thảo mộc, thuốc lá điện tử: 32 vụ, 58 đối tượng.

Vật chứng thu giữ: 12,6kg MTTH dùng pha trộn thành gói bột pha “núp bóng” dưới các loại tên gọi “nước dâu”, “nước vui”, cà phê “White Coffe”, “CHALI”…; 124,1kg  và 40,7 lít ma túy loại ADB-BUTINACA dùng “tẩm ướp”, “pha trộn”, “núp bóng” dưới dạng thuốc lá điếu, tinh dầu thuốc lá điện tử.

Việc cho phép sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ làm gia tăng tình trạng sử dụng ma tuý, rất khó kiểm soát, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, trật tự an toàn xã hội.

Theo bà Hải, thuốc lá điện tử có chứa nicotin là một hoá chất gây nghiện cao, là nguyên nhân dẫn đến nghiện nicotin và các nguy cơ khác bao gồm các bệnh tim, phổi cùng nhiều bệnh khác.

Ngoài nicotin, thành phần của dung dịch thuốc lá điện tử còn có hàng nghìn hóa chất độc hại và hơn 16.000 loại hóa chất tạo hương vị như mùi bạc hà, socola, trái cây…

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo rằng tất cả các loại thuốc lá, bao gồm thuốc lá nung nóng đều có hại và không có bằng chứng nào chứng minh rằng thuốc lá nung nóng ít gây hại hơn các sản phẩm thuốc lá thông thường.

Hiện nay đã đầy đủ bằng chứng cho thấy thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng gây hại cho sức khỏe người sử dụng bao gồm: gây nghiện do có chứa nicotine, ung thư, ảnh hưởng tới hệ miễn dịch, tâm thần, răng miệng, sinh sản, hô hấp và tim mạch, đồng thời gây nguy cơ đáng kể cho phụ nữ mang thai và thai nhi vì các sản phẩm này gây hại cho bào thai đang phát triển. 

Đối với thanh thiếu niên, sử dụng nicotine gây hại lớn đến sự phát triển não bộ, vì não bộ của trẻ vẫn đang trong giai đoạn phát triển cho tới tuổi 25.

Nicotine đã được chứng minh làm suy yếu sự trưởng thành não bộ của thanh thiếu niên với những hậu quả ngắn hạn và hậu quả lâu dài nghiêm trọng đó là nghiện, rối loạn nhận thức và cảm xúc, giảm khả năng học tập và rối loạn tâm thần.

Phơi nhiễm nicotine cũng đặc biệt gây hại cho sức khỏe bà mẹ và bào thai trong thời kì thai nghén, gây ra đẻ non, thai chết lưu, tăng nguy cơ mắc các bệnh lý tim mạch.

Đặc biệt, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng còn có nguy cơ gây ra nhiều ảnh hưởng cấp tính nguy hiểm và nguy cơ phát sinh các vấn đề xã hội nghiêm trọng, bao gồm:

Hội chứng tổn thương phổi cấp (EVALI): Nhiều ca tổn thương phổi nghiêm trọng và cấp tính, gây tử vong đã được báo cáo trên toàn cầu, chủ yếu ở Hoa Kỳ (2.807 ca chấn thương phổi do hút thuốc lá điện tử, bao gồm 68 ca tử vong, tính đến ngày ngày 18/2/2020); các ca tổn thương này này cũng đã được ghi nhận cả ở Canada, Nhật Bản, Anh , Malaysia , Bỉ  do việc sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nongd.

Ngộ độc: Với việc sử dụng thuốc lá điện tử ngày càng tăng, hàng ngàn trường hợp ngộ độc nicotine,  đã được ghi nhận (ở Mỹ, Châu Âu  và các quốc gia khác trong những năm gần đây).  

Vì vậy làm thế nào để quản lý chặt chẽ để tránh việc lợi dụng pha trộn ma tuý, để tránh cho trẻ em không sử dụng là một khó khăn, thách thức lớn cho cơ quan quản lý và cả xã hội. Nhà nước sẽ phải tốn kém thêm nguồn lực, chi phí để quản lý trong khi sản phẩm này lại tạo thêm gánh nặng về bệnh tật, tử vong và ảnh hưởng đến trẻ em, thanh thiếu niên.

