Phạt nặng để hình thành ý thức

Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia có 13 hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có quy định nghiêm cấm: “Điều khiển phương tiện giao thông mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn” (Khoản 6, Điều 5). Theo số liệu thống kê của Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), trong dịp Tết Nguyên đán Quý Mão 2023 vừa qua, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử lý gần 8.000 trường hợp vi phạm về nồng độ cồn, chiếm  hơn 35% số vi phạm về trật tự, an toàn giao thông trong dịp Tết. So với cùng thời gian Tết Nguyên đán Nhâm Dần, số lượng xử phạt tăng hơn 6.000 trường hợp.

Lý giải về việc cần xử phạt nặng người vi phạm giao thông khi trong máu có nồng độ cồn, theo cơ quan chủ trì soạn thảo Luật, nồng độ cồn trong máu =0,01g/dl, tương đương với việc mới chỉ uống một ngụm rượu hoặc 1/4 lon bia thì đã bắt đầu có các rối loạn như giảm các chức năng của não bộ trung tâm, tăng hưng phấn, thiếu kiềm chế, rối loạn điều chỉnh phối hợp động tác, động tác không nhất quán, từ đó ảnh hưởng đến kiểm soát tốc độ, duy trì hướng, phản xạ phanh trong khi điều khiển phương tiện giao thông. Vì vậy, uống rượu bia trước và trong khi lái xe làm tăng nguy cơ gây tai nạn giao thông, dẫn đến tử vong hoặc tàn phế nặng nề.

Nhiều ý kiến của người dân khi được hỏi về sự hợp lý của quy định xử phạt nghiêm lái xe khi có nồng độ cồn đều cho rằng, thực thi quy định đã làm thay đổi tích cực ý thức tham gia giao thông của người dân. Mọi người hình thành thói quen từ chỗ sợ bị phạt, sau đó thành tự giác không dám uống rượu, bia khi lưu hành phương tiện giao thông.

Tuy vậy, một số ý kiến khác lại cho rằng, trong thực tế có thể phát sinh tình trạng dương tính giả nồng độ cồn trong hơi thở, bởi tài xế sử dụng thực phẩm lên men hoặc uống siro. Một số người khác có thể uống thuốc Đông y ngâm trong rượu, với một lượng nhỏ, chỉ 10-15 ml/lần theo yêu cầu của bài thuốc. Với lượng này thì rất khó để mất kiểm soát hành vi, nhưng nếu tham gia giao thông, bị thổi nồng độ cồn thì đương nhiên sẽ bị xử phạt.

Có nên linh hoạt?

Trả lời phóng viên Báo Đầu tư câu hỏi về việc xử phạt lái xe có nồng độ cồn là quá nghiêm khắc hay cần linh hoạt, theo ông Nguyễn Huy Quang, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế), việc triển khai Luật Phòng, chống tác hại rượu, bia được tham khảo từ nhiều nước, trong đó có khoảng 20 quốc gia quy định cấm hành vi sử dụng rượu, bia khi lái xe, tức là quy định “nồng độ cồn bằng 0”.

Vì sao có những quy định chặt chẽ như vậy, theo ông Quang, văn hóa rượu, bia của Việt Nam có phần nào mang tính hủ tục. Nếu chúng ta không nghiêm, không thể thay đổi văn hóa uống rượu, bia. “Càng dung túng có ngưỡng nồng độ cồn tối thiểu, người dân vẫn tiếp tục uống và như thế, tình hình tai nạn sẽ không thể giảm được”, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế nêu quan điểm.

Cũng theo ông Quang, quy định “nồng độ cồn bằng 0” của Việt Nam thể hiện sự chặt chẽ, kịp thời và hiệu quả đã được chứng minh bằng những con số. Ngay trong tháng đầu tiên Luật có hiệu lực, số ca tử vong do tai nạn giao thông đã giảm đến 40% so với cùng kỳ năm trước đó.

Khác với ông Quang, một số ý kiến lại cho rằng, dù xử phạt lái xe có nồng độ cồn khi tham gia giao thông là cần thiết, nhưng cơ quan quản lý nên có những quy định linh hoạt hơn. Nhìn ra thế giới, hiện nhiều quốc gia áp dụng ngưỡng được phép lái xe khi uống rượu bia. Chẳng hạn, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Chile, Belarus, Bosnia & Herzegovina áp dụng mức 0,03g/dl. Ở Mỹ, mức 0,08g/dl cũng là quy định chung ở phần lớn các bang, trừ Utah là 0,05g/dl. Riêng tài xế dưới 21 tuổi bị giới hạn 0,02g/dl hoặc ít hơn tùy bang.

Với một số nơi, như Hồng Kông, Hà Lan, Scotland hay Phần Lan… cũng được áp dụng với mức 0,22 miligam/1 lít khí thở. Còn tại Việt Nam, ngưỡng nồng độ cồn được phép tham gia giao thông ở mức nào thì cơ quan chức năng nghiên cứu để đưa ra con số phù hợp với thể trạng người Việt cũng như tập quán sinh hoạt, văn hóa.

Ngoài ra, cũng cần có điều tra khảo sát xem số người vi phạm vượt ngưỡng nồng độ cồn hiện là bao nhiêu? So với quy định cũ trước đây, người bị xử lý vi phạm ở mức độ vi phạm nồng độ cồn cao hay thấp so với ngưỡng trước đây là bao nhiêu để có sự điều chỉnh (nếu cần).