Được mệnh danh là mảnh đất của những huyền thoại, Đồ Sơn mang trong mình vẻ đẹp hùng vĩ, nên thơ của cả một vùng trời mây sóng nước, ghi dấu những truyền thuyết.

Là một bán đảo nhỏ do dãy núi Rồng vươn dài ra biển, Đồ Sơn được ví như một con rồng chầu về viên ngọc là đảo Hòn Dấu. Viên ngọc này hiện là tâm điểm khai thác tiềm năng du lịch của Đồ Sơn. Nơi đây còn được gọi là núi Cửu Long - chín rồng, với câu ca rằng: “Chín con theo mẹ ròng ròng/ Còn một con út nảy lòng bất nhân”.

Nhờ “thế núi dầm chân xuống biển”, phong cảnh non nước hữu tình, nên cuối thế kỷ XIX, Đồ Sơn được người Pháp xây dựng thành khu nghỉ mát nổi tiếng cho sỹ quan và giới thượng lưu.

Người dân Đồ Sơn thường tự hào rằng, về với Đồ Sơn để thăm núi Độc có đền thời Bà Đế, theo tàu ra đảo Hòn Dấu vào tạ Lão Đảo Thần Vương, hoặc lên núi Tháp, xuống chùa Hang để hiểu thêm về đạo Phật; xem hội chọi trâu để tìm hiểu về bản sắc văn hóa dân tộc... là những nhu cầu tâm linh của nhân dân và du khách thập phương.

Điểm nhấn ấn tượng khi nhắc đến Đồ Sơn có thể kể đến cụm di tích chùa - tháp Tường Long, di tích văn hóa lịch sử với cả ngàn năm tuổi được xây dựng từ thời nhà Lý, nằm trên đỉnh núi Long Sơn (phường Ngọc Xuyên), ngọn núi đầu tiên trong 9 ngọn chạy dọc bán đảo Đồ Sơn.

Rời điểm di tích chùa Tháp, du khách có thể đến chùa Hang, nơi có vẻ đẹp không kém các khu di tích tâm linh nổi tiếng. Chùa Hang có vị trí địa lý rất phong thủy, lưng tựa núi, mặt hướng biển. Đây là ngôi chùa đầu tiên ở vùng biển.

Không chỉ các ngôi chùa có niên đại cổ, mà Đồ Sơn còn nổi tiếng với đền Cô Chín Suối Rồng, đền Bà Đế, đền Mẫu Vừng, đền ông Hoàng Bơ.

Mỗi ngôi đền đều gắn với các điển tích từ xa xưa, mang ý nghĩa tâm linh, nét văn hóa về cách sống tương thân tương ái, uống nước nhớ nguồn, tôn sư trọng đạo... Đặc biệt là tinh thần đoàn kết, gắn bó, bao dung. Đây chính là nét truyền thống làm nên giá trị lịch sử ngàn năm văn hiến, nhớ về nguồn cội và gìn giữ bản sắc văn hóa riêng của dân tộc.

Tiếp đến là đảo Hòn Dáu - vùng đất thiêng của xứ Đông, nơi thờ thần Nam Hải Đại Vương, người luôn che chở, bảo vệ ngư dân có những chuyến ra khơi an toàn, bội thu. Ngoài ra, Đồ Sơn còn có các điểm đến tâm linh đầy hấp dẫn khác như đình Ngọc Xuyên, đền Nghè, đền Vạn Chài...

Được mệnh danh là mảnh đất của những huyền thoại, đến với Đồ Sơn, du khách có dịp tham quan, chiêm bái đền Bà Đế nổi tiếng linh thiêng. Đền nép mình vào dãy núi Độc, phía trước là biển khơi bao la, tạo nên phong cảnh sơn thủy hữu tình. Chính điện đặt ban thờ Đông Nhạc Đế Bà - Trịnh chúa phu nhân, bên trái là cung thờ Tam tòa Thánh Mẫu, bên phải là cung thờ Vua Thủy Tề. Khuôn viên đền còn có ban thờ Quan Thế Âm Bồ Tát, miếu thờ quan sứ giả và gác chuông. Hàng năm, người dân và du khách thập phương tấp nập đến đền để cầu bình an, tài lộc, đặc biệt xin giải nỗi oan khuất mà bản thân hay gia đình đang gặp phải.

Không chỉ là điểm đến tâm linh đầy hấp dẫn, Đồ Sơn còn là vùng đất chứa đựng những giá trị lịch sử vô cùng quý giá, là nơi giáo dục về truyền thống dựng nước và giữ nước của cha ông ta. Đồ Sơn có di tích lịch sử bến Nghiêng - nơi chứng kiến những người lính Pháp cuối cùng rút khỏi Việt Nam, trở thành một cột mốc đánh dấu thắng lợi hoàn toàn sau 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Bến Nghiêng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phục vụ vận tải tiếp tế hàng hóa cho cuộc chiến đấu bảo vệ đảo đèn Hòn Dáu - mắt ngọc của Tổ quốc trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Một di tích nữa cũng liên quan đến lịch sử của dân tộc, đó là bến K15 - nơi xuất phát của những con tàu không số huyền thoại chi viện cho chiến trường miền Nam, khai thông con đường vận tải chiến lược “đường Hồ Chí Minh trên biển”.

Đồ Sơn còn một hoạt động văn hóa truyền thống nổi tiếng của vùng duyên hải ven biển, đó là lễ hội chọi trâu Đồ Sơn. “Dù ai buôn đâu bán đâu/ Mồng chín tháng tám chọi trâu thì về/ Dù ai buôn bán trăm bề/ Mồng chín tháng tám thì về chọi trâu”.

Trâu trọi được tuyển chọn, nuôi riêng chuồng. Sau khi làm lễ tế thần thì chính thức được gọi là “ông trâu”, là biểu tượng của tâm linh, niềm tin và ước vọng của người dân. Theo quan niệm cổ xưa, nếu trâu làng nào thắng trận, năm ấy cả làng sẽ gặp nhiều may mắn, mưa thuận gió hòa, mọi người bình yên trong suốt hành trình đi biển.