Chủ quan không điều trị sớm

Theo thống kê của Bộ Y tế, bệnh đột quỵ có xu hướng trẻ hóa, xuất hiện ở độ tuổi 20, thậm chí trẻ hơn, tỷ lệ ở người trẻ tuổi đột quỵ đang tăng ở mức 2% mỗi năm.

Gần đây có nhiều người trẻ bị đột quỵ mà phần lớn đều không biết mình có bệnh nền hoặc dấu hiệu cảnh báo từ trước. Theo các bác sĩ, tỷ lệ bệnh nhân đột quỵ nặng và trẻ hóa có xu hướng tăng hơn trong thời gian gần đây.

Đối tượng người trẻ là lực lượng lao động chính của gia đình, xã hội, nhưng theo thống kê có tới 70% bệnh nhân sau đột quỵ bị ảnh hưởng sức lao động.

Một số yếu tố có thể dẫn đến người trẻ bị đột quỵ như: Lạm dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá, thuốc lá điện tử; thừa cân béo phì, lười vận động; chưa có ý thức rõ ràng bảo vệ sức khoẻ; cuộc sống xã hội tương đối nhiều áp lực, stress, căng thẳng trong cuộc sống, công việc… Tất cả những điều trên là những yếu tố nguy cơ làm gia tăng đột quỵ ở người trẻ.

BSCKII Nguyễn Tiến Dũng, Phó Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, trung bình một ngày Trung tâm Đột quỵ tiếp nhận 50-60 ca đột quỵ nặng và phức tạp từ bệnh viện vệ tinh chuyển đến do tuyến cơ sở vượt quá khả năng điều trị, tiên lượng khó khăn.

Đột quỵ ở người trẻ (từ 45 tuổi trở xuống) có xu hướng tăng hơn trong vài năm gần đây, chiếm khoảng 15% trên tổng số ca mà Trung tâm tiếp nhận. Đáng chú ý, Trung tâm đã tiếp nhận bệnh nhân đột quỵ còn rất trẻ, chỉ 15-16 tuổi, thậm chí có trường hợp 6 tuổi đã mắc đột quỵ.

Bệnh nhân này được vào cấp cứu trong tình trạng chảy máu não do dị dạng mạch thông động tĩnh mạch não. Sau khi được cấp cứu ổn định, cháu được chuyển sang hồi sức Nhi, tiên lượng khó khăn.

Hay với trường hợp ca bệnh 16 tuổi bị nhồi máu não, khi vào viện mới biết nguyên nhân do tim mạch, nghĩa là có sẵn bệnh lý nền nhưng không biết, dẫn đến đột quỵ.

Gần đây nhất, Trung tâm vừa tiếp nhận ca bệnh 43 tuổi ở Lạc Thuỷ, Hoà Bình có bệnh nền nhưng không biết do trước đó không đi khám sức khỏe.

Tuy nhiên, bệnh nhân may mắn được phát hiện và đến viện vào giai đoạn "giờ vàng". Kết quả chẩn đoán bệnh nhân bị nhồi máu não cấp do tắc động mạch thân nền - đây là động mạch não lớn nuôi dưỡng vùng trung tâm quan trọng của não bộ.

Hay có bệnh nhân trẻ tuổi, phát hiện cao huyết áp nhiều năm, nhưng không điều trị, không uống thuốc vì cảm thấy người hoàn toàn bình thường, tới khi đột quỵ vào cấp cứu phải thở máy, liệt nửa người khó hồi phục thì mới hối hận.

Qua các trường hợp trẻ tuổi bị đột quỵ cho thấy, người trẻ thường chủ quan hoặc rất ít theo dõi chỉ số huyết áp, nghĩ rằng còn trẻ sức chịu đựng tốt.

Bên cạnh đó, nhiều người lười vận động, thừa cân, béo phì, không chịu tập luyện, hoặc ăn thức ăn nhanh, thức khuya, chịu áp lực trong công việc, đều là yếu tố nguy cơ nhưng lại ít chú ý.

Đặc biệt, nhiều người nghĩ mình còn trẻ, khỏe nên không khám sức khoẻ, chỉ tới khi đột quỵ vào viện mới phát hiện mình mắc các bệnh nền huyết áp, tim mạch… Những bệnh nền này không được phát hiện sớm, thăm khám và điều trị đúng, đến lúc nào đó bùng phát, kết hợp với các yếu tố khác sẽ dẫn tới đột quỵ.

Chuyển đến Trung tâm Đột quỵ (Bệnh viện Bạch Mai, Hà Nội) trong tình trạng liệt nửa người, nói khó, anh N.V.T. (36 tuổi, ở Bắc Ninh) được chẩn đoán nhồi máu não do tắc động mạch cảnh trong. Dù được các bác sĩ can thiệp, nhưng bệnh nhân tiến triển rất chậm.

