Cần xây dựng tiêu chí xác định dự án xanh

Trong bản kiến nghị quý II/2024, các chuyên gia nghiên cứu Trường Đại học kinh tế Quốc dân kiến nghị một số giải pháp nhằm phát triển tín dụng xanh.

Giải pháp đầu tiên là hoàn thiện khung pháp lý, cụ thể hóa các tiêu chí xác định dự án “xanh” bởi hiện các văn bản quy phạm pháp luật thường chỉ đưa ra các quy định khung chung, ít quy định cụ thể, chi tiết về các vấn đề liên quan đến hoạt động tín dụng xanh của các TCTD.  

Do đó, nhóm chuyên gia kiến nghị Chính phủ, Bộ Tài chính và Tổng cục Thống kê phải hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho hoạt động tín dụng xanh. Cần có những quy định rõ ràng, chính xác về các vấn đề liên quan đến tín dụng xanh.  

Bên cạnh đó, cần xây dựng hướng dẫn về danh mục xanh và tiêu chí xác định dự án như thế nào là xanh, và cần có đánh giá phù hợp với từng phân ngành kinh tế của Việt Nam. Đây là cơ sở để các TCTD căn cứ lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh cho các dự án. Bên cạnh đó, cần thống nhất các quy định, định nghĩa cụ thể về các danh mục, ngành lĩnh vực xanh có thể áp dụng chung trên cả nước. Điều này cũng sẽ giảm khó khăn cho các TCTD trong việc lựa chọn, thẩm định, đánh giá và giám sát khi thực hiện cấp tín dụng xanh xác định các lĩnh vực xanh, dự án xanh để thẩm định cho vay.

Nhóm chuyên gia cũng kiến nghị cần xây dựng lộ trình cụ thể cho việc thực hiện các cơ chế, chính sách hỗ trợ các lĩnh vực, ngành xanh về thuế, phí, vốn, kỹ thuật, thị trường, quy hoạch, chiến lược phát triển... của từng ngành/lĩnh vực một cách đồng bộ nhằm thu hút và phát huy hiệu quả của nguồn vốn tín dụng xanh. Cơ chế hỗ trợ có thể thực hiện là cho phép bảo lãnh các khoản tín dụng xanh hoặc thành lập định chế tài chính đặc biệt trong cấp tín dụng xanh vào các dự án trọng điểm. Chính phủ cũng có thể nghiên cứu thành lập Quỹ hỗ trợ phát triển bền vững cho các dự án xanh trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm của các nước và rà soát lại hệ thống các chính sách hiện hành để đảm bảo tập trung, tránh phân bổ nguồn lực dàn trải.

Cuối cùng, nghiên cứu cơ chế và chính sách hỗ trợ phát triển thị trường vốn xanh. Nguồn vốn cho các hoạt động xanh của ngân hàng hiện nay còn khá hạn chế. Có thể cân nhắc cho phép không tính nguồn vốn để cho vay các dự án xanh vào tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn và ưu đãi tái cấp vốn, tái chiết khấu, giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc đối với phần nguồn vốn ngân hàng huy động để tài trợ cho các dự án tín dụng xanh. Tăng giới hạn tăng trưởng tín dụng cho các ngân hàng đạt tiêu chuẩn ngân hàng xanh để hướng đến tài trợ cho các phương án/dự án xanh nhằm đạt mục tiêu phát triển bền vững mà Chính phủ và NHNN đã đặt ra.

Ưu đãi với tổ chức tín dụng cung cấp tín dụng xanh

Để đảm bảo an toàn tài chính của các hoạt động tín dụng xanh, nhóm chuyên gia kiến nghị, một là phải xây dựng và hoàn thiện các quy định về hướng dẫn thực hiện tín dụng xanh cho các tổ chức tín dụng.  NHNN xem xét lồng ghép các quy định về quản lý rủi ro môi trường - xã hội vào Quy chế cho vay của các TCTD đối với khách hàng, tạo cơ sở pháp lý cho các TCTD thực hiện.

