Do lối sống?

Thông tin từ Cục Quản lý Khám, Chữa bệnh, Bộ Y tế cho thấy, đột quỵ là nguyên nhân phổ biến hàng đầu gây tàn tật và phổ biến thứ ba gây tử vong tại Việt Nam. Mỗi năm, nước ta ghi nhận khoảng 200.000 ca đột quỵ, 50% số ca bệnh trên đều không thể qua khỏi.

Đáng lo, theo ông Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Quản lý khám chữa bệnh, tỉ lệ đột quỵ ở người trẻ tuổi đang có xu hướng tăng lên tại các cơ sở chuyên khoa điều trị đột quỵ.

Chẳng hạn, tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, có thời điểm trong số 1.000 bệnh nhân đột quỵ đã có hơn 100 ca là bệnh nhân trẻ có độ tuổi trung bình từ 18 - 44 tuổi. Thậm chí, tại đây đã tiếp nhận trường hợp 14 tuổi cũng bị đột quỵ. Khi nhập viện, bệnh nhân này có biểu hiện đau đầu nhưng rất may chưa có rối loạn vận động. Chụp cắt lớp, các bác sĩ phát hiện bệnh nhân bị dị dạng mạch não…

Tương tự, Trung tâm Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cũng đã tiếp nhận điều trị trường hợp đột quỵ não nhỏ tuổi nhất là 12 tuổi và nhiều trường hợp khác trong độ tuổi thanh, thiếu niên. Trong số hơn 3.000 ca đột quỵ mà Bệnh viện điều trị trong thời gian qua lượng bệnh nhân dưới 40 tuổi chiếm khoảng 17%.

Tại Khoa Nội - Hồi sức thần kinh, Bệnh viện Hữu nghị Việt - Đức hiện tại cũng có khoảng 25% ca đột quỵ xảy ra ở những người trẻ tuổi, với mức tăng gần 50% trong vòng 12 năm qua. 

Lý giải về điều này, theo bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng khoa Nội - Hồi sức thần kinh, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, hiện nay người trẻ tuổi với thói quen ăn, uống có hại cho sức khỏe như ăn quá nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn nên nguy cơ cao đối diện các bệnh lý mạch máu lớn và nhỏ sớm hơn, dẫn tới bệnh lý đột quỵ, tim mạch.

Phân tích trên bình diện rộng, bao quát các nguyên nhân khiến gia tăng đột quỵ ở người trẻ, bác sĩ Phạm Văn Cường, Trung tâm Đột quỵ não, Bệnh viên Trung ương quân đội 108 cho hay, có nhiều nguyên nhân chủ yếu khiến người trẻ tuổi mắc đột quỵ não, trong đó dị dạng mạch máu não là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây nên đột quỵ chảy não ở những người trẻ tuổi. 

Các nguyên nhân khác như hút thuốc lá, rối loạn chuyển hoá mỡ máu, béo phì, lười vận động, đái tháo đường, tăng huyết áp, uống rượu bia cũng tác động lớn tới việc tăng nhanh bệnh nhân trẻ tuổi bị đột quỵ.

Theo đó, qua nghiên cứu, chuyên gia cho hay, có khoảng 50 % số bệnh nhân đột quỵ trẻ tuổi có hút thuốc lá. Sở dĩ như vậy là do thuốc lá có chứa khoảng 7.000 chất độc hóa học như carbon monoxide, formaldehyde, arsenic và cyanide.

Những chất độc này được vận chuyển vào máu sau khi hấp thu vào phổi làm thay đổi và phá hủy các tế bào trong cơ thể. Những thay đổi của các chất hóa học này làm tăng nguy cơ vữa xơ, tổn thương mạch máu não. 

Với nguyên nhân rối loạn chuyển hóa mỡ máu theo bác sĩ Cường, có khoảng từ 50-60% bệnh nhân nhồi máu não trẻ tuổi có rối loạn chuyển hóa mỡ máu do ăn quá nhiều thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn.

Một nguyên nhân khiến khiến đột quỵ ngày càng trẻ hoá theo bác sĩ của Bệnh viện Trung ương quân đội 108 là do bệnh đái tháo đường và tăng huyết áp ngày càng tăng và trẻ hoá.

Tại Việt Nam, đang có sự gia tăng nhanh bệnh tiểu đường ở người trẻ, thậm chí với trẻ em. Nhiều ca bệnh được ghi nhận ở trẻ nhỏ từ 9 đến 13 tuổi, thanh niên từ 20 đến dưới 30 tuổi. 