Theo bác sỹ Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm, người trực tiếp điều trị cho bệnh nhân, T. mắc bệnh lý hiếm gặp của mạch máu não, vốn thường xuất hiện ở người 30 - 50 tuổi. Nếu bệnh nhân đi tầm soát đột quỵ sớm sẽ không dẫn đến hậu quả đáng tiếc.

Tương tự là trường hợp chị T.T.L. (40 tuổi) được chuyển từ tuyến dưới với tiên lượng rất nặng, nguy cơ tử vong cao. Vốn có bệnh tăng huyết áp, nhưng chị L. chủ quan bỏ thuốc không dùng.

Bệnh nhân đột ngột đau đầu và chuyển hôn mê nhanh khi đang làm việc ca đêm. Qua cấp cứu, chị L. được chẩn đoán chảy máu đồi thị phải - cuống não với thể tích máu tụ 60 ml, rất nặng, nên phải chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai.

Nói về trẻ hóa đột quỵ, TS. Nguyễn Huy Thắng, Phó chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam cho biết, trước đây, cứ 6 người trên thế giới sẽ có một người bị đột quỵ, nhưng hiện nay cứ 4 người thì có một người bị đột quỵ, tuổi thường gặp là 50-60. Đột quỵ ở người trẻ chiếm khoảng 10%.

Cấp cứu ở “giờ vàng”

Theo bác sĩ của Bệnh viện Bạch Mai, đột quỵ có 2 thể. Nhồi máu não và chảy máu não.Nhồi máu não là mạch máu bị tắc nghẽn do cục máu đông, ngăn chặn dòng máu cung cấp oxy và chất dinh dưỡng đến nuôi tế bào não tương ứng, các tế bào não đó bị chết đi, dẫn đến các chức năng điều khiển vận động, nhận thức, học tập, ngôn ngữ… sẽ bị mất đi.

Chảy máu não là trường hợp mạch máu não vỡ ra có thể do dị dạng mạch máu não (hay gặp ở người trẻ) và do tăng huyết áp nhưng điều trị không thường xuyên hoặc điều trị không tốt.

Ở người trẻ, nguyên nhân chảy máu não hay gặp là dị dạng động tĩnh mạch não và phình động mạch não. Trong thực tế lâm sàng đa phần đột quỵ là thể nhồi máu não, chiếm gần 80%, và chảy máu não khoảng 20%.

Người trẻ bị đột quỵ nếu không được cấp cứu trong “giờ vàng” (4,5 giờ đầu sau khi có triệu chứng đột quỵ), phát hiện và điều trị muộn thì cơ hội phục hồi rất khó khăn, nhiều người đã trở thành tàn phế, ảnh hưởng đến chính mình vì mất khả năng tự chăm sóc bản thân, nặng hơn nữa thì mất sức lao động, nằm ngồi một chỗ, là gánh nặng cho gia đình và xã hội.

BSCKII Nguyễn Tiến Dũng, với đột quỵ quan trọng nhất là nhận biết được những dấu hiệu sớm. Dấu hiệu đầu tiên là chữ F (khuôn mặt) nhìn vào bộ mặt của người bệnh, nếu góc miệng (khoé miệng) của bệnh nhân khi nói, cười bị lệch, méo miệng hoặc chảy nước khi uống nước thì nghĩ ngay đến đột quỵ.

Thứ hai là chữ A (tay chân bên phải hoặc trái) bị yếu liệt hoặc tê bì. Thứ ba là chữ S (ngôn ngữ, lời nói), nói khó hơn so với bình thường, phát ngôn khó, hoặc không phát ngôn được.

Đây là 3 dấu hiệu điển hình và rất thường gặp, khi có các dấu hiệu này cần phải nghĩ ngay đến đột quỵ.

Thời gian đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị đột quỵ. Người bệnh, người nhà bệnh nhân phải xác định được đúng thời gian bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng đột quỵ, khi xác định đúng thì mới biết bệnh nhân còn trong “giờ vàng” hay không, bác sĩ mới có chiến lược tối cấp cứu, đưa ra đúng phác đồ tối ưu cho người bệnh nhằm đạt khả năng hồi phục cao nhất.

Vì vậy, nếu có 3 dấu hiệu trên thì đừng chần chừ, đừng cố theo dõi, đừng cố làm một số biện pháp dân gian như bôi vôi vào lòng bàn tay, bàn chân, chích dái tai, chích máu đầu ngón tay, chân, hoặc nằm bất động theo dõi tại nhà…,

Đây đều là những hành động không đúng, có thể gây hại cho bệnh nhân, cản trở, gây bất lợi cho quá trình điều trị của bác sĩ, mà hãy gọi xe cứu thương đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất có khả năng điều trị được đột quỵ trong thời gian sớm nhất, thì khả năng hồi phục sẽ cao nhất có thể.

Đối với đột quỵ, khi có dấu hiệu nghi ngờ cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất, đặc biệt ở nhóm bệnh nhân có yếu tố nguy cơ như tuổi cao, tăng huyết áp, đái tháo đường.