Nhức nhối tình trạng thiếu thuốc

Trong gần 2 năm trở lại đây, tình trạng thiếu thuốc, vật tư y tế trở nên trầm trọng, trở thành gánh nặng với nhiều người bệnh. Hàng ngàn bệnh nhân đi khám, chữa bệnh trên cả nước phải mua thuốc bên ngoài, gây thiệt hại lớn cho kinh tế gia đình họ. Số tiền họ phải bỏ ra không phải là vài trăm ngàn đồng, mà là hàng chục triệu đồng.

Một bệnh nhân ở Hà Nam được chuyển tuyến lên Bệnh viện Mắt Trung ương để mổ, nhưng cũng như nhiều bệnh nhân khác, ông được giới thiệu đến bệnh viện tư nhân để thực hiện, bởi Bệnh viện Mắt Trung ương thiếu vật tư.

Đáng lẽ ông được hưởng hầu hết chi phí vì Quỹ Bảo hiểm y tế sẽ thanh toán, nhưng khi chuyển sang bệnh viện tư, số tiền Quỹ thanh toán chỉ một phần nhỏ so với giá dịch vụ, vì thế ông phải bù tiền túi khá nhiều.

Một ca thay đục thủy tinh thể, nếu bảo hiểm y tế chi trả, chỉ mất khoảng 5-6 triệu đồng, còn nếu mổ ở bệnh viện tư, giá thành đội lên gấp 8-10 lần. Đây chỉ là những bệnh thông thường, với bệnh hiểm nghèo, chi phí rất lớn, lên đến mấy trăm triệu đồng.

Theo Luật Bảo hiểm y tế, cơ sở y tế, cơ sở khám chữa bệnh phải đảm bảo đầy đủ thuốc cho người bệnh. Tuy nhiên, khi được hỏi, các bác sĩ chỉ biết giải thích là bệnh viện không có thuốc, còn lãnh đạo bệnh viện lại đổ cho cơ chế nên không đấu thầu được thuốc.

Chẳng hạn, tại Bệnh viện Nhi Trung ương hiện đang thiếu thuốc GH phục vụ nhu cầu khám chữa bệnh. Thuốc GH là thuốc nhập khẩu - có chứa hoạt chất Somatropin, được sử dụng dưới dạng tiêm.

Thuốc này điều trị thiếu hụt hormon tăng trưởng, điều trị cho trẻ sinh ra nhỏ hơn so với tuổi thai, trẻ mắc hội chứng Turner, trẻ chậm tăng trưởng do suy thận mãn và trẻ mắc hội chứng Prada - Willi.

PGS-TS.Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, có nhiều trẻ đang phải điều trị và phụ thuộc vào thuốc này. Thuốc GH đang được Bảo hiểm y tế chi trả và người bệnh đồng chi trả.

Trong đó, trẻ dưới 6 tuổi được bảo hiểm y tế thanh toán 100%; trẻ từ 6 - 16 tuổi được bảo hiểm y tế thanh toán 70%, người bệnh đồng chi trả 30%; những đối tượng còn lại được bảo hiểm y tế thanh toán 50%, người bệnh đồng chi trả 50%.

Lãnh đạo Bệnh viện Nhi Trung ương cho biết, căn cứ vào số lượng sử dụng năm trước, năm 2023, Bệnh viện đã xây dựng kế hoạch mua sắm đáp ứng nhu cầu điều trị năm 2023-2024 hoạt chất Somatropin với các hàm lượng khác nhau cho các bệnh nhân có nhóm tuổi và cân nặng khác nhau.

Theo đó, năm 2023, Bệnh viện Nhi Trung ương đã lên kế hoạch mua sắm thuốc và phân chia hoạt chất này theo danh mục nhiều loại hàm lượng và nhiều nhóm khác nhau, nhằm tăng cơ hội lựa chọn các nhà thầu.

Kết quả, có 4 danh mục được đưa ra, tuy nhiên, có 1 danh mục không có nhà thầu dự; 1 nhà thầu trúng thầu nhưng lại có công văn không cung ứng được thuốc; 1 nhà thầu trúng thầu 9.000 lọ thuốc GH nhưng tháng 4 vừa qua, đối tác thông báo không thể thông quan; 1 nhà thầu khác có hàng nhưng nhưng không thực hiện đúng tiến độ theo hợp đồng đã ký.

Nguồn cung ứng của hoạt chất bị hạn chế, cả 2 danh mục nhóm biệt dược gốc và nhóm 1 của hàm lượng 5mg là loại có số lượng sử dụng nhiều nhất trong các năm trước đó đều không có nhà cung ứng (1 thuốc không dự thầu, 1 thuốc trúng thầu nhưng không thực hiện đúng tiến độ theo hợp đồng đã ký), gây khó khăn cho cơ sở trong việc dự kiến nguồn hàng để phục vụ nhu cầu điều trị của bệnh nhân.

