Trong phiên họp thứ 31 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sáng mai (18/3), Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc trực tiếp trả lời chất vấn về nhiều vấn đề, trong đó có phòng, chống buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới.

Buôn lậu pháo, đường diễn biến phức tạp

Gửi báo cáo phục vụ phiên chất vấn, về nội dung trên, Bộ trưởng Hồ Đức Phớc cho biết, thời gian qua, tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới giảm đáng kể, không phát sinh điểm nóng về buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả.

Các đối tượng chủ yếu lợi dụng khai báo không đúng, số lượng, chủng loại hàng hóa làm thủ tục qua cửa khẩu tại các tỉnh Quảng Ninh, Lạng Sơn, Lào Cai, Cao Bằng... để buôn lậu, gian lận thương mại, vận chuyển trái phép hàng hóa như pháo nổ, hàng giả mạo nhãn hiệu, đồ chơi trẻ em, hàng tiêu dùng, hàng đông lạnh....

Tuyến biên giới Việt Nam - Lào, hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới, đặc biệt là pháo nổ, động thực vật hoang dã, thuốc lá, đường kính... vẫn diễn biến hết sức phức tạp. Tập trung tại các tỉnh: Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Bộ trưởng đánh giá.

 Với tuyến biên giới Việt Nam - Campuchia, thông tin từ Bộ trưởng là hoạt động buôn lậu, vận chuyển trái phép ma túy, pháo nổ, vàng, thuốc lá điếu, ngoại tệ, thực phẩm, đường kính..., qua biên giới các tỉnh Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang tiếp tục diễn biến phức tạp. Trong đó nổi lên tuyến đường thủy nội địa tại các tỉnh Long An, Đồng Tháp tình trạng buôn lậu, vận chuyển trái phép thuốc lá điếu, đường kính vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp.

Với tuyến hàng không, theo báo cáo, các đối tượng buôn lậu lợi dụng sự thông thoáng về chế độ chính sách, sự phát triển của thương mại điện tử, phương thức chuyển phát nhanh, dịch vụ ký gửi hàng hoá, hành lý... móc nối, cấu kết với phía nước ngoài hình thành các đường dây buôn lậu, vận chuyển trái phép hàng hoá, tiền tệ qua các cảng hàng không quốc tế. Như vũ khí, chất nổ, động vật hoang dã quý hiếm, rượu, thuốc lá, các mặt hàng tân dược, mỹ phẩm, đồ điện tử, hàng tiêu dùng đã qua sử dụng, các loại hàng hoá khác có trị giá cao, đặc biệt việc vận chuyển trái phép các chất ma tuý hoạt động không theo quy luật với phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi (thông qua thủ đoạn cất giấu, ngụy trang ma tuý thành hàng hóa, hành lý thông thường), liều lĩnh và manh động (mang theo người).

Tình hình tội phạm ma túy, theo Bộ trưởng cũng tiếp tục diễn biến phức tạp. Các đối tượng tội phạm ma túy thường lợi dụng đường biên giới dài, địa hình rừng núi phức tạp, nhiều đường mòn, lối mở và kẽ hở, sự thông thoáng trong cơ chế, chính sách tạo thuận lợi đối với hoạt động xuất nhập khẩu, xuất nhập cảnh, quy trình thủ tục hải quan và các chính sách quản lý liên quan để trà trộn, cất giấu, vận chuyển trái phép chất ma túy từ Lào, Campuchia vào Việt Nam qua các tỉnh Tây Bắc Bộ, miền Trung và Tây Nam Bộ.

Các vụ việc về ma túy do cơ quan Hải quan bắt giữ qua tuyến đường bộ tập trung chủ yếu tại các địa bàn trọng điểm như các cửa khẩu tuyến biên giới giáp với Trung Quốc (Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh), các cửa khẩu tuyến biên giới giáp với Lào (Điện Biên, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Trị, Quảng Ngãi) và các cửa khẩu tuyến biên giới giáp với Campuchia (Tây Ninh, Bình Phước, An Giang).

Lợi dụng chính sách thông thoáng để vi phạm

Nhìn nhận các hạn chế và nguyên nhân, người đứng đấu ngành tài chính cho hay, trong thời gian qua để tạo điều kiện, hỗ trợ doanh nghiệp trong hoạt động kinh doanh, kích thích thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhà nước có nhiều đổi mới, nhiều chính sách mới thông thoáng trong chính sách thành lập doanh nghiệp, thủ tục công chứng, chứng thực khi nộp các giấy tờ pháp lý của cá nhân thành lập doanh nghiệp.

Do không có cơ chế kiểm tra, không xác minh, xác thực về người đại diện theo pháp luật, thông tin về chủ sở hữu, thông tin về địa chỉ, trụ sở của doanh nghiệp nên các đối tượng buôn lậu lợi dụng quy định tạo thuận lợi này để thực hiện hành vi vi phạm, phạm tội và khi cơ quan Hải quan phát hiện thì những đối tượng này bỏ trốn.

Thực tiễn cho thấy trong thời gian qua nhiều vụ buôn lậu cơ quan Hải quan phát hiện khi tiến hành điều tra xác minh thì thấy tình trạng đối tượng buôn lậu thành lập “doanh nghiệp ma” để buôn lậu dưới hình thức sử dụng chứng minh nhân dân của người khác do bị thất lạc, thậm chí của người đã chết hoặc làm giả chứng minh thư nhân dân (có trường hợp chỉ thay ảnh giữ nguyên số, những thông tin khác của chứng minh thư) làm người đại diện theo pháp luật khi thành lập doanh nghiệp, không xác định được địa chỉ, trụ sở của doanh nghiệp... gây khó khăn cho hoạt động điều tra, xác minh và xử lý vi phạm.

Đối với các vụ án liên quan đến doanh nghiệp “ma” do cơ quan Hải quan khởi tố thường khi chuyển cho cơ quan Cảnh sát điều tra bị tạm đình chỉ do không tìm thấy đối tượng.

“Để khắc phục tình trạng doanh nghiệp ma, Bộ Tài chính nhận thấy hiện nay chúng ta đã xây dựng được hệ thống thông tin về dữ liệu quốc gia về dân cư, công nghệ thông tin phát triển cho phép xác thực dấu ”vân tay” trong giải quyết thủ tục hành chính nên Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần áp dụng công nghệ này khi cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh cho doanh nghiệp”, Bộ trưởng nêu giải pháp.

Tính từ ngày 16/12/2022 đến 15/2/2024, toàn ngành Hải quan phát hiện, bắt giữ và xử lý: 18.468 vụ việc vi phạm pháp luật Hải quan, trị giá hàng hóa vi phạm ước tính 15.765 tỷ đồng. Cơ quan Hải quan đã khởi tố 43 vụ, chuyển cơ quan khác kiến nghị khởi tố 204 vụ. Số tiền thu nộp ngân sách nhà nước: 588 tỷ đồng. Trong công tác đấu tranh phòng, chống ma tuý, ngành Hải quan đã chủ trì, phối hợp với các lực lượng Công an, Bộ đội Biên phòng phát hiện, bắt giữ 331 vụ/365 đối tượng, trong đó cơ quan Hải quan chủ trì 151 vụ. Tang vật thu được trên 3 tấn ma túy các loại.