Chuyên gia cũng phân tích mối liên hệ giữa uống rượu bia, đặc biệt là rượu nặng có liên quan chặt chẽ đến sự tăng lên của bệnh lý chảy máu não ở bệnh nhân trẻ tuổi. Trong một báo cáo công bố năm 2018,

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đánh giá mức tiêu thụ rượu bia của người Việt ở bậc cao so với các quốc gia khác trong khu vực. Ước tính, trung bình mỗi người Việt trên 15 tuổi tiêu thụ 8,3 lít cồn nguyên chất trong một năm, nhiều hơn người Trung Quốc và gấp 4 lần người Singapore. Tai nạn giao thông, các bệnh lý về gan mật, đột quỵ… dường như chưa đủ để khiến người Việt Nam cải thiện thói quen lạm dụng rượu bia.

Không chừa một ai

Gánh nặng mà bệnh đột quỵ gây ra rất nặng nề với bản thân người bệnh, gia đình và xã hội. Ngoài tỉ lệ lớn bệnh nhân đột quỵ tử vong thì dù có điều trị được, cơ hội phục hồi của người bị đột quỵ cũng rất khó khăn. Theo Hội đột quỵ Hoa Kỳ cứ 100 người bị đột quỵ thì có 70 người không thể quay trở lại những công việc trước đây người ta từng làm.

Cuộc sống ngày càng nhiều khó khăn, nhất là trong những giai đoạn dịch bệnh hoành hành như hiện nay, khiến nhiều người không khỏi cảm thấy căng thẳng, lo lắng, bất an. Do đó, chuyên gia khuyến cáo, dù còn trẻ tuổi bạn cũng không chủ quan với những nguy cơ kể trên để dẫn đến bị đột quỵ.

Bác sĩ Nguyễn Anh Tuấn khuyến cáo hiện có tình trạng người trẻ thường chủ quan, không nhận diện rõ các dấu hiệu điển hình của đột quỵ và không nghĩ là đột quỵ có thể xảy ra với mình. Khi đến bệnh viện muộn, họ đã làm mất đi “thời gian vàng” để xử lý.

“Đột quỵ não là căn bệnh không chừa một ai và dù ở độ tuổi thấp người trẻ cũng hoàn toàn không miễn nhiễm với đột quỵ”, chuyên gia của Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức nêu.

Do vậy, người trẻ cần khám sức khỏe định kỳ để tầm soát các yếu tố nguy cơ. Chẳng hạn với người bị tăng huyết áp, đái tháo đường, các bệnh lý chuyển hóa, béo phì… nên thay đổi thói quen sinh hoạt khoa học, bỏ thuốc lá, bỏ rượu. Với bệnh nhân trong gia đình có người từng có bất thường mạch máu cần được tư vấn bởi các bác sĩ chuyên khoa.

Để phòng tránh sự gia tăng đột quỵ ở người trẻ, theo bác sỹ Cường, cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao hơn nữa nhận thức của cộng đồng về bệnh đột quỵ. Nếu người dân biết các yếu tố nguy cơ, các dấu hiệu cảnh báo, đồng thời với việc được cấp cứu kịp thời trong “thời gian vàng” đối với bệnh đột quỵ sẽ giảm bớt gánh nặng cho các gia đình và cho toàn xã hội.

Bên cạnh đó, những người trẻ tuổi cần tích cực vận động thể dục, thể thao, hạn chế sử dụng thức ăn nhanh, các thực phẩm chế biến sẵn, nói không với thuốc lá, hạn chế tối đa rượu, bia. Khi có biểu hiện của đột quỵ, như: Yếu, liệt tay chân, méo miệng, nói khó cần thăm khám sớm nhất có thể ở các cơ sở y tế chuyên khoa.

Đặc biệt, theo các bác sỹ, để phòng ngừa đột quỵ, giải pháp quan trọng là hạn chế tăng huyết áp. Đối với người trẻ, nếu huyết áp rơi vào chỉ số tối ưu dưới 120/80 thì 5 năm sau mới cần đo lại. Còn nếu 130/80 trở xuống thì 3 năm sau mới đo lại. Người lớn tuổi thì cần đo thường xuyên để theo dõi huyết áp.

Để hạn chế mắc huyết áp cao, chế độ ăn phải ít muối; ăn nhiều rau tươi, quả tươi, hạt; hạn chế ăn thịt đỏ. Tập thể dục đều đặn ít nhất mỗi ngày 30 phút, mỗi tuần ít nhất tập 5 ngày như vậy, không nên tập quá sức, phải ngủ trước 23 giờ.

Đột quỵ là có nguyên nhân, do đó phải kiểm soát được các nguyên nhân một cách chặt chẽ. Nếu người dân bị huyết áp hay tiểu đường cần uống thuốc theo chỉ dẫn của bác sỹ để đạt mục tiêu đường huyết trở về trạng thái bình thường và phải duy trì mục tiêu này lâu dài, không nên uống được một vài lần thuốc thấy ổn là thôi uống thuốc.