Bên cạnh đó, Luật Đấu thầu mới và nghị định hướng dẫn tuy đã ban hành nhưng các thông tư hướng dẫn thi hành Luật còn chậm ban hành hoặc chưa ban hành (như thông tư hướng dẫn mua sắm thuốc theo Luật Đấu thầu mới thay thế Thông tư 15/2019/TT-BYT) cũng gây khó khăn cho Bệnh viện trong triển khai thực hiện các quy trình mua sắm đấu thầu thuốc.

"Bệnh viện đã cố gắng tổ chức đấu thầu mua sắm thuốc để phục vụ người bệnh, tuy nhiên vẫn chưa thể đáp ứng kịp thời thuốc cho bệnh nhân do sự biến động của nguồn cung như trên", PGS.Trần Minh Điển chia sẻ.

Bên cạnh đó, Bệnh viện cũng có phương án khác thực hiện song song, đó là, trong các gói thầu mua sắm của năm 2024-2025, Bệnh viện cũng lên phương án mua thuốc GH và đang chờ Cục Quản lý dược, Bộ Y tế cấp giấy phép.

Trong thời gian thiếu thuốc, Bệnh viện đã trao đổi với người nhà bệnh nhân về những khó khăn này và mong họ thông cảm, tạm thời mua thuốc ở ngoài để điều trị cho con. Bệnh viện sẽ cố gắng nỗ lực có thuốc trong thời gian sớm nhất.

Được biết, 1 lọ thuốc này mua trong Bệnh viện Nhi Trung ương có giá 2,5 triệu đồng. Một bệnh nhân dưới 16 tuổi điều trị bệnh Prader Willi có liệu trình điều trị 1 tháng sử dụng 6 lọ, với tổng số tiền hơn 15 triệu đồng. Tuy nhiên, BHYT thanh toán 10 triệu đồng, người nhà bệnh nhân chỉ đồng chi trả 5 triệu đồng.

Tuy nhiên, khi phải mua thuốc ở ngoài, người nhà bệnh nhân đang phải mua với giá gần 20 triệu đồng/6 lọ. Vì vậy, nhiều phụ huynh rất mong mỏi Bệnh viện sớm có thuốc. Nếu không thì khoản chi phí này cũng gây khó khăn cho nhiều gia đình có con điều trị, vì trẻ mắc bệnh phải phụ thuộc thuốc này lâu dài.

Cần gỡ khó cho người bệnh khi phải mua thuốc ngoài

Trước đó, trao đổi về vấn đề người bệnh phải mua thuốc bên ngoài khi bệnh viện thiếu thuốc, liệu có được thanh toán, theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm Y tế, Bộ Y tế, về nguyên tắc, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có trách nhiệm bảo đảm sẵn có, đủ thuốc chữa bệnh, không để người bệnh phải mua ngoài trong thời gian điều trị nội trú.

Nếu cho phép người bệnh tự mua sẽ có nhiều nguy cơ liên quan đến chất lượng thuốc, an toàn người bệnh, giải quyết tranh chấp khi có tai biến, rủi ro, lạm dụng chỉ định, bệnh nhân phải mua giá cao, khó xác định giá thanh toán, cơ sở y tế ỷ lại không đấu thầu.

Thực tế, hiện tượng cơ sở khám chữa bệnh không cung ứng được thuốc, vật tư y tế, để người bệnh phải tự mua đã diễn ra trong một thời gian dài, trong có cả nguyên nhân chủ quan lẫn khách quan.

Một số cơ sở khám bệnh, chữa bệnh kê đơn mua ngoài để tránh vượt tổng mức, vượt trần, thuốc không trong danh mục, không đủ điều kiện thanh toán bảo hiểm y tế vướng mắc trong đấu thầu mua sắm, do ảnh hưởng của dịch bệnh, việc cung ứng thuốc, vật tư y tế cũng chịu ảnh hưởng và bị gián đoạn nhất định, việc tăng giá thuốc, còn có tâm lý ngại trách nhiệm trong mua sắm, đấu thầu ở một số đơn vị.

Theo bà Trang, Bộ Y tế đang nghiên cứu dự thảo hướng dẫn việc người tham gia bảo hiểm y tế đi khám bệnh, chữa bệnh được Quỹ Bảo hiểm y tế thanh toán chi phí mua thuốc, vật tư y tế trong phạm vi được hưởng khi cơ sở khám bệnh, chữa bệnh không bảo đảm thuốc, vật tư y tế trong một số trường hợp đặc biệt, bất khả kháng.

Và để thực hiện điều này, Bộ Y tế đang xây dựng Thông tư quy định thanh toán trực tiếp chi phí thuốc, vật tư y tế trong khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế để bảo đảm quyền lợi của người bệnh.

Thông tư quy định cụ thể về giá, về hình thức thanh toán, quy trình thủ tục... đảm bảo đúng, đủ, chặt chẽ và khả thi, đồng thời, cũng phòng ngừa việc cơ sở khám chữa bện lạm dụng các quy định này để không đảm bảo cung ứng thuốc cho người bệnh.

