Bắt đầu có sự dịch chuyển

Sự thành công của các khu công nghệ như Sillicon Valley ở California (Hoa Kỳ) và Khu công nghệ cao ở thành phố Cambridge (Vương quốc Anh) đã trở thành những mô hình kiểu mẫu cho nhiều quốc gia.

Giáo sư David Hardman - Giám đốc điều hành Công viên khoa học Birmingham (Anh Quốc) cho rằng: Trung tâm ươm tạo là cầu nối giữa mạng lưới những người có ý tưởng, những người có công nghệ đổi mới, những người có kinh nghiệm và những nhà đầu tư. Ươm tạo doanh nghiệp công nghệ cao là hoạt động hỗ trợ các tổ chức, cá nhân có ý tưởng khoa học - công nghệ, kết quả nghiên cứu khoa học - công nghệ thực hiện việc hoàn thiện công nghệ, chế thử sản phẩm và thành lập doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghệ cao.

Tại Việt Nam, vai trò của khởi nghiệp và ươm tạo đã bắt đầu được chú trọng. Chính phủ và các Bộ ban ngành cũng đã bắt đầu chú trọng, quan tâm thúc đẩy lĩnh vực này. Tuy vậy, ở Việt Nam hoạt động khởi nghiệp và ươm cũng mới đang trong giai đoạn đầu. Hiện nay cả nước có ba khu công nghệ cao ở Hà Nội, TP HCM, Đà Nẵng đã ra đời nhưng mức độ hiệu quả và sự đóng góp cho cải tiến, đổi mới công nghệ của đất nước vẫn còn hạn chế.

Theo BQL Khu công nghệ cao Đà Nẵng (Khu CNC), định hướng phát triển kinh tế - xã hội của cả nước nói chung và thành phố Đà Nẵng nói riêng đã xác định vai trò then chốt của khoa học và công nghệ đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Tuy nhiên, việc phát triển nội lực đổi mới sáng tạo - hệ sinh thái khởi nghiệp công nghệ ở Đà Nẵng còn nhiều bất cập, chỉ mới có vài công ty khởi nghiệp nhỏ, hầu hết trong lĩnh vực công nghệ thông tin, chưa có sự hiện diện của những quỹ đầu tư mạo hiểm hay nhà đầu tư thiên thần lớn, văn hóa khởi nghiệp chưa được khơi dậy.

Yếu tố quan trọng cho thành công vườn ươm

Theo Giáo sư Kim Hee Sup - Chuyên gia cao cấp của Trung tâm Phát triển vườn ươm công nghệ Việt Nam - Hàn Quốc (KVIP), trước khi thành lập vườn ươm, việc xác định thế mạnh và ngành công nghiệp chiến lược của khu vực rất quan trọng và là điều kiện tiên quyết để quyết định lĩnh vực ưu tiên ươm tạo và mang lại thành công của vườn ươm. Dựa trên thế mạnh đó, mới có thể tìm kiếm nguồn ý tưởng đầu vào cho vườn ươm, tận dụng nguồn lực của địa phương và những chuyên gia đủ năng lực, hiểu biết và có kinh nghiệm để tư vấn cho các doanh nghiệp.

Đại diện Tổ chức Vườn ươm doanh nghiệp công nghệ cao thành phố Hồ Chí Minh (SHTP-IC) cho rằng, đội ngũ vận hành vườn ươm không cần số lượng lớn nhưng nhất thiết phải có người am hiểu về pháp lý vì vấn đề quyền sở hữu trí tuệ đặc biệt quan trọng khi ươm tạo một ý tưởng mới. Có thể thuê và sử dụng chuyên gia bên ngoài tùy theo dự án cần hỗ trợ về lĩnh vực gì và trả lương theo dự án. Đội ngũ lãnh đạo vườn ươm phải có kinh nghiệm về kinh doanh và có mạng lưới quan hệ rộng để tư vấn trực tiếp hoặc tìm kiếm, kết nối chuyên gia tư vấn cho doanh nghiệp.

Mạng lưới liên kết của vườn ươm cần phải được xây dựng để vườn ươm hoạt động hiệu quả. Các doanh nghiệp, cá nhân tìm đến với vườn ươm không chỉ thuê văn phòng, không gian làm việc mà chủ yếu cần những hỗ trợ, tư vấn về pháp lý, kinh doanh, thị trường… liên quan đến các vấn đề của doanh nghiệp. Vườn ươm cần liên kết với các trường, viện; các doanh nghiệp lớn, các quỹ đầu tư, các vườn ươm khác, các tổ chức hỗ trợ, các cơ quan nhà nước, các đối tác nước ngoài…

Nguồn thu để duy trì hoạt động vườn ươm hiện nay cũng là vấn đề cần được xem xét kỹ lưỡng. Tùy theo mô hình hoạt động của vườn ươm, nguồn thu có thể đến từ nhiều nguồn: Ngân sách cấp, cho thuê văn phòng, cho thuê máy móc, thiết bị, thu phí dịch vụ hỗ trợ, tư vấn, tổ chức sự kiện… Theo TS Dương Minh Tâm, Phó Trưởng ban, Ban Quản lý Khu CNC TP HCM: Bản thân vườn ươm phải vận hành như một doanh nghiệp kiểu mẫu, từ đó tôn vinh tinh thần doanh nhân của doanh nghiệp.

Ngoài ra, một yếu tố quan trọng để vườn ươm hoạt động hiệu quả đó là cần phải xây dựng cơ chế, chính sách tuyển chọn đầu vào hiệu quả, cơ chế ưu đãi dành cho doanh nghiệp trong vườn ươm, chính sách hậu tốt nghiệp (hỗ trợ ngay cả khi doanh nghiệp đã tốt nghiệp).

Cơ sở vật chất của vườn ươm mới chỉ là phần cứng, để vườn ươm hoạt động hiệu quả, cần thiết phải thúc đẩy mạnh mẽ “hệ sinh thái khởi nghiệp” tại địa phương (còn gọi là phần mềm) nhằm khuyến khích tinh thần khởi nghiệp để tạo nguồn đầu vào chất lượng cho vườn ươm. Ngoài ra, yếu tố vị trí địa lý, quy hoạch của vườn ươm cũng là một trong những yếu tố quan trọng khác tác động đến sự thành công của một vườn ươm.