Doanh nghiệp
Khoảng trống về quy định mua bán, sáp nhập DN
Dù dành hẳn một chương đề cập đến tổ chức lại DN qua các hình thức chia, tách, hợp nhất, sáp nhập và chuyển đổi DN, Luật Doanh nghiệp 2005 lại chưa có quy định rõ ràng về vấn đề mua bán DN.

Với một thị trường mua bán và sáp nhập DN (M&A) trị giá 5 tỷ USD, đã đến lúc phải có những quy định pháp lý đầy đủ và đồng bộ với vấn đề này trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi.

Hoạt động M&A chưa được quy định rõ ràng trong Luật cũng như chưa phù hợp với cách hiểu thông dụng về vấn đề này trên thế giới

M&A, luật nào quy định?

Vấn đề sáp nhập DN đã được đề cập khá rõ ràng, cụ thể trong Luật Doanh nghiệp 2005, với các hình thức chia tách, hợp nhất, sáp nhập (bảng 1).

Tuy nhiên, nội dung mua bán DN lại chưa được quy định rõ ràng trong Luật cũng như chưa phù hợp với cách hiểu thông dụng về vấn đề này trên thế giới.

Trong khi đó, các quy định về M&A nằm rải rác trong các văn bản pháp luật khác như Luật Đầu tư, Luật Cạnh tranh, Luật Chứng khoán và một số Nghị định của Chính phủ về việc mua bán cổ phần của NĐT nước ngoài tại các NHTM trong nước...

Cụ thể, Luật Đầu tư 2005 (Điều 21, 25) đề cập đến hình thức đầu tư thông qua góp vốn, mua cổ phần và sáp nhập, mua lại của các NĐT trong và ngoài nước vào lãnh thổ Việt Nam.

Luật Cạnh tranh 2004 định nghĩa hoạt động mua lại DN là việc một DN mua toàn bộ hoặc một phần tài sản của DN khác đủ để kiểm soát, chi phối toàn bộ hoặc một ngành nghề của DN bị mua lại (khoản 3, Điều 17) và M&A là 1 trong 5 nhóm hành vi của tập trung kinh tế và chịu sự điều chỉnh chặt chẽ của pháp luật, nếu như thị phần kết hợp của các DN tham gia tập trung kinh tế chiếm trên 50% trên thị trường liên quan (trừ trường hợp một hoặc nhiều bên tham gia đang trong nguy cơ bị giải thể hoặc lâm vào tình trạng phá sản; việc tập trung kinh tế có tác dụng mở rộng xuất khẩu hoặc góp phần phát triển kinh tế - xã hội, tiến bộ kỹ thuật, công nghệ).

Bảng 1: So sánh các hình thức tổ chức lại DN (chia, tách, hợp nhất, sáp nhập)

Đặc điểm

Hình thức tổ chức lại DN

Chia

Tách

Hợp nhất

Sáp nhập

Điều kiện và loại hình DN

Công ty TNHH, CTCP có thể được chia thành một số công ty cùng loại.

Công ty TNHH, CTCP có thể tách bằng cách chuyển một phần tài sản của công ty hiện có (sau đây gọi là công ty bị tách) để thành lập một hoặc một số công ty mới cùng loại (sau đây gọi là công ty được tách); chuyển một phần quyền và nghĩa vụ của công ty bị tách sang công ty được tách mà không chấm dứt tồn tại của công ty bị tách.

Hai hoặc một số công ty cùng loại (sau đây gọi là công ty bị hợp nhất) có thể hợp nhất thành một công ty mới (sau đây gọi là công ty hợp nhất) bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty hợp nhất, đồng thời chấm dứt tồn tại của các công ty bị hợp nhất.

Một hoặc một số công ty cùng loại (sau đây gọi là công ty bị sáp nhập) có thể sáp nhập vào một công ty khác (sau đây gọi là công ty nhận sáp nhập) bằng cách chuyển toàn bộ tài sản, quyền, nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp sang công ty nhận sáp nhập, đồng thời chấm dứt sự tồn tại của công ty bị sáp nhập.

Hậu quả pháp lý sau khi ĐKKD

Công ty bị chia chấm dứt tồn tại. Các công ty mới phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác...

Công ty bị tách và công ty được tách phải cùng liên đới chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác ….

Các công ty bị hợp nhất chấm dứt tồn tại; công ty hợp nhất được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và các nghĩa vụ tài sản khác của các công ty bị hợp nhất.