Thông tư chỉ áp dụng trong trường hợp bất khả kháng, giải quyết 1 số hệ lụy sau 3 năm chống dịch và những khó khăn trong giai đoạn hiện nay.

Còn biện pháp lâu dài vẫn là tổ chức mua sắm, bảo đảm cung ứng đủ thuốc, vật tư cho người bệnh bảo hiểm y tế, để không phải sử dụng quy định này.

Tuy nhiên, theo Thông tư này, không phải bệnh nhân nào cũng được thanh toán trực tiếp, mà phải đáp ứng ba điều kiện. Cụ thể, đầu tiên là người bệnh được chẩn đoán và kê đơn thuốc, vật tư y tế trong phạm vi được hưởng tại cơ sở khám chữa bệnh nhưng tại thời điểm đó, cơ sở khám chữa bệnh này không có thuốc, vật tư y tế.

Thuốc, vật tư y tế mà người bệnh được kê đơn đã được thanh toán hoặc chưa được thanh toán bảo hiểm y tế trước đó tại cơ sở khám chữa bệnh.

Cơ sở khám chữa bệnh không có sẵn thuốc, vật tư y tế để điều trị cho người bệnh, vì lý do khách quan như đã đấu thầu thuốc, vật tư y tế đó nhưng không có đơn vị trúng thầu;

Có kết quả thầu nhưng tại thời điểm chỉ định thuốc, vật tư y tế cho người bệnh, nhà cung ứng không cung cấp được; trường hợp chậm có kết quả đấu thầu tập trung cấp quốc gia, cấp địa phương và đàm phán giá mà cơ sở khám chữa bệnh chưa tổ chức đấu thầu được.

Vụ Bảo hiểm y tế cũng đề xuất các nội dung cụ thể như với các loại thuốc, vật tư y tế đã thanh toán bảo hiểm y tế trước đó tại cơ sở khám chữa bệnh, thì mức giá thanh toán là giá thanh toán bảo hiểm y tế tại thời điểm gần nhất so với thời điểm mà cơ sở y tế hoặc người bệnh phải mua thuốc.

Với các thuốc, vật tư y tế chưa thanh toán bảo hiểm y tế trước đó tại cơ sở khám chữa bệnh thì mức giá thanh toán là giá trúng thầu thấp nhất tại thời điểm người bệnh mua thuốc.

Giá trúng thầu được tra cứu trên trang Thông tin điện tử của Bộ Y tế và của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, theo các nguyên tắc được quy định rõ.

Để giám sát các trường hợp thanh toán trực tiếp, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam sẽ ban hành quy trình giám định các trường hợp thanh toán trực tiếp từ quỹ bảo hiểm y tế.

Tuy nhiên, đại diện Bộ Y tế cũng thừa nhận, giải pháp này cũng có một số nội dung khó khi quy định trong văn bản hướng dẫn như điều kiện bảo đảm chất lượng thuốc, vật tư y tế, vấn đề giám sát sử dụng thuốc, vật tư y tế, tính an toàn khi sử dụng người bệnh, cơ chế xác định trách nhiệm;

Hay bên cạnh đó là giải quyết tranh chấp khi xảy ra tai biến, rủi ro liên quan đến thuốc, vật tư mua ngoài, trách nhiệm của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, vấn đề lạm dụng chỉ định sử dụng thuốc, vật tư y tế, bệnh nhân phải mua giá cao, khó xác định giá thanh toán... "Vậy nên Bộ Y tế cũng đang nghiên cứu để quy định hợp lý, đúng luật, đúng thẩm quyền, khả thi", bà Trần Thị Trang nói.

Trước đó, tại phiên chất vấn của Quốc hội về chủ đề này vừa qua, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, trong thời gian vừa qua về phía Bộ Y tế đã tập trung chỉ đạo đồng bộ nhiều giải pháp về vấn đề người bệnh phải mua thuốc bên ngoài.

Thứ nhất, Bộ Y tế đề nghị các cơ sở y tế thực hiện các chỉ đạo, các quy định liên quan đến việc mua thuốc, vật tư y tế để đảm bảo phục vụ cho công tác khám, chữa bệnh.

Thứ hai, đề xuất các cơ chế để nghiên cứu làm sao để các cơ sở khám chữa bệnh có thể điều chuyển thuốc giữa các cơ sở khi các kết quả thầu còn hiệu lực.

Thứ ba, rà soát lại các danh mục thuốc và dự kiến đầu năm 2024 sẽ bổ sung thêm danh mục thuốc này, đảm bảo quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế.

Thứ tư, liên quan đến vấn đề cơ chế để thanh toán tiền cho người bệnh. Trực tiếp liên quan đến nội dung này thì Bộ đã giao cho Vụ Bảo hiểm y tế xây dựng thông tư và hiện nay nội dung này đang được đơn vị chuyên môn xây dựng.

Bộ Y tế sẽ lấy ý kiến của các bộ, ban, ngành, địa phương trong quá trình hoàn thiện thông tư này để đảm bảo quyền lợi cho người tham gia bảo hiểm y tế.