Tiếp tục khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo

Các thành viên liên kết của Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) bao gồm Hiệp hội Doanh nghiệp Singapore, Hiệp hội Doanh nghiệp Australia, Hiệp hội Doanh nghiệp Thụy Sĩ, Hiệp hội Doanh nghiệp Đài Loan, Hiệp hội Doanh nghiệp Thái Lan, Hội Doanh nghiệp trẻ Hà Nội, Hiệp hội Doanh nghiệp Ấn Độ, Hiệp hội Doanh nghiệp Hồng Kông và Hiệp hội Doanh nghiệp Canada tại Việt Nam đã đề nghị Chính phủ Việt Nam tiếp tục phát triển năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu quả năng lượng, thúc đẩy công nghệ lưu trữ năng lượng bằng pin và năng lượng hydro.

Theo đó, để phù hợp với các cam kết tại COP26, các nhà đầu tư nước ngoài cũng cho rằng, Việt Nam sẽ cần xem xét các xu hướng và cơ hội về năng lượng tái tạo trong phiên bản sắp tới để hoàn thiện Quy hoạch điện 8 cũng như trong một số quy hoạch khác và cơ chế thực hiện để triển khai quy hoạch điện.

Ông Michael R. DiGregorio, Trưởng Nhóm công tác Môi trường cho hay, theo dự thảo Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Các-bon được trình lên Nghị viện EU, các nhà nhập khẩu sẽ phải mua hạn ngạch phát thải đối với lượng các-bon có trong 30 ngành hàng, với mức giá bằng giá trung bình hàng tuần của các hạn ngạch phát thải tương tự áp dụng tại EU. 

Bởi vậy, sự phát triển của hệ thống mua bán phát thải (ETS) và thị trường các-bon của Việt Nam sẽ đóng một vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi này. 

Cũng trong năm 2022, Nhóm công tác Điện và Năng lượng sẽ xây dựng kế hoạch năng lượng sản xuất tại Việt Nam (phiên bản 3.0), trong đó tập trung hỗ trợ khu vực tư nhân thực hiện Quy hoạch điện VIII, đặc biệt liên quan đến huy động vốn từ khu vực tư nhân, lập kế hoạch, đầu tư, phát triển và vận hành trong nước và quốc tế, nâng cao năng lực và đưa ra khuyến nghị về tiêu chuẩn kỹ thuật cho quy hoạch phát triển điện bền vững.

 Cơ chế cho các dự án điện gió lỡ hẹn

"Cần có quy định rõ ràng đối với các trang trại điện gió hiện vẫn đang trong quá trình xây dựng và không kịp vận hành thương mại trước thời hạn đề ra để được hưởng cơ chế giá FiT ưu đãi do đại dịch Covid-19 để hỗ trợ tiếp tục hoàn thành các dự án đó và tận dụng các nguồn lực kinh tế đã đầu tư cho thị trường năng lượng", là đề nghị được nhiều hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài đưa ra tại VBF năm nay. 

Theo công bố của Bộ Công thương, công suất các dự án điện gió đã được bổ sung quy hoạch hiện là 11.921 MW. Trong số này, có 146 dự án đã ký hợp đồng mua bán điện (PPA) với công suất là 8.171,475 MW.

Các dự án và phần dự án đã đi vào vận hành thương mại (COD) trong giai đoạn từ năm 2011 đến hết ngày 31/10/2021 là 84 dự án với tổng công suất là 3.980,265 MW. Trong số này có 15 dự án đã COD được một phần công suất là 325,15 MW và tổng công suất chưa COD là 1.031,1 MW.

Hiệp hội các doanh nghiệp Mỹ (AmCham) cũng cho rằng, Chính phủ ban hành các chính sách tiếp tục hỗ trợ lĩnh vực này - bao gồm cả hỗ trợ cho các dự án gặp phải sự chậm trễ trong xây dựng do Covid-19 và phát triển một cơ chế đấu giá mới giúp tăng trưởng hơn nữa.

Gió ngoài khơi mang lại tiềm năng lớn với ước tính cả công suất đáy cố định và công suất nổi vào khoảng 600 GW. AmCham cũng ủng hộ việc tăng cường năng lượng gió ngoài khơi theo kế hoạch trong Quy hoạch điện 8 để mang lại các tổ hợp khai thác gió ngoài khơi quy mô lớn khả thi về mặt kinh tế để hỗ trợ sự phát triển của khu vực tư nhân Việt Nam, các tiêu chuẩn quốc tế và các Hiệp định Mua bán có khả năng thu hút đầu tư tư nhân.

Theo đó, các tổ hợp khai thác gió ngoài khơi này nên được phát triển với các đơn vị lưu trữ xanh để hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang một tương lai không carbon.

AmCham cũng khuyến nghị, nên xem xét cẩn thận các tiêu chí có ý nghĩa dựa trên hiệu suất năng lượng của mô-đun năng lượng mặt trời để duy trì và phát huy đầy đủ vị thế là quốc gia dẫn đầu toàn cầu về sản xuất các tấm pin mặt trời màng mỏng tiên tiến và cho phép sử dụng nhiều hơn các tấm pin sản xuất trong nước tại Việt Nam.