Hai là, hoàn thiện các tiêu chuẩn về tín dụng xanh, danh mục các ngành/lĩnh vực xanh để áp dụng chung, thống nhất giữa các TCTD. Các tiêu chuẩn về tín dụng xanh cần được phân loại theo các mục tiêu, lợi ích môi trường, phù hợp với các chỉ tiêu về vấn đề môi trường của Việt Nam và thông lệ quốc tế. Đồng thời, cần nghiên cứu xây dựng danh sách danh mục/ngành nghề nên hạn chế đầu tư và cấp tín dụng do nguy cơ gây ô nhiễm môi trường.

Ba là, ban hành các chính sách ưu đãi đối với các TCTD thực hiện cung cấp tín dụng xanh. Đối với các TCTD, NHNN cần nghiên cứu đưa ra các chính sách ưu đãi như giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc, tăng “room” tín dụng, tăng cơ hội, và khả năng tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi. Ngoài ra, các chính sách cần xem xét không tính nguồn vốn cung ứng cho các dự án đầu tư xanh vào tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung và dài hạn, thực hiện tái cấp vốn, tái chiết khấu với các ưu đãi về thời hạn, lãi suất, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các ngân hàng có hoạt động tín dụng xanh. Tuy nhiên, việc sử dụng các công cụ này cần được NHNN cân nhắc thận trọng, linh hoạt theo hướng vừa đảm bảo được nguồn vốn cho tín dụng xanh vừa đảm bảo ổn định các mục tiêu trong điều hành chính sách tiền tệ.

Bốn là, yêu cầu các TCTD hoàn thiện các tiêu chuẩn theo Basel III, đặc biệt là các tiêu chí về quản trị rủi ro do các dự án được tài trợ bởi tín dụng xanh. Bởi nhìn chung, các doanh nghiệp đầu tư vào các dự án xanh thời gian thường dài, doanh nghiệp phải đối mặt với mức độ rủi ro cao hơn các dự án thông thường khác do tính chuyên biệt và độ phức tạp.

Năm là, bổ sung tiêu chí xanh vào các quy định pháp luật về hoạt động cấp tín dụng như Thông tư số 39/2016/TT-NHNN, Thông tư số 07/2015/TT-NHNN nhằm đảm bảo sự thống nhất giữa pháp luật về bảo vệ môi trường và pháp luật về tài chính – ngân hàng.

Sáu là, đẩy nhanh việc ban hành quy định hướng dẫn các TCTD về quản lý rủi ro về môi trường liên quan tới công tác cấp tín dụng xanh. Đặc biệt, văn bản này cần có điều khoản quy định theo hướng khuyến khích về tỷ lệ dư nợ, huy động vốn; Điều chỉnh tỷ lệ quy đổi của khoản dư nợ tín dụng xanh xuống mức thấp hơn khoản tín dụng khác; Tăng tỷ lệ nợ xấu nhằm cho phép ngân hàng cho vay xanh nhiều hơn để khuyến khích.

Bảy là, tiếp tục nghiên cứu và hoàn thiện Sổ tay hướng dẫn đánh giá rủi ro môi trường xã hội trong hoạt động cấp tín dụng của các TCTD. Tín dụng xanh ngày càng phát triển và trở thành một cấu phần quan trọng của thị trường tín dụng, đòi hỏi phải hoàn thiện cơ chế, quy chuẩn riêng đối với hoạt động tín dụng này. NHNN nghiên cứu bổ sung chế tài xử phạt đối với các ngân hàng, TCTD lợi dụng tín dụng xanh để cấp vốn cho các dự án không đạt yêu cầu.

Ngoài ra, nhóm nghiên cứu cũng đề nghị các tổ chức tín dụng hoàn thiện các quy trình nội bộ về tín dụng xanh, gắn chính sách về phát triển xanh trong định hướng và chiến lược kế hoạch kinh doanh, đa dạng hóa các sản phẩm tín dụng xanh, nâng cao nhận thức của cán bộ về công tác tín dụng xanh…