Vượt qua “trận chiến” Covid-19 lần thứ ba, những doanh nghiệp du lịch còn trụ lại vừa cảm thấy nhẹ nhõm đôi chút, bởi “mùa vàng” du lịch biển hè đã cận kề thì “đùng”, siêu virus lại “bắn đại bác” lần thứ tư khiến cả những “ông lớn” cũng không thể chống chịu.

Bao nhiêu nguồn lực qua ba lần chống dịch đã cạn kiệt, giờ doanh nghiệp càng rơi vào cảnh không thể thê thảm hơn khi khoản tiền khổng lồ cọc vé máy bay, voucher khách sạn cho cả mùa hè không được luân chuyển. Ngay cả Tập đoàn Lux Group, một hệ sinh thái với các dịch vụ trọn gói phục vụ du khách gồm: lữ hành Lux Travel DMC, Luxury Travel, xe sang trọng Luxtransco, hãng du thuyền Emperor, du thuyền Heritage Bình Chuẩn với các tour trải nghiệm ở Nha Trang, Hạ Long, Cát Bà... cũng lâm vào cảnh “cháy nhà tứ phía”.

Đội du thuyền buộc phải “ngủ đông giữa mùa hè”, lữ hành giải quyết hoãn, hủy toàn bộ tour trong tháng 5 cho du khách và không có booking mới; đội xe ô tô, limousine nằm yên trong bãi; thậm chí tham vọng phát triển đội du thuyền 30 chiếc của doanh nhân Phạm Hà, Chủ tịch HĐQT kiêm CEO Lux Group cũng đang tạm gác lại vì sức cùng lực kiệt và giá thép tăng gấp đôi…

Khó khăn chồng khó khăn, rủi ro ùn ùn kéo đến. “Quá tam ba bận”, Covid-19 lần thứ 4 có thể khiến cả những “ông lớn” cũng đứng trước cơn hấp hối. Doanh nhân Phạm Hà chia sẻ, nếu không sớm có những cơ chế, chính sách hỗ trợ kịp thời từ Chính phủ và các cơ quan chức năng cho doanh nghiệp và người lao động ngành kinh tế xanh, thì không chỉ thị trường quốc tế mà ngay cả thị trường nội địa cũng khó có thể phục hồi hậu Covid-19. Khi đó, nguy cơ tụt hậu của ngành du lịch Việt Nam là nhãn tiền và khó tránh khỏi.

Thưa ông, đợt dịch Covid-19 thứ 4 đã tác động đến hoạt động đầu tư, kinh doanh của Lux Group ra sao?

Đại dịch Covid-19 phủ bóng đen lên ngành kinh tế xanh toàn cầu, không riêng Lux Group mà tất cả các doanh nghiệp du lịch đang phải đương đầu với những khó khăn, thách thức chưa từng có.

Dưới góc độ là người lãnh đạo Lux Group, trong ác mộng tôi cũng không thể nghĩ thế giới đột ngột chao đảo bởi một con siêu virus và hoạt động kinh doanh của công ty đang như diều gặp gió, bỗng phải ngủ đông.

“Con thuyền” càng lớn thì càng bị tác động mạnh, là lãnh đạo doanh nghiệp có 250 nhân sự, kể từ khi Covid-19 ập đến, tôi đã phải đưa ra vô số quyết định từ táo bạo, đau đớn đến mạo hiểm, được tính theo ngày, theo tuần. 

Nhưng, qua đợt dịch đầu tiên, chúng tôi cũng nhận thấy thị trường trong nước đầy tiềm năng với gần 100 triệu dân. Vì thế Lux Group đã nhận diện lại thương hiệu Lux Travel DMC cho khách quốc tế, mở được phòng nội địa.

Đặc biệt, Lux Group chuyển đổi sang mô hình Holding đón dòng vốn ngoại để mở rộng kinh doanh, thực hiện tham vọng phát triển đội tàu 30 chiếc du thuyền, năm 2021 đưa ba chiếc mới vào hoạt động tại Hạ Long, Lan Hạ, Nha Trang, Phú Quốc và lấn sang bất động sản du lịch, thương mại và dịch vụ. Mục tiêu lớn nhất của Heritage Cruises là chạy dọc bờ biển Việt Nam, tạo sản phẩm mới cho du lịch Việt Nam vào năm 2025.

