Tại Hội thảo "M&A thời đại dịch: Lớn mạnh cũng chuỗi giá trị", do Báo Đầu tư và NovaGroup phối hợp tổ chức diễn ra vào sáng nay (15/10), ông Phan Đức Hiếu đã chỉ ra 3 đặc điểm về M&A rất đáng chú ý trong giai đoạn dịch bệnh Covid-19 bùng phát và ảnh hưởng đến kinh tế toàn cầu và Việt Nam.

Thứ nhất là tác động Covid-19 lên M&A là rõ nét, con số thực tế cho thấy là M&A gắn liền khối ngoại, nên tác động lên khối ngoại sẽ có tác động lên M&A Việt Nam.

Cụ thể, M&A toàn cầu có sự sụt giảm trong 6 tháng 2020 với tổng giao dịch 917 tỷ USD, nhưng sự tăng trưởng lại rất nhanh trong nửa cuối năm khi được kiểm soát, giá trị 2.200 tỷ USD. Trong năm 2021, giá trị M&A toàn cầu là 2.600 tỷ USD.

Tác động tương tự ở Việt Nam, M&A năm 2019 đạt giá trị 7,2 tỷ USD, nhiều tập đoàn kinh tế trong nước xuất hiện, nhưng khối ngoại vẫn ảnh hưởng lớn. Cả năm 2020, tổng giá trị các thương vụ M&A chỉ 3,5 tỷ USD.

Thứ hai, hoạt động kinh doanh bị tác động bởi dịch bệnh Covid-19 cả tích cực và tiêu cực. Ngành nghề tập trung nhiều trong M&A là bất động sản, tài chính ngân hàng, công nghệ, logistic, dược phẩm, công nghệ… Nổi bật nhất là ngành bất động sản tập trung hơn 40%, dịch vụ bị tác động mạnh bởi Covid-19, nhưng M&A lại diễn ra mạnh mẽ 18%, hay thực phẩm đồ uống, dược phẩm, vật liệu xây dựng…

Đặc điểm nổi bật là sự tham gia mạnh mẽ hơn của doanh nghiệp nội, có thời gian chúng ta từng lo nước ngoài thôn tính donah nghiệp Việt, có nên có chính sách hạn chế không - từng có suy nghĩ như vậy, thì nay không còn nghi ngại. Năm 2018, doanh nghiệp Việt Nam là bên mua chiếm 18%, năm 2019 - 2020 là 30% cho thấy trỗi dậy mạnh mẽ, các chủ thể tham gia vào M&A từ năm 2019 - quý I/2021 thì 49% là doanh nghiệp Việt Nam.

Các địa bàn xảy ra M&A thì 70% ở Việt Nam, 30% ở lãnh thổ bên ngoài. Điều này cho thấy sự vươn lên của doanh nghiệp Việt và điều này là rất quan trọng.

Thứ ba, sự hợp tác liên kết hình thành chuỗi, thay vì M&A mang tính thôn tính - bị tác động bởi Covid-19 cũng rất rõ. Giai đoạn 2019 - 2021 chỉ 11% giao dịch M&A là sáp nhập - tức triệt tiêu 1 bên. Còn lại 80% mua lại cổ phần chiếm tỷ lệ đa số để kiểm soát, và 9% là liên doanh.

“Dịch Covid-19 đã thay đổi cơ cấu kinh doanh và hình thành chuỗi cung ứng”, ông Hiếu nhấn mạnh.

Ông Hiếu nhấn mạnh, các thương vụ M&A theo chiều ngang, tức là các doanh nghiệp kinh doanh cùng 1 thị trường đã chiếm 45% giao dịch vừa qua, cho thấy cơ cấu lại các hoạt động kinh doanh, quan trọng hơn có 19% các giao dịch theo chiều dọc, tức là các doanh nghiệp hình thành chuỗi cho thấy, chuyển dịch chuỗi, và chỉ 30% là giao dịch hỗn hợp.

Theo ông Hiếu, các chuyên gia dự đoán các con số tăng trưởng dù khó khăn, nhưng vẫn dự đoán tăng trưởng 4,5 tỷ USD. Rồi năm 2022 có thể quay lại con số trên 7 tỷ USD.

“Điều quan trọng là cái gì thúc đẩy (về mặt thể chế), xu hướng M&A mới có thay đổi hình dạng không?”, ông Hiếu nêu vấn đề.

Thứ nhất, theo ông Hiếu, thể chế tác động lớn đến xu hướng, hình hài của M&A trong bối cảnh mới ở điểm. Cải cách thể chế là trọng tâm mà Nghị quyết Đại hội Đảng XIII đã đề cập và cải cách thì chỉ mang đến 2 thứ: một là dễ dàng hơn, hai là đơn giản hơn. Như vậy, các rào cản, khó khăn về pháp lý được giảm bớt, các hoạt động kinh doanh nói chung, tái cấu trúc và M&A trở nên dễ dàng hơn.

Điểm thứ hai là chiến lược phục hồi và phát triển kinh tế thì Chính phủ đang xây dựng theo Nghị quyết Quốc hội ở kỳ họp thứ nhất, thì hình hài nền kinh tế sắp tới đòi hỏi một khu vực doanh nghiệp năng động hơn, dễ thích ứng hơn, và đặt câu hỏi là tái cấu trúc cả khu vực doanh nghiệp, sự phân bổ nguồn lực sẽ hợp lý hơn, chủ thể doanh nghiệp tự cải thiện để khỏe hơn, để có cơ hội tiếp cận nguồn lực đó.

Thứ ba là doanh nghiệp trong bối cảnh Covid-19 không thể gượng dậy trên con đường cũ, mà mạnh mẽ đứng dậy trên con đường mới, tức phải tự cấu trúc lại. Nhiều doanh nghiệp quay về kinh doanh cốt lõi thay vì trước đây thiếu đi chiến lược dài hạn… M&A là công cụ, là cách thức có nhiều lợi ích mà doanh nghiệp sẽ sử dụng.

Chúng ta có thể hình dung, tái cấu trúc có 3 cách, thúc đẩy giải thể doanh nghiệp nhanh, mở cửa nhanh cho nhiều doanh nghiệp mới gia nhập thị trường nhưng cách này có vẻ sẽ có tác động mang nhiều yếu tố bất lợi.

Còn cách khác là khuyến khích M&A. Có 2 yếu tố M&A là hợp tác cùng phát triển, có tính bền vững hơn nhiều sự liên kết giữa 2 doanh nghiệp 1 nhà sản xuất, 1 nhà cung cấp. Sự liên kết của M&A theo hình thức hợp tác còn có sự đóng góp hỗ trợ về nguồn lực, chi phối về nguồn vốn sẽ chặt chẽ và bền vững hơn nhiều. Các cách thức như vậy là cần, bên cạnh việc thúc đẩy, đưa ra các chủ trương, chính sách để tăng tính liên kết của doanh nghiệp, hình thành chuỗi mới, phát huy điểm mạnh của doanh nghiệp.

Vậy thể chế sắp tới sẽ định hình, thúc đẩy M&A và định hình M&A theo hướng là cơ cấu lại doanh nghiệp, tăng cường hợp tác.