Tính chung 7 tháng năm 2023, cả nước xảy ra 60 vụ ngộ độc thực phẩm với 860 người mắc, trong đó có 12 người tử vong. Những số liệu này một lần nữa cảnh báo về mối nguy của ngộ độc thực phẩm đối với sức khỏe và tính mạng con người.

Điều đáng nói, trong số những vụ ngộ độc thực phẩm xảy ra thời gian qua, có cả những vụ ngộ độc đến từ chính căn bếp trong gia đình.

Mới đây, Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai đã tiếp nhận chùm ca ngộ độc nấm nặng nhất trong 5 năm qua. Sau khi đi rừng hái nấm, chị Bàn Thị Ng (ở Hà Giang) đã về nấu cho cả gia đình ăn. Bữa cơm đó có 5 người, gồm 3 người lớn và 2 trẻ nhỏ.

Đến sáng hôm sau, các thành viên trong gia đình xuất hiện đau bụng, nôn mửa, mệt mỏi. Một cháu nhỏ bị ngộ độc nặng đã tử vong và một cháu nhẹ hơn được điều trị tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Hà Giang.

Còn 3 người lớn được chuyển đến Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, dù các bệnh nhân được theo dõi, điều trị tích cực nhưng do ngộ độc quá nặng nên 2 bệnh nhân đã tử vong.

Với nỗi lo ngộ độc thực phẩm tại nhà, theo cảnh báo của chuyên gia, nhiều người vì tiết kiệm thường bọc thức ăn thừa để trong tủ lạnh cho hôm sau. Thực ra thói quen này không bảo đảm an toàn 100%.

Chuyên gia khuyến cáo người dân đừng coi chiếc tủ lạnh là một “bảo bối” tích trữ thực phẩm. Tùy từng loại thực phẩm mà thời gian bảo quản khác nhau.

Ngăn tủ lạnh chứa quá nhiều thực phẩm sẽ chặn luồng khí lạnh lưu thông khiến nhiệt độ bảo quản không được như mong muốn, dễ gây hư hỏng thực phẩm, dẫn đến nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Hơn nữa, khi thực phẩm được bảo quản sai cách hoặc để thực phẩm sống - chín lẫn lộn có thể khiến thực phẩm bị nhiễm khuẩn, lây nhiễm chéo hoặc lên men, hư thối, nhiễm các loại vi khuẩn... làm tăng nguy cơ gây tổn thương về đường tiêu hóa, gây ngộ độc cấp tính.

Để phòng tránh ngộ độc thực phẩm ngay tại bếp ăn của mỗi gia đình, theo khuyến cáo, cần chọn lựa thực phẩm tươi, sạch, không dập nát, có nguồn gốc rõ ràng; thực hiện “ăn chín, uống chín”; ngâm rửa sạch rau, quả tươi, nhất là loại rau dùng ăn sống, rửa rau dưới vòi nước chảy, ngâm nước muối;

Che đậy bảo quản cẩn thận thức ăn đã được nấu chín, ăn ngay sau khi vừa nấu xong, đun kỹ thức ăn đã qua bữa trước khi dùng lại;

Không để lẫn thức ăn sống và thức ăn chín; không dùng chung dụng cụ chế biến thức ăn sống và thức ăn chín; rửa tay trước khi chế biến thực phẩm, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh;

Giữ bếp, dụng cụ và nơi chế biến luôn sạch sẽ, gọn gàng và khô ráo; không ăn thức ăn ôi thiu, mốc hỏng và dùng nước sạch để chế biến thức ăn, đồ uống.

Các chuyên gia y tế lưu ý, người tiêu dùng khi lựa chọn các loại thực phẩm trong mùa hè nên mua những thực phẩm còn tươi, có nhãn mác ở những cửa hàng cố định, đặc biệt lưu ý hạn sử dụng của sản phẩm.

Ngoài ra, với những thức ăn thừa nên để ở ngăn mát của tủ lạnh. Trước khi cất vào tủ lạnh cần đun lại để diệt hết vi khuẩn, sau đó để nguội, cất riêng vào từng hộp có nắp đậy.

Thức ăn đã để ở ngăn mát, muốn ăn cần phải nấu lại, tuyệt đối không ăn ngay. Cùng với đó, không sử dụng lại các món ăn để dành trong tủ lạnh quá 1-2 ngày.

Nhóm thực phẩm dễ gây ngộ độc khi để qua đêm, gồm: Rau xanh, trứng, nước trà, các loại nấm nấu chín, các loại canh, các món gỏi, nộm, cá và hải sản các loại…

Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế cũng đưa ra khuyến cáo, người dân tuyệt đối không thu hái, đánh bắt, sử dụng các loại nấm độc, côn trùng lạ, cá nóc, trứng cóc, so biển, ốc lạ, cây, quả lạ… để làm thức ăn. Ngoài ra, tuyệt đối không sử dụng gia súc, gia cầm chết bệnh, chết không rõ nguồn gốc.