Tuy nhiên, Covid-19 ập đến lần thứ 4 với mức độ nghiêm trọng và lan rộng ngay đầu “mùa vàng” du lịch hè 2021 là điều doanh nghiệp không thể ngờ tới. Tôi cảm giác giống người nông dân trải qua ba vụ mùa mất trắng, tưởng rằng mùa này gặt được “thóc vàng” thì thiên tai, dịch bệnh ập đến, đồng ruộng tan hoang, không còn hạt thóc nào để… mót. Thế là, bao nhiêu công lao chăm bẵm, đầu tư giống, phân bón… đều trở thành gánh nặng. Đau đớn và chua sót vô cùng.

Thậm chí, từ đầu tháng 4, Luxury Travel đã dành toàn bộ nguồn lực, đặt cọc hàng ngàn vé máy bay, phòng khách sạn để đón đầu mùa du lịch hè 2021. Nhưng giờ tất cả các tour, dịch vụ hơn 2.000 du khách đã đặt trong tháng 5 đều hoãn, hủy. Vốn đọng trong “hầu bao” của đối tác khi đã “cháy túi”, nhưng cũng chỉ đành “ngậm đắng, nuốt cay”. Bởi trong thời dịch bệnh này, mọi đầu tư đều mang tính rủi ro cao. Có lẽ, doanh nghiệp đóng cửa không hoạt động thiệt hại mới là nhỏ nhất.

Trước dịch, Lux Group tuyển thêm nhân viên để mở rộng khi du lịch trong nước có dấu hiệu "hồi" lại nhưng nay kế hoạch này phải dời lại. Đội xe ô tô và limousine cũng nằm bất động trong bãi…

Đợt dịch Covid-19 lần thứ tư bùng phát vào đầu mùa hè, mùa cao điểm du lịch nhất năm nên tác động lần này rất khủng khiếp. Chúng tôi giờ lâm vào cảnh “cháy nhà tứ phía”, chỉ còn cách đợi những cơn mưa rào, mưa đá hoặc chờ Nhà nước cử đội cứu hỏa tới dập lửa.

Theo dự đoán của ông, khi nào Covid-19 có thể được kiểm soát tốt và du lịch nội địa có thể phục hồi?

Đợt dịch lần này bùng phát diện rộng và tốc độ lây lan nhanh, mặc dù Chính phủ và người dân đã có kinh nghiệm chống dịch ở 3 lần trước, nhưng lạc quan nhất chúng tôi dự đoán từ 15/6, du lịch nội địa mới có thể khởi động lại.

Còn bi quan thì cả mùa hè năm nay, thậm chí là từ giờ đến cuối năm du lịch vẫn phải đóng cửa để phòng, chống dịch bệnh. Bởi yếu tố an toàn luôn được đặt lên hàng đầu.

Với sự quyết liệt của Chính phủ, chính quyền các địa phương và người dân, chúng tôi có niềm tin trung tuần tháng 6, Lux Group có thể phục vụ du khách. Vì thế, trong khả năng có thể “nhúc nhích” của mình, trừ đội ngũ nhân viên phục vụ trên tàu tạm thời nghỉ ngơi, còn tất cả các bộ phận khác đang nỗ lực làm SEO, marketing. Các thủy thủ vẫn đang làm việc để tiếp tục sơn sửa các du thuyền. Chúng tôi cũng cải tạo cảng quốc tế Tuần Châu (Quảng Ninh) để cập bến đón khách tại đây, tránh tình trạng tắc đường ở phà Gót (Cát Bà, Hải Phòng).

Thời điểm này, chúng tôi chỉ có thể nỗ lực được như vậy với những ánh mắt, niềm lạc quan, sức bình sinh đổ dồn, ngóng đợi vào “cơn mưa rào” ngày 15/6 để có thể hít thở trở lại, đợi ngày Chính phủ tiếp sức.

Chúng tôi vẫn biết Chính phủ còn rất nhiều việc phải lo, nên luôn nỗ lực tự cứu mình trong mọi hoàn cảnh. Nhưng thực sự, tất cả các kế hoạch A, B, C đều đã thực hiện và thành công rồi. 

