Từ cuối năm 2014, do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino mạnh, kéo dài, tình hình thời tiết, thiên tai trên phạm vi cả nước nói chung và vùng ĐBSCL nói riêng diễn biến bất thường, cực đoan. Tại vùng ĐBSCL mùa mưa năm 2015 đến muộn, kết thúc sớm, tổng lượng mưa thiếu hụt so với trung bình nhiều năm, lượng dòng chảy từ thượng nguồn sông Mê Công về thấp, xâm nhập mặn sớm, sâu hơn mọi năm (có nơi xâm nhập mặn sâu vào cửa sông 85 km); hạn hán, thiếu nước đã xảy ra ngay cả trong các tháng mùa lũ năm 2015. Những tháng đầu năm 2016, tình trạng hạn hán, xâm nhập mặn nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống của nhân dân.

Dự báo, năm 2016 nắng nóng có khả năng xuất hiện sớm hơn ở khu vực Nam Bộ, lượng dòng chảy thượng nguồn sông Mê Kông về khu vực ĐBSCL có nguy cơ thiếu hụt từ 20 - 40% so với trung bình nhiều năm, mực nước sông Cửu Long ở mức thấp và chịu ảnh hưởng mạnh của thủy triều. Vùng ĐBSCL có nguy cơ thiếu nước ngọt nghiêm trọng cho sản xuất và sinh hoạt của nhân dân, việc triển khai các biện pháp chủ động phòng chống hạn, xâm nhập mặn là hết sức cấp bách.

Phó Thủ tướng yêu cầu các Bộ, ngành, địa phương cần nhận thức rõ tính chất nghiêm trọng của đợt hạn hán, xâm nhập mặn đang diễn ra để có chỉ đạo và thực hiện các giải pháp mạnh mẽ, quyết liệt, kịp thời, hạn chế thiệt hại do hạn hán, xâm nhập mặn.

Không để người dân bị đói, thiếu nước sinh hoạt do hạn hán

Các Bộ, ngành, địa phương tập trung chăm lo cho đời sống nhân dân với phương châm không để người dân bị đói, thiếu nước sinh hoạt và bùng phát dịch bệnh do hạn hán, xâm nhập mặn kéo dài. Chủ động giảm thiểu thiệt hại, bảo vệ sản xuất, đặc biệt bảo đảm cuộc sống của nhân dân, nhất là bảo đảm nước sinh hoạt cho nhân dân với các biện pháp cụ thể phù hợp cho từng địa phương.

Kịp thời có các giải pháp cấp bách, có lộ trình, bước đi phù hợp, tầm nhìn dài hạn; chủ động, bình tĩnh kết hợp các biện pháp trên nhiều lĩnh vực, tăng cường quản lý, hợp tác quốc tế với các nước thượng nguồn sông Mê Công để giải quyết hài hòa về vấn đề dòng chảy trên lưu vực.

Các Tỉnh ủy, Thành ủy khu vực ĐBSCL cần có ngay Chỉ thị về vấn đề phòng, chống hạn, xâm nhập mặn trên địa bàn để chỉ đạo thống nhất, huy động hệ thống chính trị vào cuộc ứng phó với hạn, xâm nhập mặn.

Các địa phương tiếp tục triển khai quyết liệt các biện pháp chống hạn, xâm nhập mặn, tranh thủ các điều kiện thuận lợi để lấy nước và trữ nước ngọt. Giao trách nhiệm này trực tiếp cho Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và các Sở, ban, ngành trên địa bàn.

Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ đạo theo dõi chặt chẽ diễn biến, dự báo, thông tin kịp thời về nguồn nước, dòng chảy thượng nguồn, tình hình hạn hán, xâm nhập mặn trong ngắn hạn, dài hạn làm cơ sở cho các cơ quan, địa phương triển khai các biện pháp chủ động phòng, chống hạn hán, xâm nhập mặn phù hợp.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ đạo các đơn vị, địa phương thường xuyên kiểm tra, đánh giá hiện trạng nguồn nước, dự báo diễn biến hạn hán và xâm nhập mặn để thông báo cho các địa phương làm cơ sở chỉ đạo chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi và chế độ canh tác phù hợp với khả năng bảo đảm nguồn nước, ưu tiên nguồn nước cho sinh hoạt, chăn nuôi gia súc.

ĐBSCL được đánh giá là một trong những vùng chịu tác động mạnh, trực tiếp nhất của biến đổi khí hậu và nước biển dâng; đồng thời các tác động từ thượng nguồn sông Mê Công, sụt lún nền đất do khai thác nước ngầm dẫn tới nguy cơ hạn hán, xâm nhập mặn, thiếu nước ngọt ở ĐBSCL ngày càng gay gắt. Yêu cầu các Bộ, ngành cần tiếp tục nghiên cứu để có các giải pháp bài bản thích nghi, ứng phó phù hợp.

Phó Thủ tướng giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Khoa học Công nghệ, Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu một cách bài bản, căn cơ để có biện pháp công trình và phi công trình chủ động ứng phó, nhất là ứng phó với hạn hán và xâm nhập mặn.

Bộ Tài nguyên và Môi trường theo dõi chặt chẽ, phối hợp với các cơ quan nghiên cứu, đánh giá cụ thể các tác động của các dự án chuyển nước ở thượng nguồn sông Mê Công đến ĐBSCL, báo cáo, đề xuất Thủ tướng Chính phủ để có giải pháp ứng phó phù hợp. 

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tiếp tục rà soát quy hoạch thủy lợi, quy hoạch sản xuất nông nghiệp chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu và sự thay đổi dòng chảy ở thượng nguồn sông Mê Công, chủ động chuyển đổi diện tích lúa không có khả năng đảm bảo nguồn nước sang cây trồng vật nuôi thích ứng với nước mặn, nước lợ; nghiên cứu giải pháp chuyển nước, trữ nước ngọt cho vùng ven biển, nhất là vùng Nam bán đảo Cà Mau; tiếp tục đầu tư xây dựng các trạm bơm theo Chương trình phát triển trạm bơm điện tại ĐBSCL.