Vào mùa hè, nỗi lo ngộ độc thực phẩm đường phố cũng rất đáng ngại. PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội, nhận định, khả năng ngộ độc thực phẩm do ăn thức ăn đường phố tăng cao trong mùa nắng nóng. Có ba nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này.

Thứ nhất là khâu bảo quản thực phẩm tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn vệ sinh thực phẩm. Đây là nguyên nhân hàng đầu khiến người dân bị ngộ độc thực phẩm khi ăn thức ăn đường phố vào mùa hè.

Việc bày bán ngoài trời mà không che đậy hoặc che đậy không kỹ, không được bảo quản lạnh... đều khiến thực phẩm dễ bị ôi thiu, nhiễm khuẩn, dính bụi bẩn đường phố.

Thứ hai, nhiệt độ vào mùa hè rất lý tưởng cho vi khuẩn phát triển mạnh. Chuyên gia nhận định, vi khuẩn phát triển trong nhiệt độ 37 - 40oC cao gấp 3 lần so với thời tiết bình thường.

Thế nên, ngay cả khi được chế biến đúng cách, đảm bảo an toàn thực phẩm thì nguy cơ ngộ độc thực phẩm vẫn có thể xảy ra.

Khi ở trong môi trường nắng nóng, vi khuẩn sinh sôi nhanh, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người, chẳng hạn như vi khuẩn E.coli gây bệnh đường ruột, tiêu chảy, vi khuẩn Salmonella gây bệnh thương hàn, vi khuẩn Shigella gây đau bụng, tiêu chảy, ngộ độc đường ruột, vi khuẩn Staphylococcus Aureus gây mủ ở vết thương, vi khuẩn Vibrio Cholerae gây bệnh tả...

Khi bị nhiễm khuẩn ở mức độ cao, dù có nấu chín, đun sôi cẩn thận cỡ nào thì độc tố vẫn còn và người dùng không tránh được nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Thứ ba, mùa hè là thời điểm tăng nguy cơ ô nhiễm môi trường, ô nhiễm do rác, nước thải, sự phát triển mạnh của ruồi, nhặng, gián, muỗi...

Các món ăn, đồ uống được bày bán trong môi trường đó không tránh khỏi bị hỏng, dẫn đến nguy cơ ngộ độc thực phẩm.

Các chuyên gia y tế đều đưa lời khuyên, người dân không nên mua những loại thực phẩm như mực khô, bò khô, chè, hoa quả dầm... bày bán ở những nơi bụi bặm mà không có nắp đậy cẩn thận. Nên chọn mua thức ăn ở những địa chỉ quen thuộc, tin cậy...

Đối với các quán ăn trên đường phố, chúng ta nên chọn mua thức ăn tại quán có dụng cụ bảo quản như tủ kính, các loại thực phẩm được bảo quản trong cốc, hộp sạch sẽ...

Cục An toàn thực phẩm cảnh báo, trong mùa hè nắng nóng, việc gia tăng sử dụng nước đá, nguyên liệu tươi sống, nấu thức ăn không chín kỹ, nấu xong không ăn ngay, hoặc không đun lại sau khi bảo quản thức ăn quá 2 giờ... dễ dẫn tới nguy cơ ngộ độc thực phẩm hay mắc bệnh truyền qua thực phẩm do phát sinh vi khuẩn gây hại.

Cơ quan này khuyến cáo người dân không nên ăn tiết canh lợn, gà, vịt... vì chứa rất nhiều vi khuẩn, ký sinh trùng như liên cầu lợn, giun sán. Những món ăn này không có tác dụng bổ máu, giải nhiệt trong mùa nóng như nhiều người lầm tưởng.

Để giảm nguy cơ ngộ độc thực phẩm khi hè tới, bác sỹ Nguyễn Trung Nguyên lưu ý, người dân cần ăn chín (thức ăn không ôi, thiu, không để quá 2 giờ sau chế biến) và uống  nước đã được đun sôi.

Tuyệt đối không ăn thức ăn chưa nấu chín như tiết canh, nem chua, gỏi, thực phẩm đóng hộp quá hạn hoặc có hiện tượng phồng (có vi khuẩn sinh hơi, có thể là Clostridium botulinum).

Các loại quả tươi phải được ngâm vào nước sạch và rửa thật sạch trước khi ăn. Người dân không nên ăn rau sống, kể cả các loại rau ăn kèm trong nhân bánh mì, phở, bún chả, thịt nướng. Không nên ăn hoặc uống các loại thực phẩm nghi ngờ không đảm bảo vệ sinh như nước đá cây, nước mía bán vỉa hè, kem bán dạo.

Các loại thực phẩm cần phải nấu chín. Thực phẩm chưa dùng đến hoặc thực phẩm thừa trong các bữa ăn nếu muốn giữ lại, thì chỉ để ở nhiệt độ phòng không quá 2 giờ, sau đó cần bảo quản trong tủ lạnh. Những loại thực phẩm hoặc thức ăn chín khi nghi ngờ không đảm bảo chất lượng và vệ sinh thì tuyệt đối không mua.