Nhưng lần này, kế hoạch Z, giống như một trận đấu đấm bốc, sau cú nốc ao, phải xem có mở được mắt không, rồi có thở tiếp được không, sau đó mới lấy hết sức bình sinh để đứng lên đã, rồi mới tính có chơi tiếp hay dừng...

Doanh nghiệp đã sức cùng lực kiệt, đồng nghĩa với việc sẽ có thêm rất nhiều lao động phải nghỉ việc, trong khi sau ba đợt dịch, ngành du lịch đang đối mặt với khủng hoảng nhân lực chưa từng có, thưa ông?

Hồi đầu tháng 4, Lux Group tuyển dụng nhân sự cho bộ phận du lịch nội địa với mức lương cao hơn trước Covid-19, thưởng cũng rất hậu hĩnh vì chúng tôi cần tuyển người có kinh nghiệm, kỹ năng nhưng không tuyển được người. Điều đó cho thấy, khoảng trống nhân sự ngành du lịch đã rất lớn.

Trong khi đó, trải qua 3 đợt dịch Covid-19, tôi đã vô cùng đau đớn khi phải chia tay những nhân sự chuyên mảng đón khách du lịch quốc tế đến Việt Nam (inbound) với 5 thứ tiếng. Họ là những người có cả kỹ năng, kinh nghiệm và đạo đức đã gắn bó và được công ty đào tạo 8 - 10 năm. Đó là những mất mát vô cùng to lớn mà không gì có thể đo đếm được.

Hơn ai hết, những nhân sự có năng lực hiểu và cảm thông được cho sự khó của chủ doanh nghiệp, nên một số chuyển sang mảnh kinh doanh nội địa, một số tự tìm công việc khác. Và tất nhiên, với sự nhanh nhạy, kỹ năng làm dịch vụ lâu năm, họ rất dễ dàng thành công ở những lĩnh vực khác như môi giới bất động sản, kinh doanh nhà hàng, bán đồ online… Khi đã có mức thu nhập ổn định, bằng hoặc cao hơn khi làm du lịch thì hầu hết mọi người sẽ không còn muốn quay lại với ngành kinh tế xanh, một ngành rất nhạy cảm và dễ bị ảnh hưởng bởi những tác động từ bên ngoài như thiên tai, dịch bệnh và cả yếu tố chính trị.

Thực tế, nguồn nhân lực du lịch sau 3 đợt Covid-19 tấn công, còn rất ít ỏi, chủ yếu là những người rất yêu nghề và nằm ở những doanh nghiệp có năng lực, có sức chống đỡ. Nhưng, sau lần này, các doanh nghiệp lữ hành không còn đủ lượng năng lực để giữ bộ máy nhân sự nữa. Tiếp tục sẽ có rất nhiều lao động buộc phải chuyển sang những ngành, nghề khác để mưu sinh.

Trong bối cảnh Covid-19 chưa biết đến khi nào mới có thể kiểm soát, tương lai ngành du lịch còn quá mì mịt, trong khi các doanh nghiệp du lịch đã cạn kiệt nguồn lực thì chắc chắn khủng hoảng về nguồn nhân lực du lịch sẽ càng thêm trầm trọng.

Thưa ông, vậy những giải pháp nào có thể cứu doanh nghiệp du lịch và người lao động ngành du lịch trong lúc này?

Doanh nghiệp du lịch và người lao động ngành du lịch là những đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp do đại dịch Covid-19, nhưng chưa nhận được bất cứ sự trợ giúp nào từ phía Chính phủ.

Các cấp, ngành, địa phương nói nhiều đến việc phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, nhưng qua hơn một năm lao đao vì đại dịch, chúng tôi thấy dường như ngành kinh tế xanh vẫn chỉ là “đứa con hoang” của nền kinh tế. Các doanh nghiệp du lịch tôi biết chưa ngửi thấy chứ đừng nói là chạm được vào các gói cứu trợ của Chính phủ.

Chúng tôi rất hiểu Chính phủ có rất nhiều việc phải lo. Tuy nhiên, hiện toàn bộ doanh nghiệp du lịch, từ lớn đến nhỏ đã cạn kiệt nguồn vốn, nếu không có những chính sách thực sự hữu hiệu để cứu doanh nghiệp và người lao động ngành kinh tế xanh thì cả thị trường nội địa và quốc tế đều khó có thể phục hồi.