Việc cho phép kinh doanh sản phẩm này sẽ làm tăng chi phí, gánh nặng quản lý cho nhà nước và người dân trong khi người dân không có lợi ích  cả về sức khoẻ và kinh tế, môi trường. Nếu lợi ích kinh doanh đi ngược lại lợi ích sức khỏe cộng đồng thì chọn vấn đề ưu tiên là  sức khỏe cộng đồng

Do tác hại nghiêm trọng của các sản phẩm thuốc lá mới tới sức khoẻ, đặc biệt là thế hệ trẻ, nên nếu chúng ta không quyết liệt ngăn chặn các sản phẩm thuốc lá mới này tại Việt Nam trước khi quá muộn thì thế hệ trẻ của chúng ta sẽ phải gánh chịu hậu quả rất lớn, đặc biệt đặc biệt việc cho phép sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ làm gia tăng tình trạng sử dụng ma tuý, rất khó kiểm soát, gây ảnh hưởng đến sức khoẻ, trật tự an toàn xã hội.

Tháng 10/2023 Tổ chức Y tế thế giới cũng đã có bản khuyến nghị đối với Việt Nam rằng, đề nghị Quốc hội ban hành Nghị quyết cấm nhập khẩu, sản xuất, phân phối và bán các sản phẩm nicotine, hệ thống phân phối điện tử không chứa nicotine và các sản phẩm thuốc lá nung nóng, cũng như cấm quảng cáo và khuyến mãi các sản phẩm này ở Việt Nam.

Trên thế giới đã có 42 nước cấm. Trong khu vực ASEAN, đã có 5 quốc gia cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử là Thái Lan, Singapore, Lào, Brunei, Campuchia.

Trên quan điểm lấy lợi ích sức khỏe của người dân là trên hết, đặc biệt ngăn ngừa thế hệ trẻ phụ thuộc vào sản phẩm gây nghiện, Bộ Y tế dụe kiến đề xuất với Quốc hội sớm ban hành Nghị quyết về việc cấm sử dụng và kinh doanh các sản phẩm thuốc lá mới tại Việt Nam.

Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5 năm nay, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn kêu gọi sự hỗ trợ và cam kết từ các cơ quan chức năng trong việc xây dựng thể chế, chính sách nghiêm ngặt, đặc biệt là cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo các sản phẩm thuốc lá mới.

Đồng thời, tăng cường thực thi pháp luật, tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các hành vi buôn bán, tiếp thị các sản phẩm thuốc lá, thuốc lá mới trái phép, nhất là việc bán cho trẻ vị thành niên.

Đối với các nhà trường, trong thời gian năm học, cần tăng cường giáo dục và tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm trang bị cho học sinh kiến thức để tự chủ trong việc nói không với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Để hạn chế tối đa vấn nạn sử dụng thuốc lá điện tử ở giới trẻ, theo các chuyên gia y tế, vai trò của cha mẹ là vô cùng quan trọng. Cha mẹ cần dành thời gian quan tâm, lắng nghe và giám sát các hoạt động trong cuộc sống hằng ngày của trẻ trên cơ sở tôn trọng, tránh dẫn đến các hành vi chống đối do bị áp đặt.

Đồng thời, cha mẹ nên phối hợp với nhà trường để tìm hiểu thêm các hoạt động, mối quan hệ của trẻ ở trường để có thể phát hiện kịp thời những dấu hiệu bất thường.

Khi phát hiện những dấu hiệu bất thường ở trẻ như: Khó thở, hụt hơi, lo âu, cáu gắt, hoặc tìm thấy các vật lạ, xuất hiện mùi lạ trong nhà (mùi cam, bạc hà, chanh)…, cha mẹ cần liên hệ với bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để trẻ được thăm khám và điều trị sớm.