“Trong giai đoạn phát triển vừa qua, công tác vận động, thu hút và sử dụng ODA của Việt Nam đã thu được nhiều kết quả tích cực, thể hiện ở 3 chỉ tiêu chủ yếu: vốn ODA cam kết, vốn ODA ký kết và vốn ODA giải ngân”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đã khẳng định như vậy khi trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư điện tử - baodautu.vn về những thành tựu mà Việt Nam đạt được sau hành trình 20 năm hợp tác phát triển với các nhà tài trợ.

Số liệu thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy, 20 năm qua, các nhà tài trợ đã cam kết dành cho Việt Nam trên 78,195 tỷ USD vốn ODA, trong đó đã ký kết hiệp định chính thức 58,463 tỷ USD.

Trong khi đó, với 37,597 tỷ USD vốn giải ngân, rất nhiều chương trình, dự án sử dụng vốn ODA đã được đưa vào sử dụng, tạo nền tảng cho tăng trưởng và phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam, góp phần xóa đói, giảm nghèo.

Chỉ tính riêng lĩnh vực giao thông - vận tải, có thể kể hàng loạt dự án lớn, có vai trò quan trọng, như Quốc lộ 1A, Quốc lộ 3, 5, 10; đường cao tốc TP.HCM - Long Thành - Dầu Giây; đường xuyên Á TP.HCM - Mộc Bài kết nối với hệ thống đường bộ Campuchia và Thái Lan trong khuôn khổ hợp tác Tiểu vùng Mê Kông (GMS); hay hầm đường bộ qua đèo Hải Vân, cầu Cần Thơ, cầu Thanh Trì, cầu Bãi Cháy, cảng Tiên Sa, Sân bay quốc tế Nội Bài...

“Có thể nói, trong thời gian qua, ODA có mặt ở hầu hết các lĩnh vực cơ sở hạ tầng kinh tế và xã hội. Các công trình sử dụng vốn ODA đã góp phần tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống của nhân dân”, Bộ trưởng Vinh nói và khẳng định, Việt Nam đã sử dụng một cách hiệu quả từng đồng vốn ODA, như đã cam kết với các nhà tài trợ.

Không chỉ là khẳng định từ phía Việt Nam, cộng đồng các nhà tài trợ quốc tế cũng đánh giá cao việc Việt Nam đã sử dụng vốn ODA đúng mục đích và mang lại hiệu quả cao. Bà Victoria Kwakwa, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam đã nhiều lần khẳng định điều này tại các kỳ Hội nghị Nhóm tư vấn các nhà tài trợ cho Việt Nam (Hội nghị CG), với tư cách đồng chủ trì với Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư.

“Nhật Bản đã hỗ trợ Việt Nam chủ yếu trong việc phát triển các công trình kết cấu hạ tầng quan trọng, như đường giao thông, cầu, cảng... Tôi thực sự hài lòng vì vốn ODA đã được sử dụng hiệu quả và sự hỗ trợ của chúng tôi đã góp phần tạo nền tảng vững chắc cho tăng trưởng kinh tế của Việt Nam”, ngài Hiroshi Fukada, Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam nhấn mạnh.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận rằng, bên cạnh số vốn cam kết và ký kết tăng dần qua từng năm, thì giải ngân vốn ODA vẫn chưa đạt được những đột phá để góp phần phát triển kinh tế - xã hội Việt Nam, dù đã được cải thiện nhiều.

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hạn chế và yếu kém mang tính tổng hợp nhất trong quản lý và sử dụng ODA thời gian qua ở Việt Nam là năng lực hấp thụ nguồn vốn ODA quốc gia, cũng như ở cấp ngành và địa phương chưa đáp ứng được yêu cầu. Minh chứng là tỷ lệ giải ngân vốn ODA mới bằng khoảng 63% vốn ODA ký kết.

“Nhiều chương trình, dự án sử dụng vốn ODA đã chậm tiến độ, dẫn đến việc một số dự án cắt giảm, hủy một số hạng mục và hoạt động, hoặc phải tái cấu trúc toàn bộ dự án. Hậu quả là, giải ngân vốn ODA của cả nước đạt thấp so với vốn ODA đã ký kết, ảnh hưởng xấu tới hiệu quả sử dụng nguồn vốn này”, ông Hoàng Viết Khang, Vụ trưởng Vụ Kinh tế đối ngoại (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) nói và cho biết, riêng thời kỳ 2006 - 2010, khoảng 7 tỷ USD vốn ODA đã ký kết, nhưng chưa giải ngân, trong đó có nhiều chương trình, dự án được hưởng các điều kiện tài chính ưu đãi cao phải chuyển tiếp sang thời kỳ 2011 - 2015.

“Số vốn tồn đọng này cùng với các khoản vốn ODA ký kết mới trong thời kỳ 2011 - 2015 sẽ tạo áp lực lớn đối với nhiệm vụ giải ngân nguồn vốn này trong 5 năm 2011 - 2015”, ông Khang nói.

Chính vì vậy, một trong những áp lực hiện nay của Việt Nam là phải đẩy nhanh giải ngân vốn ODA, nhất là trong bối cảnh nguồn lực đầu tư trong nước có hạn. Và không chỉ là giải ngân, mà Việt Nam phải sử dụng minh bạch và hiệu quả những đồng vốn này.

“Nếu Việt Nam chứng tỏ mình có thể sử dụng ODA hiệu quả, đúng mục đích, giải ngân đúng tiến độ, thì các nhà tài trợ quốc tế sẽ tin tưởng và tiếp tục hỗ trợ. Ngược lại, nếu thấy Việt Nam còn nghèo mà sử dụng lãng phí, tham ô vốn ODA, thì sẽ chẳng ai đầu tư”, Bộ trưởng Vinh nhấn mạnh.

Nhã Nam