Đây là nội dung chính của Hội thảo “Tháo gỡ quan ngại để quản lý thuốc lá thế hệ mới” do Báo Pháp luật Việt Nam tổ chức vừa qua.

Phát biểu tại Hội thảo, ông Nguyễn Hồng Ngọc, Phó Vụ trưởng Vụ Xã hội, Văn phòng Quốc hội cho biết, theo kết quả “Điều tra sức khỏe học sinh Việt Nam năm 2019”, tỷ lệ hiện đang hút thuốc lá điện tử ở học sinh 13-17 tuổi trên phạm vi cả nước là 2,6%, ở học sinh thành thị là 3,4%. 

Tại các thành phố lớn, tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở học sinh hiện rất đáng lo ngại. Theo nghiên cứu về các hành vi nguy cơ đối với sức khỏe học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông tại TP.Hà Nội do Viện Chiến lược và Chính sách y tế, Bộ Y tế thực hiện năm 2020, tỉ lệ hiện đang sử dụng thuốc lá điện tử ở học sinh lớp 8-12 là 8,35%, ở học sinh lớp 10-12 là 12,6%.

Cũng theo ông Ngọc, tình trạng tội phạm ma túy trộn các loại ma túy vào các sản phẩm thuốc lá điện tử, hướng vào đối tượng học sinh, sinh viên và giới trẻ đang rất phức tạp, một số vụ việc đã được điều tra, phát hiện. 

Ông Ngọc chỉ rõ, theo quy định Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá thì thuốc lá làm nóng/nung nóng được hiểu là thuốc lá và thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật. 

Đối với thuốc lá điện tử thì chưa thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, pháp luật hiện nay chưa có quy định. 

Đến nay thuốc lá thế hệ mới vẫn chưa có biện pháp quản lý phù hợp, do vậy ông Ngọc kiến nghị Bộ Công Thương cần phối hợp với các bộ có liên quan sớm trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 67/2013/NĐ-CP ngày 27/6/2013 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá về kinh doanh thuốc lá.

Nêu khó khăn trong công tác quản lý thuốc lá thế hệ mới, đại diện Tổng cục Quản lý Thị trường, ông Kiều Dương, Phó Vụ trưởng phụ trách Vụ Chính sách pháp chế, Tổng cục Quản lý thị trường đánh giá, khi chưa có quan điểm dứt khoát thì việc xử lý thuốc lá thế hệ mới trong nội địa tương đối khó khăn. 

Cách tiếp cận như Bộ Y tế đề xuất “hơi khiên cưỡng”, vẫn dường như có cách tiếp cận truyền thống, quản không được, quản khó thì cấm. 

Trong bối cảnh hiện nay, cách tiếp cận này là hơi khó, nên có cách tiếp cận mở hơn, phải tìm cách quản lý, có khung pháp luật phù hợp để điều chỉnh, đảm bảo nó phát triển theo đúng hướng chúng ta mong muốn. 

Đại diện cho Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, theo ông Nguyễn Triết, Tổng thư ký Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam, hiện Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) Mỹ đã chấp nhận một số sản phẩm thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử hệ đóng. 

Trên thế giới, các nước tiên tiến như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, Hàn Quốc… đã chấp nhận cho tiêu dùng thuốc lá làm nóng trên thị trường. Khi nói thuốc lá thế hệ mới độc hại hơn là không đúng. vì chưa có bằng chứng. 

Bên cạnh đó, thuốc lá lậu đã hiện hữu nhiều năm nay nên không thể cấm được. Cấm vẫn cấm, bắt vẫn bắt, người ta hút vẫn hút. Do vậy, cần có khung pháp lý rõ ràng đối với mặt hàng này để bảo vệ người tiêu dùng.

Ý kiến của ông Lê Thành Hưng, Phó Trưởng phòng Tiêu chuẩn nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam, Tổng cục Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng, Bộ Khoa học - Công nghệ thì cho hay, đối với thuốc lá làm nóng là sản phẩm có điếu thuốc được chế biến từ thuốc lá, tách riêng với thiết bị làm nóng, có thể được xác định là dạng khác của thuốc lá. 

Bộ Khoa học - Công nghệ thống nhất với đề xuất của Bộ Công Thương là việc quản lý thuốc lá làm nóng cần thực hiện theo Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và các văn bản pháp luật hiện hành. 

Đại diện cho quyền lợi người tiêu dùng, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng ban Dân chủ Pháp luật, cơ quan Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam cho rằng chúng ta cần đặt mình vào vị trí của người dân nói chung, người hút thuốc trưởng thành nói riêng. 

Khi đặt đề xuất cấm thuốc lá thế hệ mới trong bối cảnh hàng lậu vẫn đang chiếm lĩnh thị trường chợ đen và xem xét từ góc độ quyền lợi của người trong tiêu dùng và cách tiếp cận bảo vệ sức khỏe cộng đồng, có thể nhận ra, người hút thuốc trưởng thành đang bị bỏ quên, chưa được đối xử công bằng và bình đẳng trước cơ hội chăm sóc sức khỏe. 

Như vậy, người hút thuốc hợp pháp có quyền bình đẳng và được pháp luật tạo điều kiện để tiếp cận những sản phẩm chính danh, chất lượng trong chăm sóc sức khỏe khi có nhu cầu được chuyển đổi sang thuốc lá thế hệ mới ít tác hại hơn thuốc lá điếu.

Đáng tiếc, những điều luật bảo vệ con người này dường như đang bị “bỏ quên” trong trường hợp thuốc lá thế hệ mới, khiến người hút thuốc phải đối mặt với nhiều nguy cơ về hệ lụy không mong muốn.

Dưới góc nhìn của Bộ Tư pháp, ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp cho biết, định nghĩa thuốc lá được quy định tương đối mở trong Luật. Như vậy, các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới có thể thuộc định nghĩa thuốc lá trong Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá. 

Tuy nhiên, thuốc lá thế hệ mới vẫn là mặt hàng chưa được quản lý trên thực tế. Ông Hải đánh giá, hiện nay, Bộ Công Thương được giao chủ trì sửa đổi, bổ sung Nghị định 67 về kinh doanh thuốc lá. 

Nghị định sửa đổi, bổ sung đã được Bộ Tư pháp thẩm định và đang trong quá trình hoàn thiện để trình Chính phủ xem xét ban hành. 

“Qua nghiên cứu Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, bên cạnh phối hợp với các cơ quan liên quan để nghiên cứu, Bộ Công Thương có thể bổ sung nội dung về quản lý thuốc lá thế hệ mới vào trong Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 67, đáp ứng nhu cầu quản lý”, đại diện Bộ Tư pháp nêu.