Hệ lụy nhãn tiền

GS-TS. Lương Ngọc Khuê, Phó chủ tịch Hội đồng Y khoa quốc gia, Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh, kiêm Giám đốc Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, thuốc lá điện tử được thiết kế nhiều kiểu dáng và nhiều hương vị, chủ yếu nhằm vào giới trẻ.

Điều này dẫn đến việc sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh tăng nhanh. Điều tra năm 2019 của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử trong học sinh 15 - 17 tuổi tại Việt Nam là 2,6%. Còn điều tra tình hình sử dụng thuốc lá trong học sinh năm 2022 cho thấy, tỷ lệ sử dụng thuốc lá điện tử với học sinh độ tuổi 13 - 15 là 3,5%.

Theo GS-TS. Khuê, nguyên nhân của vấn đề trên một phần do sự thiếu hiểu biết về tác hại của thuốc lá điện tử. Cùng đó là việc tiếp cận mua bán sản phẩm dễ dàng và bị chi phối bởi những nguồn thông tin quảng cáo sai lệch từ nhà sản xuất, người bán hàng.

Thông tin từ các cơ sở y tế, thời gian gần đây ghi nhận nhiều trường hợp ngộ độc thuốc lá ở các tỉnh, thành phố. Đáng chú ý, hầu hết các trường hợp xảy ra ở lứa tuổi học sinh, trong đó có cả nữ giới và có những ca ngộ độc tập thể.

Cụ thể, cuối tháng 8/2022 tại Trường THPT Dân lập Yên Hưng (thị xã Quảng Yên, tỉnh Quảng Ninh) 7 học sinh phải nhập viện do thuốc lá điện tử; tháng 10/2022, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Đa khoa Xanh Pôn tiếp nhận bệnh nhân sinh năm 2006 ở Thạch Thất (Hà Nội) trong tình trạng hôn mê, đồng tử giãn tối đa, bệnh nhân đã được đặt nội khí quản. Sau khi tỉnh, bệnh nhân đã nói là hút thuốc lá điện tử được bơm tinh dầu mua trên thị trường.

Trường hợp nhỏ tuổi rất thương tâm do sự bất cẩn của người lớn cuối năm 2022 là trường hợp bé trai 5 tuổi ở Hà Nội uống khoảng 5 ml dung dịch màu vàng của thuốc lá điện tử, 15 phút sau có biểu hiện co giật, nôn ói rồi hôn mê được đưa vào Bệnh viện Nhi Trung ương cấp cứu. Kết quả xét nghiệm cho thấy cháu bé dương tính với ADB-BUTINACA, một loại ma tuý tổng hợp mới.

Cũng tại Hà Nội, cuối năm 2022, 7 học sinh lớp 3 trường Tiểu học Hoàng Liệt (quận Hoàng Mai) được đưa vào khoa Nhi, Bệnh viện Bạch Mai cấp cứu trong tình trạng buồn nôn, đau đầu. Nguyên nhân là do các em đã thử hoặc hít phải thuốc lá điện tử.

Ngăn thuốc lá điện tử gây hại thế hệ trẻ

Theo WHO, trên thế giới chưa có bằng chứng về việc thuốc lá điện tử giúp cai nghiện thuốc lá thông thường. WHO cũng không xác nhận thuốc lá điện tử là một biện pháp hỗ trợ cai nghiện. Bằng chứng cho thấy, người sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có nguy cơ sử dụng thuốc lá thông thường, nhiều người sử dụng đồng thời cả thuốc lá điện tử và thuốc lá thông thường.

Thuốc lá điện tử không những không giúp cai thuốc lá, mà còn khiến người chưa hút thuốc trở thành nghiện nicotine. Những người trẻ chưa từng hút thuốc lá điếu thông thường, nhưng sử dụng thuốc lá điện tử có nguy cơ nghiện thuốc lá điếu thông thường cao gấp 2-3 lần so với những người chưa từng sử dụng thuốc lá điện tử.

Cũng theo WHO, không có sản phẩm thuốc lá nào là an toàn cho sức khỏe. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng có chứa nicotine, vẫn là sản phẩm gây nghiện. Theo bảng phân loại bệnh tật quốc tế thì lệ thuộc nicotine được phân loại là một bệnh thuộc loại rối loạn do sử dụng chất kích thích hoặc các hành vi gây nghiện. Nicotine còn là chất độc hại, gây các bệnh tim mạch, hô hấp, tiêu hóa...

Trong báo cáo tại Hội nghị các bên tham gia Công ước khung lần thứ 6 và 7 (COP7) đã nêu, tất cả các sản phẩm thuốc lá đều gây hại đối với sức khỏe, việc tuyên truyền thuốc lá nung nóng ít hóa chất độc hại hơn so với thuốc lá truyền thống sẽ gây hiểu nhầm cho người sử dụng về tác hại của thuốc lá nung nóng. Thuốc lá thế hệ mới đang chưa được nhận diện đúng đắn, dẫn đến những hiểu nhầm và việc sử dụng gây hậu quả nghiêm trọng tới sức khỏe cộng đồng.

Theo TS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, thuốc lá điện tử và kể cả một số loại thuốc lá nung nóng mới phát sinh, có sử dụng nhiều hương liệu, hóa chất không phải là từ nguyên liệu lá thuốc lá điếu thông thường. Nguyên liệu phối trộn nhiều loại thành phần khác nhau nên có thể bị lợi dụng để sử dụng ma túy.

Tại hội thảo mới đây do Quỹ Phòng chống tác hại thuốc lá tổ chức, ThS. Trần Thị Trang, quyền Vụ trưởng Vụ Bảo hiểm Y tế (Bộ Y tế), đã chỉ ra 3 ngộ nhận sai về thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Cụ thể, nó an toàn hơn thuốc lá điếu truyền thống, giúp cai nghiện thuốc lá truyền thống, là sản phẩm dành cho người trưởng thành đang hút thuốc nhằm mục tiêu bỏ thuốc và không nhắm tới giới trẻ.

Trên thị trường còn rất nhiều sản phẩm thuốc lá điện tử được thiết kế nhỏ gọn, bắt mắt, đóng gói như sữa, kẹo, đồ chơi, USB, thỏi son, nhiều hương vị (1.800 hương vị) có thể gây nghiện và giá rẻ.

Đã có 32 quốc gia cấm thuốc lá điện tử, 79 quốc gia quy định quản lý thuốc lá điện tử rất chặt chẽ và 16 quốc gia cấm thuốc lá nung nóng; 5/10 quốc gia trong khu vực ASEAN đã cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng.

Chung quan điểm, ThS. Nguyễn Thị Thu Hương, Quỹ Phòng chống tác hại của thuốc lá (Bộ Y tế), cũng khẳng định, thuốc lá điện tử là sản phẩm có hại cho sức khỏe và đang có thực trạng trà trộn ma túy. Vì vậy cần cấm tuyệt đối thuốc lá điện tử, không cho sản phẩm này được phép lưu hành. Việt Nam cần cấm hoàn toàn dưới mọi hình thức mua bán, sản xuất, nhập khẩu đối với các sản phẩm mới này (thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, shisha).