Chính sách từ Chính phủ đã có nhiều, nhưng việc thực thi trên thực tế còn nhiều bất cập. Đơn cử, việc hỗ trợ giãn nợ từ phía ngân hàng chỉ kéo dài 3 tháng một lần thì gần như không có ý nghĩa đối với các doanh nghiệp du lịch, khi mà dịch bệnh diễn biến rất phức tạp.

Nguồn lực kiệt quệ, miếng bánh thị phần cũng phập phù, teo tóp theo từng đợt “sóng thần” Covid-19, chúng tôi đề xuất Chính phủ giao các bộ, ngành nghiên cứu điều chỉnh tiêu chí để các doanh nghiệp du lịch có thể dễ dàng tiếp cận gói hỗ trợ 62.000 tỷ.

Nếu Chính phủ quan tâm hơn tới các doanh nghiệp du lịch thì có thể thiết kế riêng một gói cứu trợ cho chúng tôi. Đồng thời, chúng tôi đề xuất Chính phủ “bảo lãnh” cho doanh nghiệp du lịch vay khoảng 5 tỷ hoặc 10 tỷ đổ lại mà không cần phải thế chấp. Có thể xem xét quá trình hoạt động của doanh nghiệp, lấy thương hiệu và các hợp đồng kinh tế doanh nghiệp đang triển khai, thực hiện để thế chấp.

Chúng tôi cũng mong muốn được vay vốn với mức lãi suất thấp, khoảng 4% trở xuống, để doanh nghiệp có thể chống chịu trong hoàn cảnh này.

Trong lúc tình hình dịch bệnh trên thế giới vẫn đang diễn biến rất phức tạp, để cứu các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, đề nghị Chính phủ cho tháo khoán khoản ký quỹ kinh doanh lữ hành quốc tế 500 triệu đồng hoặc có cơ chế, chính sách dùng số tiền đó làm tài sản để đảm bảo cho doanh nghiệp vay lại từ ngân hàng để có nguồn tiền duy trì hoạt động.

Doanh nghiệp cũng đề xuất Chính phủ giảm thuế VAT từ 10% xuống 5% đến hết năm 2021.

Đặc biệt, hơn bao giờ, Chính phủ cần sớm hỗ trợ trực tiếp cho người lao động làm trong ngành du lịch như: cho giảm, giãn đóng phí bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm hưu trí, bảo hiểm thất nghiệp… dựa trên mức thu nhập thực tế của người lao động, kéo dài thời gian hỗ trợ người lao động ngành du lịch bị giảm thu nhập hoặc mất việc làm.

Chúng tôi cũng đề xuất rút ngắn thời gian các hãng hàng không hoàn tiền cho các khách hàng hủy chuyến do dịch Covid-19. Bởi thời gian một số hãng áp dụng là sau 3 tháng đang gây nhiều bức xúc cho khách hàng. Cùng với đó, đề xuất các khu, điểm tham quan miễn hoặc giảm 50% vé tham quan kéo dài, nhất là các điểm tham quan do cơ quan nhà nước quản lý. Một vấn đề nữa là nhanh chóng xây dựng bản đồ số du lịch. Cơ quan quản lý nhà nước ban hành bộ hướng dẫn thực hành du lịch an toàn

Doanh nghiệp cũng mong muốn các cơ quan quản lý nhà nước tiếp tục làm marketing, truyền thông, quảng bá trên nền tảng số để khách du lịch quốc tế giữ ham muốn được du lịch Việt Nam. Vì Việt Nam đang được thế giới chấm điểm rất cao về độ tin cậy với khả năng kiểm soát dịch rất tốt.

Bên cạnh đó, Chính phủ có thể cứu doanh nghiệp bằng cách xem xét giúp doanh nghiệp trả lương cho người lao động ngành du lịch từ 6 tháng đến 1 năm. Hay kích cầu du lịch nội địa bằng cách tặng người dân một khoản tiền hoặc một voucher để kích thích họ đi du lịch. Đây là những biện pháp được nhiều nước trên thế giới áp dụng và hiệu quả rất lớn.

Và quan trọng nhất hiện nay vẫn là làm tốt công tác phòng, chống dịch bệnh để hoạt động du lịch được khởi động trở lại. Vấn đề sống còn của các doanh nghiệp du lịch vẫn là có khách hàng, nếu dịch được kiểm soát tốt, doanh nghiệp sẽ có khách và tồn tại.

