Nhiều yếu tố thuận lợi

Tình trạng thiếu nguồn cung gạo do chính sách hạn chế xuất khẩu của một số quốc gia, hạn hán, xung đột địa chính trị… đang tác động đến xuất khẩu của Việt Nam theo chiều hướng có lợi.

Năm 2023, Việt Nam xuất khẩu 8,13 triệu tấn gạo, kim ngạch đạt 4,67 tỷ USD, tăng 14,4% về lượng và tăng 35,3% về kim ngạch so với năm 2022. Giá xuất khẩu bình quân đạt 575 USD/tấn, tăng 18,26% so với năm 2022.

Dự báo, giá gạo còn tăng trong năm 2024, do nguồn cung bị thắt chặt, trong khi đó, nhu cầu nhập khẩu của nhiều quốc gia có xu hướng gia tăng.

Cụ thể, nguồn cung gạo toàn cầu không còn dồi dào khi Ấn Độ - chiếm tới 40% sản lượng toàn cầu - giảm sản lượng 4 triệu tấn so với niên vụ trước, chỉ còn 132 triệu tấn; các thị trường khác như Philippines, Indonesia, Campuchia, Thái Lan… cũng được dự báo giảm sản lượng do tác động của hiện tượng El Nino và biến đổi khí hậu.

Tồn kho cuối kỳ toàn cầu niên vụ 2023 - 2024 ước tính khoảng 167,2 triệu tấn, giảm 8,6 triệu tấn so với niên vụ trước và là mức tồn kho thấp nhất trong 6 niên vụ trở lại đây.

Năm 2024, theo dự báo của nhiều chuyên gia, tình hình thế giới vẫn sẽ có nhiều khó khăn, nhưng xuất khẩu gạo của Việt Nam đã có tín hiệu lạc quan ngay từ những tháng đầu năm.

Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, trong 2 tháng đầu năm 2024, gạo Việt được xuất khẩu sang 27 thị trường với khối lượng 920.000 tấn, trị giá 640 triệu USD, tăng 2,1% về lượng và tăng 35,2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2023.

Đơn hàng xuất khẩu từ các thị trường chủ lực như Philippines, Indonesia, Trung Quốc đang đổ dồn về Việt Nam. Đây là 3 thị trường nhập nhiều gạo nhất của nước ta.

Ông Phùng Văn Thành, tham tán thương mại Việt Nam tại Philippines cho biết, năm 2023, kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam sang Philippines đạt 3,1 triệu tấn, trị giá 1,75 tỷ USD. “Năm 2024, gạo Việt Nam vẫn giữ vị trí số 1 tại Philippines và còn nhiều cơ hội để doanh nghiệp tiếp tục khai thác mở rộng thị trường, gia tăng kim ngạch xuất khẩu”, ông Thành nhấn mạnh.

Tương tự, Indonesia, nước nhập khẩu gạo lớn thứ 2 của Việt Nam cũng tăng nhập khẩu để đảm bảo an ninh lương thực. Tính tới tháng 2/2024, Indonesia đã trải qua 8 tháng thâm hụt gạo liên tiếp do sản xuất trong nước thiếu hụt so với nhu cầu.

Theo thông tin từ ông Phạm Thế Cường, tham tán thương mại Việt Nam tại Indonesia, Chính phủ Indonesia sẽ sớm mở thầu mua thêm gạo, ngoài đợt mở thầu thu mua 500.000 tấn gạo vào ngày 17/1/2024 vừa qua (trong đó, các doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam đã thắng thầu cung cấp hơn 300.000 tấn).

“Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo cần theo dõi sát thông tin thị trường, tận dụng, tranh thủ cơ hội xuất khẩu gạo trong những tháng đầu năm sang thị trường này”, ông Cường lưu ý.

Với thị trường Trung Quốc, nhu cầu tiêu thụ gạo mỗi năm lên tới 150 triệu tấn. Ông Nông Đức Lai, tham tán thương vụ Việt Nam tại Trung Quốc dự báo, năm nay, khả năng Trung Quốc sẽ tăng cường nhập khẩu gạo để điều tiết hài hòa giữa nhập khẩu và sản xuất nhằm bảo đảm an ninh lương thực.

Do đó, xuất khẩu gạo sang thị trường tỷ dân có thể vượt xa con số hơn 900.000 tấn của năm 2023, giá xuất khẩu cũng có cơ hội để tăng hơn nữa.

Chủ động điều tiết xuất khẩu

Xuất khẩu trong năm 2023 vượt 8 triệu tấn là kết quả cao nhất trong lịch sử ngành lúa gạo Việt Nam kể từ khi tham gia xuất khẩu (năm 1989), khẳng định Việt Nam tiếp tục là một trong 3 quốc gia xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới, chiếm khoảng 15% tổng lượng gạo xuất khẩu toàn cầu, bên cạnh Ấn Độ và Thái Lan.

Năm 2024, với khả năng sản xuất 43 triệu tấn thóc, ngành gạo đảm bảo đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và xuất khẩu trên 8 triệu tấn. Tuy nhiên, theo ông Trần Quốc Toản, Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), thị trường xuất khẩu gạo vẫn chưa đa dạng, còn phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống như Philippines, Trung Quốc,

Indonesia; các thương nhân chưa chú trọng phát triển liên kết xây dựng vùng nguyên liệu, xây dựng cơ sở thông tin dữ liệu đáp ứng yêu cầu của thị trường nhập khẩu.

Để xuất khẩu gạo năm 2024 hiệu quả, Bộ Công thương cho hay, Bộ sẽ theo dõi sát tình hình thị trường thương mại gạo thế giới, động thái của các nước sản xuất, xuất khẩu lớn, kịp thời thông tin tới các bộ, ngành, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo để chủ động, điều tiết hoạt động sản xuất, kinh doanh xuất khẩu gạo.

Trong chỉ đạo mới nhất về việc đẩy mạnh sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu lúa, gạo bền vững, minh bạch, hiệu quả trong tình hình mới, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn nghiên cứu thúc đẩy triển khai sàn giao dịch hàng hóa nông sản, trong đó có sàn giao dịch thóc gạo để đảm bảo công khai, minh bạch trong kinh doanh lúa, gạo. Cùng với đó, xây dựng thí điểm mô hình đưa thương lái vào chuỗi giá trị ngành hàng lúa, gạo để vừa phát huy vai trò là cầu nối giữa người dân và doanh nghiệp, vừa hạn chế những rủi ro có thể xảy ra cho các bên tham gia chuỗi giá trị.