Thí điểm mua bán điện trực tiếp

Các doanh nghiệp Mỹ cũng tuyên bố ủng hộ việc Quy hoạch điện VIII sử dụng phương thức mua điện trực tiếp và cung cấp điện sau lưới điện cho gió và mặt trời, cũng như DPPA trong tương lai sẽ cho phép khu vực tư nhân đáp ứng các chính sách không carbon toàn cầu khi đầu tư vào Việt Nam.

 Hiện còn một số lo ngại về tiến độ chậm trễ trong chương trình thí điểm hợp đồng mua bán điện trực tiếp (DPPA) cho năng lượng tái tạo do việc chuyển đổi Thông tư trước đây thành Quyết định mới của Thủ tướng Chính phủ sắp được soạn thảo - cũng như đề xuất thay đổi mới đây đối với cơ cấu biểu giá theo đó khách hàng sử dụng điện sẽ mua điện từ Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN)/Tổng công ty điện lực các miền theo giá bán lẻ (thay vì giá thị trường giao ngay của Thị trường bán buôn điện cạnh tranh (VWEM) cộng với phí DPPA như dự thảo thông tư trước đây của Bộ Công thương) cũng như các tác động tài chính và thương mại kèm theo đối với chương trình được đề xuất.

Kiến nghị của nhiều nhà đầu tư nước ngoài cũng nhắc tới việc làm rõ hơn về các vấn đề kỹ thuật/cấp phép như giới hạn ngưỡng 1 MW hay cơ chế giá điện dư thừa tải lên lưới của EVN trong quá trình thực thi DPPA.

Phát triển thị trường khí đốt và hydro

Cùng đề xuất tạm dừng phê duyệt nhà máy điện than mới trong Quy hoạch điện 8, các nhà đầu tư nước ngoài cũng cho rằng, khí đốt có thể đóng vai trò là nhiên liệu chuyển tiếp quan trọng và giúp Việt Nam thoát khỏi than càng nhanh càng tốt.

Theo đó, các dự án khí tự nhiên hóa lỏng, khí tự nhiên hóa lỏng xanh và khí tự nhiên hóa lỏng/hydro có tiềm năng mang lại lợi ích cả về kinh tế và môi trường.

Cụ thể, các công nghệ khí tự nhiên hóa lỏng này giúp giảm lượng khí thải CO2 so với các nhiên liệu hóa thạch khác và tăng khả năng thâm nhập năng lượng tái tạo. Hơn nữa, công nghệ khí tự nhiên hóa lỏng có thể cung cấp chi phí điện thấp hơn và ổn định giá hơn để hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Ngoài ra tầm quan trọng của việc có độ sạch đáng tin cậy hơn (Khí tự nhiên hóa lỏng để cung cấp điện) là rất quan trọng với Khí tự nhiên hóa lỏng là nhiên liệu chuyển tiếp sang tương lai bằng không trong khi việc xây dựng bằng công suất tái tạo diễn ra trong những thập kỷ tới và do đó củng cố toàn bộ hệ thống phát điện.

Các khuyến nghị của cộng đồng doanh nghiệp nước ngoài cũng nhắc tới việc cần sớm xem xét vai trò của việc lưu trữ năng lượng pin và năng lượng hydro trong bối cảnh mới của thị trường điện.

Với hydro, nhiều Chính phủ cũng đã bắt đầu hỗ trợ phát triển thị trường hydro phát thải cacbon thấp khi nhanh chóng nhận ra rằng lộ trình giảm phát thải carbon thành công không thể chỉ dựa vào điện tái tạo và giải pháp hydro không phát thải cacbon sẽ là cần thiết.

Việc phát triển thị trường hydro sạch cũng sẽ giúp giảm chi phí, tăng tính linh hoạt của hệ thống điện và giảm phát thải cacbon trong nhiều ngành công nghiệp.

Tái triển khai dự án nhà máy điện hạt nhân

Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn quốc (KorCham) lại có đề nghị liên quan tới điện hạt nhân.

Với thực tế việc cung cấp điện ổn định là rất quan trọng cho phát triển kinh tế, các doanh nghiệp Hàn Quốc cũng đồng thuận với định hướng chính sách điện của Chính phủ Việt Nam theo hướng đẩy mạnh mở rộng các dự án năng lượng mới và tái tạo bao gồm cả điện mặt trời.

Tuy nhiên KorCham cũng cho rằng, để hỗ trợ mở rộng phổ cập nguồn năng lượng tái tạo, không chỉ cần mở rộng mạng lưới truyền tải điện mà còn cần có nguồn điện cơ sở để đảm bảo ổn định và không gián đoạn sản xuất điện. “Trong tầm nhìn trung và dài hạn, cần có một đánh giá sâu về sự cần thiết phải tái triển khai các dự án sản xuất điện hạt nhân của Việt Nam, việc mà trước đó đã bị tạm dừng thảo luận”, là nhận xét của Kotra.

Hàn Quốc có nhiều kinh nghiệm và bí quyết trong lĩnh vực sản xuất điện hạt nhân và xuất khẩu ra nước ngoài nên Hàn Quốc có thể hợp tác với Chính phủ Việt Nam để hướng đến nguồn cung điện ổn định trong tương lai.