Về lâu dài, cần có những biện pháp nào để ngành kinh tế xanh Việt Nam không bị tụt hậu, thưa ông?

Ở góc độ doanh nghiệp, đầu tiên, tôi khẳng định, du lịch Việt Nam đang thiếu một “nhạc trưởng”, thiếu tầm nhìn chiến lược lâu dài, phát triển manh mún, mạnh ai ấy làm và không bền vững.

Bộ Chính trị đã có Nghị quyết về phát triển du lịch, Chính phủ cũng đang thực hiện những giải pháp phát triển du lịch thành kinh tế mũi nhọn. Vậy thì, cần nhanh chóng chuyển từ Nghị quyết sang hành động cụ thể của Chính phủ, từ trung ương tới địa phương. Quan trọng nhất là thay đổi nhận thức về du lịch của quan trí các cấp. Họ phải nhận thức được du lịch là kinh tế, làm ra tiền, công ăn việc làm cho địa phương.

Tôi đã nhiều lần đề xuất thành lập Bộ Du lịch, trực thuộc Chính phủ, hoạt động độc lập từ trên trung ương xuống địa phương hiệu quả theo mô hình Thái Lan, nhưng không mấy lạc quan.

Hiện nay, có 4 vấn đề lớn nhất của du lịch Việt Nam cần nhìn thẳng và cần cụ thể hóa bằng hành động ngay và luôn: thứ nhất là cơ chế chính sách cho du lịch và vì du lịch, thứ 2 là yếu tố con người, thứ 3 là sản phẩm du lịch, thứ 4 là xúc tiến du lịch hiệu quả.

Trong bốn vấn đề tôi nêu trên, cần ưu tiên tập trung vào tạo ra nhiều sản phẩm du lịch, kiến tạo cho doanh nghiệp làm những gì mà luật không cấm.

Có thể nói, cơ chế chính sách là một trong những vấn đề rất khó khăn lớn nhất đối với các doanh nghiệp du lịch hiện nay. Đơn cử, doanh nghiệp không được phép đưa khách di chuyển bằng đường thủy qua lại giữa vịnh Lan Hạ và vịnh Hạ Long mà phải lên bờ sau đó mới di chuyển. Hay du thuyền Heritage Bình Chuẩn để có thể vận hành phải cần đến 18 loại giấy phép, khiến chúng tôi mất nhiều thời gian, nguồn lực.

Hay Việt Nam rất giàu tiềm năng phát triển du lịch du thuyền, nhưng nghịch lý là cơ sở cảng thủy nội địa và cảng biển quá thô sơ. Đó cũng là một trong những nguyên nhân khiến một đất nước Việt Nam giàu tài nguyên, tiềm năng, nhưng sản phẩm du lịch lại nghèo nàn.

Một vấn đề đáng báo động nữa là du lịch Việt Nam thiếu dự báo, tầm nhìn và phát triển không bền vững và quá nóng. Nhiều nơi xây dựng phát nát cảnh quan và làm hỏng tài nguyên du lịch như Sapa, Bà Nà, Nha Trang, Phú Quốc. Hơn 20 năm tôi làm du lịch chưa khách nước ngoài nào đặt tour đi cáp treo, họ đến Sapa không phải để đi cáp treo.

Phú Quốc phát triển quá nhanh và quá nóng cũng không tốt. Vịnh Hạ Long ngày một ô nhiễm và bị cấm đoán nhiều thứ. Du lịch Việt Nam không cần nhất thiết phải chạy theo con số, phải tăng số lượng khách đến mà nên tập trung vào chất lượng khách đến và chất lượng điểm đến.

Tất nhiên, doanh nhân phải luôn nhìn thấy cơ hội trong khó khăn. Khó khăn thì lúc nào cũng có, tùy thuộc vào mình nhìn nhận nó và ứng xử với nó thế nào thôi.

Tôi cũng là người rất lạc quan. Tuy nhiên cũng có khi cảm thấy thất vọng vì mình có quá nhiều ý tưởng cho nhiều dự án và đam mê mà chưa thực hiện được vì chưa có người làm và chưa đủ tài chính để thực hiện.