Công ty bị sáp nhập chấm dứt tồn tại; công ty nhận sáp nhập được hưởng các quyền và lợi ích hợp pháp, chịu trách nhiệm về các khoản nợ chưa thanh toán, hợp đồng lao động và nghĩa vụ tài sản khác của công ty bị sáp nhập.

Luật Chứng khoán 2006 cũng có những quy định về M&A, điều chỉnh các hoạt động mua lại và sáp nhập trong lĩnh vực chứng khoán và các công ty đại chúng như chào mua công khai (Điều 32) và quy định riêng về tổ chức lại DN với CTCK, công ty quản lý quỹ (Điều 69).

Theo nhiều chuyên gia, những quy định của pháp luật hiện hành tuy đã đề cập đến hoạt động M&A, nhưng khái niệm chưa được chuẩn hóa, không thống nhất giữa các văn bản. Luật Doanh nghiệp quy định về M&A như hình thức tổ chức lại DN, Luật Đầu tư quy định như là hình thức đầu tư trực tiếp, Luật Chứng khoán quy định như là hình thức đầu tư gián tiếp.

Bên cạnh đó, các quy định này mới chỉ dừng lại ở việc xác lập về mặt hình thức của hoạt động M&A, trong khi đó, M&A là một giao dịch thương mại, tài chính, đòi hỏi phải có những quy định cụ thể như kiểm toán, định giá, tư vấn, môi giới, cung cấp thông tin, bảo mật, chuyển giao và xác lập sở hữu, chuyển dịch tư cách pháp nhân, cổ phần, cổ phiếu, các nghĩa vụ tài chính, người lao động, thương hiệu, cơ chế giải quyết tranh chấp...

Cần có quy định cụ thể về M&A

Theo các chuyên gia, hiện cũng chưa có văn bản hướng dẫn các thủ tục, quy trình M &A rõ ràng, cụ thể, gây khó khăn trong việc xác lập các giao dịch, địa vị mỗi bên mua – bán cũng như hậu quả pháp lý sau M&A. Ngoài ra, thẩm quyền quản lý của các đơn vị chủ quản đối với từng loại hình DN cũng khác nhau.

Thêm vào đó, các cơ quan nhà nước cũng chưa thống nhất được hoạt động M&A là đầu tư trực tiếp hay gián tiếp, điều kiện nào để chuyển hoá từ đầu tư trực tiếp thành đầu tư gián tiếp và ngược lại. Nếu mỗi cơ quan nhìn nhận hoạt động M&A dưới góc độ riêng thì không thể xây dựng được cơ chế, chính sách thống nhất nhằm tạo ra một môi trường thuận lợi cho hoạt động này...

Chính vì vậy, Luật Doanh nghiệp sửa đổi phải là cơ sở pháp lý chính và quan trọng nhất cho hoạt động M&A, với những quy định cụ thể và rõ ràng hơn so luật hiện hành. Các luật khác chỉ đề cập hoặc điều chỉnh một số nội dung nhất định của tiến trình M&A và không được xung đột hay mâu thuẫn với Luật Doanh nghiệp.

Việc quy định đầy đủ và thống nhất về M&A trong Luật Doanh nghiệp sửa đổi giúp cho khung pháp lý về M&A có thể triển khai được ngay khi luật có hiệu lực và cũng khắc phục tình trạng Luật chờ Nghị định, Thông tư hướng dẫn.

Bên cạnh đó, cũng phải có những quy định hướng dẫn mang tính kỹ thuật ở những văn bản có mức độ pháp lý thấp hơn, chẳng hạn như những quy định về quản trị công ty, hướng dẫn công ty có những quy định tại Điều lệ cho phép HĐQT áp dụng các biện pháp, nhằm chống thâu tóm thù nghịch, thậm chí là quy định mang tính nguyên tắc về việc xác định mức giá chào mua công khai nhằm bảo đảm quyền lợi của cổ đông cũng như ngăn chặn các hiện tượng lạm dụng thị trường.

Các quy định phải đảm bảo được mục tiêu căn bản mà một thương vụ M&A là bảo vệ được quyền lợi của cổ đông, đặc biệt là cổ đông thiểu số; bảo vệ quyền lợi của chủ nợ; bảo vệ quyền lợi của người lao động và bảo vệ quyền lợi của khách hàng.

(*) Công ty Luật Lê Minh

Tin liên quan
Tin khác